Šišava (Vlasotince)
Šišava | |
|---|---|
 Šišava, pogled ka jugu | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Jablanički |
| Opština | Vlasotince |
| Stanovništvo | |
| — 2022. | 949 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 59′ 13″ S; 22° 07′ 01″ I / 42.987° S; 22.117° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 302 m |
.svg)  Šišava Šišava na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Pozivni broj | 016 |
| Registarska oznaka | VL |
Šišava je naselje u Srbiji u opštini Vlasotince u Jablaničkom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 949 stanovnika.
Selo Šišava leži u dolini Šišavice, desne pritoke Vlasine. Selo je na tri kilometra severozapadno od Vlasotinca, a graniči se sa atarima sela Sredora, Donje Lomnice, Vlasotinca, Konopnice i Skrapeža.[1]
Geografija
[uredi | uredi izvor]Površina atara Šišave iznosi 459,34,03 hektara. Najviša tačka atara je na potesu Arničje i iznosi 418 metara. Selo se može podeliti na Selo (Staro naselje) i Livade (Novo naselje).[1]
Kroz selo protiče reka Šišavica koja nastaje od Goleme reke (Gunjetinka) i Male reke (Gornjolomnička), koje se sastaju u Donjoj Lomnici.
Klima sela je župska, umerenokontinentalna, sa dužim sunčanim jesenima.
U ravničarskom delu atara Šišave zemljište je humusno i pogodno za razvoj ratarstva i povrtarstva. U pobrđu je uglavnom ilovača, a ponegde beluša i crvenica, pa je taj deo pogodan za razvoj vinogradarstva i voćarstva.[1]
Stanovništvo Šišave se bavilo poljoprivredom, od koje većina domaćinstava nije mogla da obezbedi egzistenciju, pa su Šišavci od davnina poznati i kao ćirimidžije- pečalbari.
Selo je zbijenog tipa. U starom selu selu je grupisano po familijama, dok u novom (Livade) nije.[1]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Selo Šišave se prvi put pominje 1516. godine i to kao Gornja i Donja Šišava, u turskim defteru, kao prikaz turskih poseda. Prema predanju selo Šišave je nastalo u vremenu kada su ovaj kraj držali Turci, pa je stanovništvo bežalo pred Turcima i sklanjalo se u šiblje, koje je bilo na mesto današnjeg sela, pa su ga „šišali“ i tako je nastalo ime Šišava.[1]
Pre ulaska u selo, sa desne strane, nailazi se na mesto zvano latinsko groblje, a postoji i lokalitet Selište, gde je nekada postojalo staro selo. U Donjoj Šišavi 1536. godine bilo je samo muslimana i to četrnaest domova, a od toga dva islamizirana.[1]
Po oslobođenju i ulasku Vlasotinačkog sreza u državu Srbiju izvršen je popis 1879. godine. U mestu je tada 78 kuća sa 424 stanovnika, od kojih je 58 muškaraca bilo pismeno. Mesto je imalo popisanih 104 poreske glave.[2]
Učešće Šišavaca u oslobodilačkim ratovima
[uredi | uredi izvor]U vlasotinačkom kraju u vremenu pod Turcima, ljudi ovog kraja su uvek težili da se oslobode turskog ropstva. Mnogo je pojedinaca koji su se odmetali u hajduke, a bilo je i nekoliko poznatih vlasotinačkih buna. U tim bunama za nacionalno oslobođenje od Turaka vidno mesto su zauzimali i Šišavci. Naročito su imali udela u borbi 1877/78 protiv Turaka za konačno oslobođenje ovih krajeva Srbije od Turaka.
Šišavci su učestvovali i u balkanskim ratovima, Prvom i Drugom svetskom ratu. Šišavci, kao i ostala okolina su mnogo propatili pod bugarskom okupacijom u Prvom i Drugom svetskom ratu.
Tako novembra 1915. godine Bugari pobili neke sveštenike iz vlasotinačkog kraja, među njima Svetozara Milenkovića iz konopničke crkve, rodom iz sela Šišave. Šišavci su učestvovali u poznatom topličkom ustanku 1917. godine, sa svojom četom od 30 komita. U toku trajanja ustanka Bugari su zapalili Šišavu i 1917. godine marta meseca streljali trideset tri Šišavaca.
