Lamium purpureum
| Мртва коприва | |
|---|---|
| |
| Biljka Lamium purpureum | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Potklasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | L. purpureum
|
| Binomno ime | |
| Lamium purpureum | |
| Sinonimi[1] | |
| |
Crvena mrtva kopriva (lat. Lamium purpureum) je jednogodišnja zeljasta biljka koja pripada porodici usnatica (Lamiaceae). [2] Latinski naziv roda Lamium vodi poreklo od grčke reči lamos (ždrelo), zbog oblika cvetne krunice. Postoji i verovanje da ime roda zapravo potiče od grčke reči lamia, koja znači demon koji proždire - gul (engl. Ghoul), jer cvetovi ove biljke podsećaju na usta gorepomenutog čudovišta. Ime vrste purpureum znači ljubičast, po pricvetnim listovima koji su neretko te boje.[3] Narodni naziv je dobila po izrazitoj boji cveta i tome što ne žari na dodir, za razliku od koprive (lat. Urtica dioica).
Opis
[uredi | uredi izvor]
Stabljika je četvorobrida i razgranata, obično potpuno gola ili od sredine nadalje pokrivena dlakama, a u sredini često nema listove. Dostiže visinu od 10 cm do 25 cm (ponekad i do 30 cm). Listovi su prosti, celi, raspoređeni naspramno i dekusirano, sa lisnom drškom dugačkom 0,5-1 cm. Nervatura lista je mrežasta. Liska (lisna ploča) je dužine 1-2 cm, trouglasto jajasta, srcasto usečena pri osnovi i tupo nazubljenog oboda. Lice je prekriveno mekim maljama, dok je naličje nešto svetlije, mrežasto naborano i gotovo bez dlaka. Pricvetni listovi su manji i sa kraćim drškama, srcasto jajasti oblikom, po obodu testerasto nazubljeni i često purpurnoljubičaste boje. [4] Cvetovi su zigomorfni, sa dvojnim perijantom, purpurni, dužine od 15 mm do 18 mm, skoro sedeći, po 6 do 10 složenih u 3-7 prividnih pršljenova, gornji glavičasto zbijeni u obliku piramide, a donji su češće udaljeni. Čašica je cevasto zvonasta, neznatno dvousnata, pokrivena dlačicama samo duž nerava i oboda zubaca(. Sastoji se od 5 listića sraslih u cev sa 5 zubaca. Zubci su lancetasti, dugi oko 3 mm i na vrhu šiljati. Krunica je dvousnata, nastala od 5 latica koje su donjim delom srasle u cev, a gornjim grade 2 usne. Krunična cev je nešto duža od čašične cevi i poseduje unutrašnji prsten dlaka. Gornja usna je nastala srastanjem 2 latice,dugačka je 3,5 mm, poluloptasto ispupčena, sa spoljašnje strane može biti prekrivena finim dlakama. Donja usna je nešto duža od gornje, nastala srastanjem 3 latice i sastoji se od 3 režnja. Bočni režnjevi su kraći i igličasti, dok je srednji režanj krupan i na vrhu usečen. Prašnika je ukupno 4, 2 duža unutrašnja i 2 kraća spoljašnja, filamentima srasli za cev krunice. Plodnik je nadcvetan i sinkarpan, iz 2 plodna listića, sa 4 okca, a u svakom okcu po jedan semeni zametak. Dug je 2-2,5 mm, sivkaste boje i gladak, ređe naboran. Stubić je sa 2 žiga. Plod je merikarpijum koji se raspada na 4 orašice. Cveta od marta do oktobra.[5]
Rasprostranjenje
[uredi | uredi izvor]Prirodni areal ove biljke obuvata veći deo Evrope (u Britaniju je doneta) i zapadnu Aziju, dok je u Severnu Ameriku i Alžir doneta. Evroazijsko-mediteranska je vrtsa. [4]
Stanište
[uredi | uredi izvor]Raste na strnjištima, u baštama i vrtovima, kraj puteva, na zidinama, rubovima šuma, do 2500 metara nadmorske visine. Odgovara joj plodno i rastresito zemljište. [6]
Upotreba
[uredi | uredi izvor]Crvena mrtva kpriva je jestiva vrsta biljke i konzumiraju se mladi primerci ubrani u rano proleće. Beru se mladi listovi i cvetovi od kojih se pravi salata ili se sitno iseckaju i koriste kao začin u sosevima. [7] Zbog dlakavih listova, mnogi se radije odlučuju da je kuvaju ili prave pesto od nje. U narodnoj medicini se od nje prave melemi za iritacije na koži, kao i čaj za prehlade i sezonske alergije. Potrebno je biti oprezan sa konzumacijom ove biljke, iz razloga što je laksativ.[8]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „The Plant List”. The Plant List. World Flora Online (WFO). Pristupljeno 14. 5. 2022.
- ^ „Biologer”. Biologer. Pristupljeno 14. 5. 2022.[mrtva veza]
- ^ „Priroda i biljke”. Priroda i biljke. Pristupljeno 14. 5. 2022.
- ^ a b Josifović, Mladen (1974). Flora SR Srbije. Beograd: Srpska Akademija nauka i umetnosti. str. 400.
- ^ Igić, Ružica; Vukov, Dragana (2000). Praktikum iz sistematike viših biljaka. Novi Sad: Prirodno-matematički Univerzitet u Novom Sadu. ISBN 86-7031-012-0.
- ^ Mesaroš, Gabor. „BioRaS”. BioRaS. "Konzorcijum organizacija civilnog društva za kartiranje i monitoring biološke raznovrsnosti Srbije" i Istraživačka stanica Petnica podržanih od strane Ambasade Kraljevine Holandije u Beogradu i Ministarstva poljoprivrede i zaštite životne sredine. Pristupljeno 15. 5. 2022.[mrtva veza]
- ^ „iNaturalist”. iNaturalist. California Academy of Sciences and the National Geographic Society. Pristupljeno 15. 5. 2022.
- ^ „The Outdoor Apothecary”. The Outdoor Apothecary. Pristupljeno 15. 5. 2022.