Obrazovanje u Škotskoj
 Škotska vlada | |
| Obrazovanje Škotska, izvršno ministarstvo | |
|---|---|
| Budžet za obrazovanje | |
| Budžet | £2,6 biliona |
| Osnovni detalji | |
| Osnovni jezik | engleski, škotski jezik i škotski gelski |
| Sistem | Nacionalni |
| Osnovano | 1872. (obavezno obrazovanje) |
| Upis (2005.) | |
| Ukupno | 1.452.240 |
| Osnovna šk. | 390.260 |
| Srednja šk. | 322.980 |
| Fakultet | 739.000 |
Obrazovanje u Škotskoj se pruža u državnim i privatim školama i od strane pojedinaca kroz školovanje kod kuće. Obavezno obrazovanje u Škotskoj počinje za decu u „osnovnoj 1“ (P1) u osnovnoj školi i završava se u „četvrtoj godini“ (S4) u srednjoj školi. Ukupnu odgovornost i kontrolu državnog obrazovanja u Škotskoj ima Vlada Škotske, a nadgleda je njena izvršna agencija, Obrazovanje Škotska. Dodatna odgovornost za vrtiće je zajednička odgovornost Škotske za obrazovanje i Inspektorata za brigu. Škotske privatne škole nadgleda Škotski savet nezavisnih škola.[1] Deca u Škotskoj polažu obavezne nacionalne standardizovane ocene u osnovnoj 1 (P1), osnovnoj 4 (P4), osnovnoj 7 (P7) na kraju osnovne škole i trećoj godini (S3) u srednjoj školi, koja pomažu u praćenju napretka dece i pružanje informacija o dijagnostičkim podacima kao podrška profesionalnom prosuđivanju nastavnika.[2]
Svaka od 32 lokalne vlasti Škotske ima kontrolu nad obezbeđivanjem obaveznog obrazovanja i ranog učenja i brige o deci (u vrtićima nije obavezno) u svojoj oblasti i imaju zakonski zahtev da obezbede da učenici u svakoj oblasti dobiju adekvatno i efikasno školsko obrazovanje.[3][4] Svaka lokalna vlast ima kontrolu nad sopstvenim budžetom za obrazovanje i odgovorna je da osigura da njihova oblast lokalne vlasti sprovodi nacionalnu obrazovnu politiku i smernice prema uputstvima škotske vlade.[5] Kada predlažu promenu bilo kog aspekta pružanja obrazovanja u svojoj oblasti, lokalne vlasti moraju da se angažuju u formalnom procesu kako to zahteva Zakon o školama (konsultacije) (Škotska) iz 2010. godine.[5]
Obrazovanje u Škotskoj ima istoriju univerzalnog pružanja javnog obrazovanja, a škotski obrazovni sistem se značajno razlikuje od onih u drugim zemljama Ujedinjenog Kraljevstva. Zakon o Škotskoj iz 1998. daje škotskom parlamentu zakonodavnu kontrolu nad svim pitanjima obrazovanja, a Zakon o obrazovanju (Škotska) iz 1980. je glavni zakon koji reguliše obrazovanje u Škotskoj. Tradicionalno, škotski sistem na nivou srednje škole naglašava širinu u nizu predmeta, dok engleski, velški i severnoirski sistemi naglašavaju veću dubinu obrazovanja u manjem opsegu naprednih predmeta.
