Spomenik „Četiristotine”
| Spomenik „Četiristotine” | |
|---|---|
 Spomenik „Četiristotine” pre nego što je srušen 1941. godine. | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Ramne |
| Opština | Ohrid |
| Država |  Severna Makedonija |
| Vreme nastanka | 1925. |
Spomenik „Četiristotine” je spomen obeležje podignuto 1925. godine u selo Ramne u znak podsećanja na ubistvo 400 regruta srpske vojske koji su nastradali od strane bugarskih pobunjenika tokom Prvog svetskog rata u zimu 1915. godine.[1] Spomenik su 1941. godine srušili Bugari tokom okupacije Makedonije u Drugom svetskom ratu.
Izgradnja
[uredi | uredi izvor]Nedaleko od Biljaninih izvora, na lokalitetu Studenčišta, tadašnji arhiepiskop ohridski Nikolaj Velimirović je 1925. godine, po projektu Momira Korunovića, podigao u čast ubijenih vojnika spomenik – kosturnicu.[2][3]
Spomenik je bio u vidu obeliska, izgrađen od belog mermera iz Pletvara. Pri vrhu spomenika u ovalnom udubljenju bio je utisnut reljef dvoglavog orla, na kome su bile samo dve reči „Četiristotine – 1915″, a na desnoj strani „Izginulim 1915. u selu Ramne“. Obelisk u Ramni je drugi realizovani Korunovićev projekat spomen-obeležja. Imao je podnožje i stablo.[4]
Bugarske fašističke snage su 1941. godine minirale i srušile spomenik prilikom okupacije grada Ohrida i Makedonije.
Delegacija Vojnog sindikata Srbije, sa Udruženjem za zaštitu i očuvanje srpskih spomenika u Makedoniji, sa blagoslovom tadašeg arhiepiskopa ohridskog i Mitropolita skopskog g. Jovana, na ostacima spomenika „Četiristotine – 1915“, u sklopu obeležavanja Vidovdana i godišnjice Bregalničke bitke, 2022. godine postavili su spomen ploču, kako bi se ovaj značajni memorijal srpske vojske otrgnuo od zaborava, a mučenički palim srpskim regrutima odala počast i sprečilo njegovo dalje skrnavljenje.[5]
Vojni sindikat Srbije, ujedno je pokrenuo inicijativu za obnovu spomenika kod Ramne i uz donaciju Ivana Milosavljevića, arhitekte iz Kragujevca, izradio Elaborat sa projektom novog spomenika prema izvornom idejnom rešenju srpskog arhitekte Momira Korunovića, ustupljenog od njegovog unuka, u vezi sa čime su tokom boravka u Makedoniji održani sastanci sa arhiepiskopom ohridskim g. Jovanom i vlastima grada Ohrida, koji su izrazili želju i volju da pomognu u obnovi spomenika.[5]
Tokom posete tadašnjoj Ohridskoj arhiepiskopiji SPC, predsednik Vojnog sindikata Srbije, u znak zahvalnosti za pomoć i podršku, odlikovao je tadašnjeg arhiepiskopa ohridskog i Mitropolita skopskog g. Jovana, Zlatnim krstom Vojnog sindikata Srbije, za čovekoljublje i pravdoljubivost „Sv. Jovan Zlatousti“.[5]
Spomen ploča koja je postavljena 2022. godine bila je meta napda avgusta 2023. godine. Crvenom farbom je prefarbana, a na njoj je bilo ispisano VMRO.[6]
Istorija
[uredi | uredi izvor]
Nakon izvršene trojne invazije na Kraljevinu Srbiju u Prvom svetskom ratu, krajem 1915. godine nastupilo je povlačenje srpske vojske ka Kraljevini Grčkoj. Srpski vojnici koji su se povlačili preko Makedonije ka Albaniji bili su regruti i pitomaci đačke čete, starosti od 15 do 18 godina.[7][8]
