Artaban II od Partije

Artaban II od Partije
Šahanšah Persije
Lik Artabana II sa dijademom, srebrna tetradrahma iskovana 27. godine u Seleukiji.
Lični podaci
Datum rođenja	druga polovina I veka p. n. e.
Mesto rođenja	Dahi (?)
Datum smrti	38.
Mesto smrti	Partsko carstvo
Religija	zoroastrizam
Porodica
Potomstvo	Arsak, Orod, Vardan, Gotarz (usvojen?)
Roditelji	Dahijanski princ / Darije II od Atropatene kćerka Fraata IV
Dinastija	Arsakidi
kralj Atropatene
Period	6—12
Prethodnik	Artavazd II
Naslednik	Vonon
kralj Partije
Period	10—38
Prethodnik	Vonon I
Naslednik	Vardan I

Artaban II (grč. Αρτάβανος, par. 𐭍𐭐𐭕𐭓 Ardawān; druga polovina I veka p. n. e. — 38. n. e.) je bio šahanšah Partije (10—38).

Bio je sin neimenovane kćerke partskog šahanšaha Fraata IV i na taj način je bio u srodstvu sa dinastijom Arsakida koja je vladala Partskim carstvom. Međutim, njegovo poreklo sa muške linije nije dovoljno precizno utvrđeno. Prema nekima je bio sin princa iz naroda Daha, koji su živeli istočno od Kaspijskog jezera, a prema nekima sin Darija II od Atropatene. U svakom slučaju, zna se da se kao kralj Atropatene stavio na čelo partskog plemstva pobunjenog protiv previše romanizovanog šahanšaha Vonona, svog ujaka. Artaban je 10. godine kao takav bio proglašen za šahanšaha. Usledio je građanski rat sa promenljivim ishodom koji je rezultirao konačnom Artabanovom pobedom 12. godine. Vonon je pobegao u Jermeniju gde je od strane Avgusta bio postavljen za kralja. Artaban je zahtevao da Vonon bude smenjen na šta je Avgustov naslednik Tiberije pristao, ne želeći da se upušta u sukob sa Partskim carstvom. Godine 18. rimski car je na istok poslao Germanika, koji je izvršio Artabanove zahteve tako što je na jermenski presto postavio Artaksiju III i sklopio mir sa Partijom.

Rimljani su se sve više učvršćivali na Bliskom istoku i približavali Eufratu, zapadnoj granici Partskog carstva, izazivajući Artabanovo nezadovoljstvo. Jermenija je i dalje ostala najosetljivija tačka u odnosima dveju zemalja i šahanšah je samo čekao priliku kad bi ovu kraljevinu mogao vratiti pod svoju kontrolu. Prilika se ukazala 35. godine kada je partski vladar, posle smrti Artaksije III, na jermenski presto doveo svog najstarijeg sina Arsaka. Međutim, ne smatrajući Artabana dovoljno legitimnim za mesto šahanšaha, deo partskih plemića je poslao izaslanike u Rim tražeći da im se za šahanšaha pošalje Fraat, sin Fraata IV koji se tamo nalazio kao talac. Tiberije je potvrdno odgovorio izaslanstvu i poslao Fraata u Jermeniju, ali se on u Siriji razboleo i umro. Potom je Tiberije kao novog kandidata za partski presto poslao Tiridata, takođe dotadašnjeg taoca, unuka Fraata IV. Istovremeno je Iberac Mitridat bio poslat u Jermeniju da zbaci Arsaka. Celom akcijom rukovodio je Lucije Vitelije.

Dalji događaji nisu doveli do određenog rezultata. Mitridatov brat Farazman organizovao je Albance i druga plemena na Kaspijskom jezeru i oni su preplavili Jermeniju. U sukobu sa njima Parćani su pretrpeli poraz. Artaban je onda sam krenuo u Jermeniju, ali, na vest da Vitelije koncentriše trupe prema Mesopotamiji, povukao se nazad. U međuvremenu Rimljani su potpomagali pobune protiv njega. Usamljen u zemlji, šahanšah je krenuo prema granici Skitije, tražeći pomoć i od Hirkanaca. Vitelije je prešao preko Eufrata, ali se potom vratio u Siriju. Ohrabren Vitelijevim upadom, Tiridat je osvojio Nikeforiju i napao Seleukiju. U Seleukiji je uzurpator bio primljen kao oslobodilac, simbolično je predao vlast narodu, a potom otišao u Ktesifon gde je krunisan na starinski način. Artaban se nije pomirio sa postojećim stanjem i krenuo je sa elitnim trupama ka Seleukiji, pa je Tiridat bio prinuđen da se povuče u Siriju. Tako je 36. godine građanski rat okončan. Vitelije je prinudio šahanšaha da prihvati novonastalo stanje u Jermeniji, ali samo privremeno. Sledeće godine se ponovo umešao u prilike susedne kraljevine, gde je doveo na vlast svog drugog sina Oroda.

Artaban je umro 38. godine. Nasledio ga je sin Vardan, protiv koga se ubrzo pobunio njegov brat Gotarz.

Literatura

• Mirković, Miroslava (2018). Istorija Rimske države od Romula, 753. godine pre Hrista, do smrti Konstantina, 337. godine nove ere. Beograd: Službeni glasnik.