Program za međunarodno ocenjivanje studenata koji koordiniše OECD 2018. godine rangirao je Škotsku kao drugu od četiri u Ujedinjenom Kraljevstvu (posle Engleske) po čitanju sa prosekom iznad proseka OECD-a, dok je bio treći u UK, a njegovi rezultati stalno opadaju, u matematici i prirodnim naukama, sa ocenom u proseku OECD-a.[6][7]
U Nafildovom izveštaju za 2021. navedeno je da „škotski učenici snažno počinju u ranom uzrastu, ali onda brzo zaostaju za svojim vršnjacima iz Ujedinjenog Kraljevstva, posebno u matematici, za koju znamo da je to bio problem sa kojim je Škotska morala da se nosi već nekoliko godina“.[8] U 2014, istraživanje Kancelarije za nacionalnu statistiku pokazalo je da je Škotska bila najobrazovanija zemlja u Evropi i među najobrazovanijima u svetu u pogledu tercijarnog obrazovanja, iznad zemalja poput Finske, Irske i Luksemburga. Otprilike 40% populacije Škotske starosti od 16 do 64 godine ima obrazovanje do nivoa NVK 4 i više.[9]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Pružanje obrazovanja u Škotskoj
[uredi | uredi izvor]Faze obaveznog obrazovanja
[uredi | uredi izvor].jpg)
Deca kreću u osnovnoj školi uzrasta između 4½ i 5½ u zavisnosti od toga kada je detetov rođendan.[10] Školska politika Škotske stavlja sve one rođene između marta date godine i februara sledeće godine u istu grupu. Deca rođena između marta i avgusta polaze u školu u avgustu sa između 5 i 5½ godina, a ona rođena između septembra i februara kreću u školu u prethodnom avgustu u dobi između 4½ i 4 godine i 11 meseci. Škotski sistem je najfleksibilniji u Ujedinjenom Kraljevstvuroditelji dece rođene između septembra i decembra mogu odlučiti da odlože godinu dana (ali mogu ili ne moraju dobiti finansirano mesto u vrtiću u godini odlaganja), dok deca rođena između Januar i februar jogu da odluče da zadrže svoje dete godinu dana i puste mu da krene u školu sledećeg avgusta, uz garantovano finansiranje vrtića. Ovo obično omogućava onima koji nisu spremni za formalno obrazovanje da imaju dodatnu godinu u centru za rane godine (ranije poznatom kao vrtić).
Učenici ostaju u osnovnoj školi sedam godina. Zatim sa jedanaest ili dvanaest godina, oni kreću u srednjoj školi obaveznoj četiri godine, a sledeće dve godine su izborne. U Škotskoj, učenici polažu nacionalne ispite 4/5 (ranije Standardna ocena ili Srednji ispiti) u dobi od petnaest/šesnaest godina, obično između 6 i osam predmeta, uključujući obavezne ispite iz engleskog i matematike. Obavezni su bili i naučni predmet (fizika, biologija ili hemija) i društveni predmet (geografija, istorija ili moderne studije), ali je to promenjeno u skladu sa novim nastavnim planom i programom. Škotski parlament sada zahteva da učenici imaju dva časova fizičkog vaspitanja nedeljno; svaka škola može da menja ove obavezne kombinacije. Starost za napuštanje škole je uglavnom šesnaest godina (nakon završetka nacionalnog ispita 4/5), nakon čega učenici mogu izabrati da ostanu u školi i uče za više i/ili napredne više ispite.
Mali broj učenika u određenimprivatnim školama mogu pratiti engleski sistem i studirati prema GSSO umesto nacionalnog ispita 4/5 (standardne ocene), i prema A i AS nivoi umesto (ili pored) viših i naprednih viših ispita. Međunarodna matura je takođe uvedena u nekim nezavisnim školama.