U Drugom svetskom ratu šišavaca je bilo na svim stranama: četnicima (dražićevcima) i partizanima. Mnogi su stradali u borbama sa Nemcima i Bugarima, a mnogi i u bratoubilačkom ratu.
Jedanest Šišavaca je bilo internirano 1941. godine od strane Nemaca na početku Drugog svetskog rata i tek su „odrobljeni“ i vratili se kući 1941. godine. U vreme od 1941. do 1945. godine u partizanskom pokretu u borbi protiv fašizma i konačno oslobođenje, vidno mesto je u istoriji ovoga kraja imao Mija Milenković, po kome je i osnovna škola u selu Šišava dobila ime, a poginuo je kao nesvršeni student. U dvorištu škole stoji i njegova bista.
I u vreme raspada bivše Jugoslavije, građanskog rata, bilo je Šišavaca koji su bili na ratištima u Hrvatskoj i Kosovu i Metohiji.
Demografija
[uredi | uredi izvor]U naselju Šišave živi 870 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,1 godina (38,2 kod muškaraca i 40,0 kod žena). U naselju ima 295 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,81.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 0 | 3 | ||
| 80+ | 9 | 17 | ||
| 75—79 | 10 | 15 | ||
| 70—74 | 30 | 40 | ||
| 65—69 | 37 | 39 | ||
| 60—64 | 28 | 30 | ||
| 55—59 | 28 | 26 | ||
| 50—54 | 36 | 35 | ||
| 45—49 | 46 | 42 | ||
| 40—44 | 38 | 29 | ||
| 35—39 | 45 | 35 | ||
| 30—34 | 37 | 32 | ||
| 25—29 | 39 | 43 | ||
| 20—24 | 45 | 33 | ||
| 15—19 | 28 | 43 | ||
| 10—14 | 30 | 35 | ||
| 5—9 | 42 | 36 | ||
| 0—4 | 35 | 29 | ||
| Prosek : | 38,2 | 40,0 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 456 | 100 | 331 | 21 | 3 | 1 |
| Ženski | 462 | 68 | 332 | 58 | 4 | 0 |
| UKUPNO | 918 | 168 | 663 | 79 | 7 | 1 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 278 | 75 | 0 | 0 | 49 |
| Ženski | 124 | 58 | 0 | 0 | 33 |
| UKUPNO | 402 | 133 | 0 | 0 | 82 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 3 | 100 | 17 | 1 | 8 |
| Ženski | 1 | 2 | 12 | 2 | 0 |
| UKUPNO | 4 | 102 | 29 | 3 | 8 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 1 | 1 | 12 | 3 | 1 |
| Ženski | 0 | 2 | 0 | 6 | 2 |
| UKUPNO | 1 | 3 | 12 | 9 | 3 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 0 | 0 | 0 | 7 | |
| Ženski | 2 | 0 | 0 | 4 | |
| UKUPNO | 2 | 0 | 0 | 11 | |
Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Danas stara naselja sela Šišave treba tražiti na potesima Selište, Gramade i Plavište. Smatra se da su najstariji naseljenici iz familije Mladenovci, Džaninci i Džukinci. Samo naselje je nastalo u dolini reke Šišavice. Selo je zbijenog tipa. Kuće su grupisane po familijama. Počev od Donje Lomnice, na levoj obali Šišavice, familije su raspoređene ovako: Orozsovci, Stojanovci i Jovići, Minini, Katinci, Kolarci, Petrinci, Dućini, Kopilasovi, Pantini, Triparci-Viljinci, Gmitrovci, Čaninci, Mladenovci, Paljini, Džanabetovi, Pašini i Arsini, Džukinci, Nicini, Penkini, Zeljkini, Krstaninci, Gijini-Piskupovci, Simonovi, Papudžinci, Đurinci i Anđelikini.
Na desnoj obali Šišavice, počev od Donje Lomnice, raspored familija je: Rakičevci, Burdinci, Pkljini, Kokini, Ljubikini, Ćuškovi, Kukavci, Đokini, Ristini, Virčinci, Buđini, Zarini-Mladenovci, Andrejinci, Viljinci, Dakini, Pepeljuge, Kocini i Tukejinci, a na ovoj strani je i jedna romska porodica-Osmanovići.