Prema Zakonu o ustrojstvu vojske iz 1901. godine, bila je moguća regrutacija „poslednje odbrane”, sastavljena od najmlađih generacija vojnih obveznika, starosti od 17 do 20 godina, kao i onih najstarijih, od 45 do 50 godina. Međutim Vlada Kraljevine Srbije je donela odluku da se pozovu i mlađi od 17 godina. Nekoliko dana kasnije, ta je odluka promenjena utoliko što se više nije odnosila na godište iz 1898. Ali, kako se jedan deo već javio nadležnim komandama, dogovoreno je da se, zajedno s onima koji su rođeni 1897. godine, upute u Bitolj. Najmlađe, prave dečake, rođene 1899. i 1900. godine, trebalo je evakuisati u pozadinu.[9]
Kod manastira Sv. Nauma, bugarski pobunjenici su zarobili 400 srpskih regruta i sproveli ih do obližnjeg sela Ramne gde su ih ubili. Samo je jedan dečak uspeo da preživi zločin. Njega je spasio Makedonac iz susednog sela Velestovo. Bio je lečen u selo Višnji, kasnije prebačen u Grčku i stigao u Solun.[7][8]
Bugarski komita i revolucionar Ivan Kiselinov iz Ohrida 1915. godine učestvuje u komitskoj jedinici Petra Čauleva koja je delovala na prostoru Ohrida. Nakon Prvog svetskog rata, Ivan Kiselinov je uhapšen i zatvoren pod optužbom da je učestvovao u masakru nad srpskim mladićima kod sela Ramne. Uspeo je da pobegne iz zatvora u susednu Albaniju gde je živeo i aktivno organizvao rad VMRO i njihovo delovanje na teritoriji Kraljevine Jugoslavije.[10]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „Spomen kapela sa kosturnicom Studenčišta u Ohridu // Spomenik izginulim u selu Ramni”. www.promacedonia.org. Pristupljeno 2023-09-01.
- ^ „Ambasada Republike Srbije u Republici Severnoj Makedoniji”. skopje.mfa.gov.rs. Pristupljeno 2023-09-01.
- ^ „Rasen, 3.4.2018, Spomenik Četiristotine u čast 400 srpskih regruta pobijenih od Bugara Srpski memorijal”. Srpski memorijal (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-09-01.
- ^ Bajić, Sanja (2018-04-03). „Spomenik Četiristotine u čast 400 srpskih regruta pobijenih od Bugara”. RASEN (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-09-01.
- ^ a b v „OBNOVA SPOMENIKA ZA ČETIRISTOTINE SRPSKIH REGRUTA MUČKI UBIJENIH KOD OHRIDA 1915 – VOJNI SINDIKAT SRBIJE” (na jeziku: srpski). 2022-07-01. Pristupljeno 2023-09-01.
- ^ „CRVENOM FARBOM NA BELEG POKOLjA SRPSKIH REGRUTA: Vandalizam kod Ohrida”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-09-01.
- ^ a b „OBNOVA SPOMENIKA ZA ČETIRISTOTINE SRPSKIH REGRUTA MUČKI UBIJENIH KOD OHRIDA 1915 – VOJNI SINDIKAT SRBIJE” (na jeziku: srpski). 2022-07-01. Pristupljeno 2023-09-01.
- ^ a b Spona 1 (2022-04-20). „Za naciste crveni tepih - Hitlerov saveznik Ivan Mihajlov (p)ostao „kulturni“ obrazac i uzor u Severnoj Makedoniji”. SPONA (na jeziku: srpski). Arhivirano iz originala 01. 09. 2023. g. Pristupljeno 2023-09-01.
- ^ Radojević & Milenković 2016, str. 5-6
- ^ „Spomen kapela sa kosturnicom Studenčišta u Ohridu // Spomenik izginulim u selu Ramni”. www.promacedonia.org. Pristupljeno 2023-09-01.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Radojević, Vladimir J.; Milenković, Dobrosav J. (2016). Propast srpskig regruta (PDF). Novi Sad: Izdavačka kuća Prometej. ISBN 978-86-515-1153-3.