U tabeli ispod su navedene grube ekvivalentnosti sa sistemom godina u ostatku Ujedinjenog Kraljevstva. Za Englesku i Vels, data je ekvivalentnost za decu rođenu pre 1. septembra; ekvivalentnost za one rođene od septembra do februara (decembar za odložene učenike) je data u zagradama:
| Škotska | Uzrast na početku školske godine | Uzrast na kraju školske godine | Engleska i Vels | Severna Irska |
|---|---|---|---|---|
| Vrtić | 3–4 | 4–5 | Vrtić | Vrtić |
| P1 (P = osnovna škola) | 4–5 | 5–6 | Prijem | P1 |
| P2 | 5–6 | 6–7 | Godina 1 | P2 |
| P3 | 6–7 | 7–8 | Godina 2 | P3 |
| P4 | 7–8 | 8–9 | Godina 3 | P4 |
| P5 | 8–9 | 9–10 | Godina 4 | P5 |
| P6 | 9–10 | 10–11 | Godina 5 | P6 |
| P7 | 10–11 | 11–12 | 6. i 7. godina | P7 |
| S1 (prva godina) (S = srednja škola) | 11–12 | 12–13 | 7. i 8. godina | 8. godina (1. godina) |
| S2 (druga godina) | 12–13 | 13–14 | 8. i 9. godina | 9. godina (2. godina) |
| S3 (treća godina) | 13–14 | 14–15 | 9. i 10. godina | 10. godina (3. godina) |
| S4 (četvrta godina) | 14–15 | 15–16 | 10. i 11. godina | 11. godina (4. godina) |
| S5 (peta godina) | 15–16 | 16–17 | 11. i 12. godina (niži šesti razred) | 12. godina (5. godina) |
| S6 (šesta godina) | 16–17 | 17–18 | 12. i 13. godina (viši šesti razred) | 13. godina (donji 6.) |
| n/a | n/a | 13. godina (viši šesti razred) | 14. godina (gornja 6.) |
Pristup obrazovanju
[uredi | uredi izvor].jpg)
Škole koje finansira država su besplatne za decu uzrasta od 5 do 19 godina.[11] U mnogim slučajevima, ovo se odnosi na decu međunarodnih postdiplomskih studenata[12] i druge imigrante.
Rasponi uzrasta određuju najmlađi uzrast za dete koje ulazi u tu godinu i najstariji uzrast za dete koje izlazi iz te godine. Grupa za igru se može opisati kao dnevni centar za malu decu, a zatim deca mogu nastaviti da pohađaju centar za rane godine čim navrše treći rođendan i napreduju u osnovnu školu 1 u avgustu godine u kojoj navrše pet godina. Uopšteno govoreći, granična tačka za uzrast je kraj februara, tako da sva deca moraju imati određenu starost 1. marta da bi krenula u nastavu u avgustu. Svi roditelji dece rođene između septembra i februara (tj. još uvek imaju 4 godine na dan polaska u školu) imaju pravo da odlože upis u osnovnu školu ako smatraju da njihovo dete nije spremno za školu. Samo deca čiji rođendani padaju u januaru ili februaru biće uzeta u obzir za finansiranje za sledeću godinu u vrtiću, osim ako postoje posebne okolnosti.
Deca mogu da napuste školu kada dostignu zakonski datum završetka školovanja; ovo zavisi od datuma rođenja. Za decu rođenu između 1. marta i 30. septembra, ovaj datum je 31. maj njihove 4. godine srednje škole. Za decu rođenu između 1. oktobra i 28. februara, poslednji dan juna je prvi datum kada mogu da napuste školu ako imaju upis na fakultet i ako škola ima potpisane formulare za zdravlje i bezbednost. U koju srednju školu deca idu zavisi od oblasti u kojoj žive. Neke oblasti spejucifičnu srednju školu koja vodi decu koja žive u tom kraju. Roditelji se takođe mogu prijaviti za zahtev za smeštaj ako žele da njihovo dete pohađa školu van njihovog područja, a komisija će odlučiti da li je dete najvrednije (od svih zahteva za postavljanje) da ipak zauzme jedno od preostalih mesta odvedena su deca iz slivnog područja.
