Tašmajdan sa Univerzitetskim centrom u Beogradu
| Tašmajdan sa Univerzitetskim centrom u Beogradu | |
|---|---|
.jpg) Palata Glavne pošte | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Beograd |
| Entitet |  Srbija |
| Država | Srbija |
| Koordinate | 44° 48′ 20.09″ N 20° 28′ 34.04″ E / 44.8055806° S; 20.4761222° I |
.svg)  Tašmajdan sa Univerzitetskim centrom u Beogradu Tašmajdan sa Univerzitetskim centrom u Beogradu na karti Srbije | |
| Vrsta spomenika | spomenik kulture |
| Vreme nastanka | HVIII vek |
| Tip kulturnog dobra | Nepokretno kulturno dobro |
| Stepen zaštite | Prostorno kulturno-istorijska celina |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda |
| www | |
Celina Tašmajdan sa Univerzitetskim centrom u Beogradu se nalazi u centralnom delu Beograda i pod zaštitom je Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Ukupna površina prostorno kulturno-istorijske celine iznosi 32 hektara dok je zaštićena okolina ukupne površine 7 hektara.
Najveći deo prostorno kulturno-istorijske celine čine uređena parkovska površina izrazitih kulturno-istorijskih vrednosti Tašmajdanski park, prosečena Beogradskom ulicom na Veliki i Mali Tašmajdan. Park predstavlja zelenu oazu utkanu u urbano gradsko tkivo otvorenih građevinskih blokova, oivičen ulicama Bulevar kralja Aleksandra, Beogradska, Ilije Garašanina, Aberdareva i Takovska, što čini Veliki Tašmajdan i Mali Tašmajdan oivičen Bulevarom kralja Aleksandra i ulicama Beogradskom, Ilije Garašanina i Karnegijevom. Drugi značajani deo prostorno kulturno-istorijske celine je Univerzitetski centar, odnosno brojni fakulteti, objekti i kompleksi namenjeni akademcima u naučne - obrazovne svrhe. U okviru prostorno kulturno istorijske celine, nalazi se i Miocenski sprud "Tašmajdan" - spomenik prirode, geološkog karaktera.[1]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Celina „Tašmajdan sa Univerzitetskim centrom u Beogradu” predstavlja materijalno svedočanstvo početka savremenog evropskog razvoja i širenja varoši van šanca. Tesno je vezana za razvoj Bulevara kralja Aleksandra i transformaciju Beograda iz orijentalne varoši u prestonicu po uzoru na zapadnoevropske metropole. Čitanje Hatišerifa na prostoru uz današnju crkvu Svetog Marka 1830. godine, zatim podizanje stare crkve i izmeštanje groblja iz Brankove ulice na prostor Tašmajdana, predstavljalo je polaznu tačku za afirmisanje novog prostora za život srpskog stanovništva. U porti crkve, pa i dalje prema Batal-džamiji, panađure – vašare su priređivali i žitelji Palilule, slaveći Markovdan – svoju domaću svetkovinu, nezavisnu od svih promena i režima, kroz dugi niz godina. Novi impuls prostor današnjeg Bulevara je dobio kada je Milošev naslednik, knez Mihailo Obrenović odredio prostor iza Tašmajdanskog groblja, za tada popularne konjičke trke – Trkalište. Tek 1859. godine carigradski put od Batal-džamije pa do kraja Fišekdžijske čaršije je kaldrmisan. 1884. godine ideja o izmeštanju tašmajdanskog groblja počela je da dobija jasnije obrise, a svima, osim onima koji imaju ozidane grobnice, 1883. godine zabranjeno je sahranjivanje na tašmajdanskom groblju. No i pored ove naredbe, ono je živelo i dalje, dočekavši, 20. vek. Od tog vremena transformišući se lagano, Tašmajdan je postao uređeni parkovski prostor sa brojnim sadržajima i javnim skulpturama, kakav je i danas. Već početkom dvadesetih godina program internacionalnog konkursa za Generalni urbanistički plan Beograda odredio je prostor Batal-džamije, Starog groblja i Trkališta kao najuži gradski centar na kome bi trebalo rasporediti najistaknutije javne građevine.