Posle velikih poplava Šišavice, familija Đurinci se iselila na desnu stranu rečice-na mestu gde su im bile nekada trle za stoku. Nekada je selo bilo podeljeno na Gornju i Donju malu. Kuće su nekada bile cakmare, kovanice, potom sagrađene od cigala, a po stilu su „moravke“. Danas su napravljene velelepne kuće od opeke, betona armiranog, sa savremenim komforom.
Nekada su Šišavci bili stočari, potom su postali pečalbari-ciglari, a danas mahom većina njih radi u državnim službama, potom fabrikama i kod privatnika, a jedan deo njih se bavi i vinogradarstvom i voćarstvom. Među Šišavcima ima i obrazovanih ljudi pa i doktora nauka.
Obrazovanje
[uredi | uredi izvor]Šišava ima osmogodišnju školu, koja nosi naziv po „Braći Milenković“, koji su učesnici NOB za oslobođenje od fašizma u Drugom svetskom ratu. Prema nekim podacima škola u selu Šišava kao četvorogodišnja škola je osnovana 1857, u privatnoj kući Konstantina Ilića - u kući porodice Konstatinović. Prvi učitelj je bio iz Smedereva, da bi Turci 1858. godine školu zatvorili i 1922. godine je ponovo otvorena, a prvi učitelj je bio šišavac Božidar-Bora Milenković, a radila je u zgradi Jove Milenkovića. 1927. godine tada predsednik Školskog odbora Živan Stamenković-Amerikanac iz sela Donje Lomnice, koje je spojeno sa Šišavom danas, je pomogao da se izgradi škola na njegovom zemljištu, na kome se i danas škola nalazi. To je od tada pa do danas na potesu sela Šišava-Donja Lomnica. Danas škola ima isturena odeljenja u selima: Crnoj Bari, Sredoru, Lipovici, Skrapežu, a odeljenje u Gornjoj Lomnici je zatvoreno zbog migracije stanovništva.
Razvoj infrastrukture
[uredi | uredi izvor]Selo je elektrificirano, ima asfalt i kocku, svaka kuća je uvela telefon. U selu ima dosta privatnih trgovinskih radnji, a nekada su bile državne. Takođe ima i privatna veterinarska stanica, a i ambulanta koja kao i meštanima Donje Lomnice služi svim okolnim selima. Danas skoro svaka kuća ima televizor, a i kablovsku televiziju. Mnogo je mladih koji posle škole napustaju selo i odlaze u grad, pa i van Vlasotinca.
Sport
[uredi | uredi izvor]Prvu fudbalsku loptu u selu Šišava 1944. godine su doneli braća Rade i Zoran Katić, potom formirali fudbalski klub i igrali fudbal sa susednim selima. Zvanično je formiran fudbalski klub u selu Šišava 1973. godine pod nazivom „Jedinstvo“, od igrača sela Šišave i Donje Lomnice., koji se takmičio u opštinskoj, regionalnoj ligi, a dospeo je i do niške zone, čak je bio i ispred gradskog tada rivala FK „Vlasine“, godine 1980. Klub je bio sagradio i veoma lep stadion, koji je bio pun gledalaca, koji su dolazili i sa susednih sela. Nažalost danas fudbalski klub „Jedinstvo“ je ugašen, jer je zbog teškog finansijskog stanja morao da napusti takmičenja u ligi.
1998. godine u Šišavi je formiran košarkaški klub „Šišava“, koji se takmiči u opštinskoj ligi. Septembra 2002. godine u Šišavi je formiran i karate klub „Đurđevdan“ koji danas učestvuje na mnogim međunarodnim karate turnirima. Ima dobre rezultate, mnogo osvojenih zlatnih, srebranih i bronzanih medalja, a njegovi članovi su učenici iz sela Šišave i Donje Lomnice.
Poznate ličnosti
[uredi | uredi izvor]- Velimir Stamenković Lima, srpski istoričar i etnolog
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d đ Stamenković, Velimir (2003). Šišava i Šišavci. Vlasotince: Kulturni centar Vlasotinca.
- ^ "Otadžbina", Beograd 1880. godine
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Stamenković, Velimir (2003). Šišava i Šišavci. Vlasotince: Kulturni centar Vlasotinca.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Osnovna škola"Braća Milenković" Šišava Arhivirano na veb-sajtu Wayback Machine (1. februar 2019)
- Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
- Satelitska mapa (Wikimapia)
- Gugl satelitska mapa (Maplandia)
- Plan naselja na mapi (Mapquest)
