Trgovište (naselje)
Trgovište, odnosno pazarište (od pazar / bazar) naziv je za prostor trga ili tržno mesto. Pojam se u istorijskom kontekstu odnosi na trgove i tržna mesta iz srednjovekovnog i ranog novovekovnog perioda. Trgovišta, odnosno pazarišta po pravilu su nastajala uz značajne privredne centre ili na raskršćima trgovačkih puteva. Mnoga trgovišta vremenom su prerasla u samostalna naselja, a neka od takvih naselja dobila su nazive koji uključuju i pojmove povezane sa terminima trgovište (Trgovište, Trg, Tržac), odnosno pazarište (Pazarište, Pazar, Pazardžik).[1][2][3]
Istorija
[uredi | uredi izvor]U srednjem veku trg ili trgovište je bilo mesto na kome se obavljala kupovina i prodaja, tj. trgovina. Oni su nastajali u sklopu podgrađa postojećih tvrđava i gradova, u blizini rudnika ili na važnim putevima, kada se oko njih vremenom razvijalo veće ili manje naselje. Trgovina se obavljala ili svakodnevno ili posebnog dana u sedmici (najčešće nedeljom),[1] a česta pojava je bilo održavanje vašara (panađura), obično jednom godišnje na dan nekog sveca (npr. na Srđevdan u Svetom Srđu).
Pored trgovišta u podgrađima srednjovekovnih gradova, postojali su i trgovišta koja nikada ili vekovima nisu prerasla u samostalna gradska naselja, kao što je srednjovekovno trgovište Subotica u dolini Resave.
Trgovišta u srpskim zemljama
[uredi | uredi izvor]Srednji vek: U srpskim zemljama, trgova ili trgovišta je bilo već u XII veku, a prihodi od carina i drugih dažbina na njima pripadali su vladaru. On je njihovo prikupljanje često davao u zakup trgovcima, a svoje prihode je neretko ustupao crkvama i manastirima. Među najstarije zabeležene trgove spadaju Hodča (današnja Velika Hoča) koju je Stefan Nemanja priložio Hilandaru, kao i trg Kninac (današnja Klina) koji je njegov sin Stefan priložio istom manastiru. Najpoznatiji trgovi u srpskim zemljama, bili su Drijeva na Neretvi i Sveti Srđ na Bojani. Njihov značaj ležao je i u njihovom monopolskom položaju u trgovini solju, pošto je ona u srednjovekovnu Srbiju mogla da stigne samo još preko Kotora i Dubrovnika.[1]
Pojedina mesta u kojima su se razvila trgovišta ponela su i naziv Trgovište koji se sreće širom južnoslovenskog prostora. Ponegde su se u neposrednoj blizini uporedo razvijala i po dva trgovišta, koja su ponekad radi razlikovanja označavana prema vremenu postanka kao staro i novo. Upravo na taj način nastao je prvobitni naziv grada Novog Pazara. Naime, ispod staroga grada Rasa razvilo se najkasnije u doba Vuka Brankovića tržno mesto koje se zvalo Trgovište, a nalazilo se na mestu današnjeg Pazarišta. U vreme uspostavljanja turske vlasti sredinom 15. veka, pored starog Trgovišta, koje su Turci nazivali Eski Bazar (Staro Trgovište, odnosno Stari Pazar) razvilo se i Novo Trgovište, koje su Turci nazivali Jeni Bazar (Novo Trgovište, odnosno Novi Pazar). Vremenom, poslednji naziv je preovladao i ušao u opštu upotrebu.
Novi vek: Trgovišta su sticajem istorijskih okolnosti nastavila da postoje na tlu Balkana i tokom otomanskog razdoblja i neposredno posle (19. vek). Tako se na tlu današnje Vojvodine trgovišta su postojala do 18. i 19. veka. U Kneževini Srbiji 19. veka je redovno vođen spisak trgovišta[4]. Ona se često nisu poklapala sa varošicama niti drugim naseljima. 1839. godine zvanično je postojalo 18 trgovišta, a 1893. 110 (dok je tada varoši i varošica bilo oko 50).[5]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v Kovačević-Kojić 1999, str. 737-739.
- ^ Spremić 1999, str. 739-741.
- ^ Ćirković 1999, str. 741-745.
- ^ Državopisi Srbije (1897) Sveske II, VIII i XI
- ^ Kojić 1970, str. 7.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Kovačević, Desanka (1961). Trgovina u srednjovjekovnoj Bosni. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.
- Kovačević-Kojić, Desanka (1970). „O srednjevjekovnom trgu na mjestu današnjeg Sarajeva”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 11 (1): 353—362.
- Kovačević-Kojić, Desanka (1999). „Trg” (PDF). Leksikon srpskog srednjeg veka. Beograd: Knowledge. str. 737—739. Arhivirano iz originala (PDF) 27. 07. 2022. g. Pristupljeno 18. 05. 2024.*
- Kojić, Branislav (1970). Varošice u Srbiji XIX veka. Beograd: Institut za arhitekturu i urbanizam Srbije; Građevinska knjiga. COBISS.SR 66127111.
- Mišić, Siniša (2007). „Gradovi i trgovi gornjeg Polimlja u srednjem veku (problem deurbanizacije i urbanizacije)”. Mileševski zapisi. 7: 119—125.
- Mišić, Siniša, ur. (2010). Leksikon gradova i trgova srednjovekovnih srpskih zemalja: Prema pisanim izvorima. Beograd: Zavod za udžbenike.