Prva polovina 20. veka je, sa izgradnjom brojnih monumentalnih javnih objekata na levoj strani Bulevara, sve do Studentskog doma kralja Aleksandra, u ogromnoj meri doprinela arhitektonsko-urbanističkom uobličavanju, reprezentativnosti i vrednosti čitavog prostora. Univerzitetski centar predstavlja jednu od najuspelijih celina izvedenih u Beogradu tokom više decenija, koja je rasla i razvijala se u skladu sa potrebama vremena, ali sve vreme prateći jasnu ideju kompleksa koji je svojim sadržajima namenjen potrebama studenata i fakultetima. Druga polovina 20. veka je donela snažnu izgradnju objektima socrealizma i savremene arhitekture. Trgovački karakter desne strane Bulevara zadržao se kroz ceo period do današnjih dana.[2]
Nepokretna kulturna dobra u okviru prostorne kulturno-istorijske celine
[uredi | uredi izvor]Tašmajdan sa Univerzitetskim centrom u Beogradu čuva u svojoj arhitektonsko-urbanističkoj slici sve mene ovog dela Beograda i otkriva smene upravnih, socijalnih i društvenih tendencija vezanih za predmetni prostor. Ono je kao takvo svedok modernog, ali i kroz vekove zaboravljenog života. Kao takvo, Tašmajdan sa Univerzitetskim centrom u Beogradu ima posebnu kulturno-istorijsku vrednost, a u sačuvanom fondu ono reprezentuje smene pravaca u arhitekturi, nosi raskošne primere stilova i kao takvo ima posebnu arhitektonsko-urbanističku vrednost. Mada heterogen po svom karakteru, građevinski fond je stvorio ambijent specifičan i prepoznatljiv u Beogradu.
U okviru prostorno kulturno-istorijske celine sledeći objekti utvrđeni su za nepokretna kulturna dobra [1]:
- Palata glavne pošte u Beogradu, Takovska 2 i Bulevar kralja Aleksandra 15, spomenik kulture (Odluka o utvrđivanju Palate glavne pošte u Beogradu za spomenik kulture "Službeni glasnik RS", broj 35/13);
- Crkva Svetog Marka, Bulevar kralja Aleksandra 17, spomenik kulture (Rešenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda broj 1509/1 od 20. oktobra 1975);
- Zgrada Seizmološkog zavoda u Beogradu, Tašmajdanski park bb, spomenik kulture (Odluka o utvrđivanju zgrade Seizmološkog zavoda u Beogradu za spomenik kulture, "Službeni glasnik RS", broj 30/07);
- Zgrada Pravnog fakulteta, Bulevar kralja Aleksandra 67, spomenik kulture (Odluka o utvrđivanju zgrade Pravnog fakulteta u Beogradu za spomenik kulture, "Službeni glasnik RS", broj 73/07);
- Hotel "Metropol", Bulevar kralja Aleksandra 69, spomenik kulture (Odluka o utvrđivanju zgrade Hotela "Metropol" u Beogradu za spomenik kulture, "Službeni glasnik RS", broj 32/01);
- Zgrada Arhiva Srbije, Karnegijeva 2, spomenik kulture (Odluka o proglašenju određenih nepokretnosti na teritoriji grada Beograda za kulturna dobra, "Službeni list grada Beograda", broj 23/84);
- Univerzitetska biblioteka "Svetozar Marković", Bulevar kralja Aleksandra 71, spomenik kulture (Rešenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda broj 656/1 od 23. marta 1977);
- Zgrada Tehničkog fakulteta, Bulevar kralja Aleksandra 73, spomenik kulture (Odluka o utvrđivanju zgrade Tehničkog fakulteta u Beogradu za spomenik kulture, "Službeni glasnik RS", broj 73/07);
- Studentski dom kralja Aleksandra I, Bulevar kralja Aleksandra 75, spomenik kulture (Odluka o utvrđivanju Studentskog doma kralja Aleksandra I u Beogradu za spomenik kulture, "Službeni glasnik RS", broj 73/07);
- Spomenik Vuku Karadžiću, ugao Ruzveltove i Bulevara kralja Aleksandra, spomenik kulture (Rešenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda broj 3/17 od 22. marta 1965);
- Mesto čitanja Hatišerifa iz 1830. godine, Tašmajdan, znamenito mesto (Rešenje Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda broj 818/4 od 30. decembra 1968)
Odluka o proglašenju za NKD
[uredi | uredi izvor]Odlukom Vlade Republike Srbije 05 broj 633-10031/2021 od 3. novembra 2021. godine, Tašmajdan sa Univerzitetskim centrom u Beogradu , je proglašeno za nepokretno kulturno dobro Srbije.[2]