Pristup srednjoškolskom obrazovanju u škotskim ostrvskim zajednicama može biti složen. Zbog nižeg broja stanovništva u nekim ostrvskim naseljima u Škotskoj, ne može svaka ostrvska zajednica imati srednju školu s obzirom na mali broj učenika i finansijski pritisak koji to može predstavljati otvaranjem srednje škole koja radi za ono što, u nekim slučajevima, može biti niži od prosečnog broja učenika.[13] U nekim oblastima, učenici koji pohađaju srednju školu moraju da putuju iz ostrvskih zajednica na kopno radi pristupa srednjem obrazovanju, a deca borave u rezidencijalnim smeštajima (koji se takođe nazivaju hosteli) na kopnu tokom školskog roka kako bi izbegli duga putovanja nazad svojim ostrvskim zajednicama.[13] Škotska vlada se obavezala da će obezbediti da "studenti sa ostrva budu stavljeni na ravnopravnu platformu sa svojim kolegama sa kopna".[13]
U tabeli ispod je naveden broj dece, škola i nastavnika u svim školama koje se finansiraju iz javnih sredstava:[14]
| Deca | Škole | Nastavnici | Rani praktičari | odnos učenik:nastavnik | |
|---|---|---|---|---|---|
| Vrtić | 102.871 | 2.504 | 1.288 | 23.400[15] | 79,9 |
| Osnovna | 377.372 | 2.056 | 22.905 | N/a | 16,5 |
| Srednja | 289.164 | 364 | 23.695 | N/a | 12,2 |
| Specijalna | 6.984 | 149 | 2.020 | N/a | 3,5 |
Kućno vaspitanje
[uredi | uredi izvor]Obrazovanje kod kuće je takođe legalno u Škotskoj. Roditeljima koji žele da se školuju kod kuće nije potrebna dozvola lokalne uprave osim ako su deca već prijavljena u školu. Ne postoje tačni brojevi za decu koja se školuju kod kuće u Škotskoj.[16]
Kvalifikacije i procene
[uredi | uredi izvor]
Sve obrazovne kvalifikacije u Škotskoj su deo Škotskog kreditnog i kvalifikacijskog okvira, u rasponu od kvalifikacija Škotske vlasti za kvalifikacije, škotskih stručnih kvalifikacija i kvalifikacija visokog obrazovanja. Procene su pružile podatke i informacije za praćenje napredovanja učenika u obrazovanju i omogućavaju škotskoj vladi da uporedi podatke širom Škotske u vezi sa obrazovnim učinkom.[17]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „About Us”. SCIS. Pristupljeno 15. 12. 2023.
- ^ „National Standardised Assessments for Scotland”. standardisedassessment.gov.scot (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-12-20.
- ^ „Local authority role and duties”. education.gov.scot (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 26. 07. 2023. g. Pristupljeno 2023-12-20.
- ^ „Local Authorities :: Connect”. connect.scot. Pristupljeno 2023-12-20.
- ^ a b „Local authority role and duties”. Arhivirano iz originala 26. 07. 2023. g. Pristupljeno 30. 10. 2024.
- ^ „New figures show long-term education decline as Scotland falls behind England”. ITV News.
- ^ BBC News (3. 12. 2019). „Pisa: Mixed report for Scottish education in world rankings”. BBC News.
- ^ „New study compares pupil performance across UK nations and reveals different results from established international PISA tests”. 9. 7. 2021.
- ^ ITV (5. 6. 2014). „Scotland 'most highly educated country in Europe'”. Arhivirano iz originala 7. 6. 2014. g. Pristupljeno 8. 6. 2014.
- ^ „Frequently Asked Questions”. Scottish Government. 19. 12. 2013. Arhivirano iz originala 19. 8. 2014. g. Pristupljeno 24. 8. 2014.
- ^ „UKCISA – international student advice and guidance”. www.ukcisa.org.uk. Arhivirano iz originala 11. 9. 2012. g.
- ^ „Choosing a state-funded school” (PDF). British Council. jun 2004. Arhivirano iz originala (PDF) 3. 5. 2013. g. Pristupljeno 2012-09-10.
- ^ a b v „Education”.
- ^ „Summary Statistics for Schools in Scotland, No.4 ¦ 2013 Edition” (PDF). Scottish Government. 11. 2. 2014. Pristupljeno 25. 8. 2014.
- ^ „Early years practitioner”. www.myworldofwork.co.uk (na jeziku: engleski). 2016-01-13. Arhivirano iz originala 25. 2. 2021. g. Pristupljeno 2021-07-10.
- ^ Education Scotland, Home Education Arhivirano 1 oktobar 2014 na sajtu Wayback Machine
- ^ Scotland, National Standardised Assessments for. „National Standardised Assessments for Scotland”. standardisedassessment.gov.scot.
