Đubleta
| Đubleta | |
|---|---|
 Đubleta | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Albanija |
| Datum upisa | 2022. |
| Svetska baština Uneska | |
| Lista upisa | UNESKO |
| Unesko oznaka | 01880 |
Đubleta je suknja narodne nošnje u obliku zvona, koju nose Albanke. Obično se kači na ramena pomoću dva kaiša. Deo albanske tradicionalne odeće, ima 13 do 17 traka i 5 komada filca. Nedra i deo đublete koji pokriva kecelja izrađeni su od heklane crne vune.[1] Zvonasti oblik je naglašen u zadnjem delu.[2][3]
Đubleta je jedinstvena vrsta haljine zbog svog posebnog oblika, strukture i sistema ukrašavanja.[4] Nose ga Albanke u severnoj Albaniji, na Kosovu, u Severnoj Makedoniji i Crnoj Gori. Postoje dve vrste đublete: jedna je uska, a druga velika. Što se tiče boja, danas se koriste samo dve boje: bela za neudate žene i crna za udate, međutim u prošlosti su se koristile mnoge boje, o čemu svedoči jedan autor iz 17. veka, koji je tvrdio da paun nije imao toliko boja kao đubleta koju su nosile žene Klimenta.[5] Smatra se da je smanjenje boja u poslednja dva veka posledica ograničenja njegove upotrebe samo u udaljenim planinskim predelima.[5]
Đubleta se nekada koristila u svakodnevnom životu od puberteta, što je ukazivalo na društveni i ekonomski status nosioca. Međutim, upotreba i proizvodnja se poslednjih decenija smanjuju zbog društveno-političkih i ekonomskih razloga. Politika koju je postavio socijalistički sistem 1960-ih promenila je tradicionalne kulturne obrasce, unoseći promene u svakodnevni život planinskih zajednica i upotrebu i proizvodnju đublete. Kako su žene radile u poljoprivrednim zadrugama, đubleta više nije bila praktična za svakodnevni život. Štaviše, državna kolektivizacija je dovela do nedostatka sirovina za njegovu proizvodnju. Danas malo žena poseduje znanje o celom procesu, a tradicionalni prenos sa kolena na koleno u porodici je retkost. Ipak, odeća je zadržala svoj društveni i duhovni značaj i još uvek se smatra sastavnim delom planinskog identiteta.[6]
Đubleta je 2022. godine uvrštena na Listu nematerijalnog kulturnog nasleđa kome je potrebna hitna zaštita od strane UNESKO-a.[7][8]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Đubleta ima drevno poreklo.[9] Predstavlja sličnosti sa nošenjem nekih neolitskih figura pronađenih u Bosni, ali i u drugim oblastima Mediterana, koje pripadaju drugom milenijumu pre nove ere, te se shodno tome vezuju za staru mediteransku civilizaciju.[10][11] Obično je ukrašena albanskim simboličkim elementima drevnog paganskog porekla, kao što su simboli sunca, meseca, zvezda, orlova i zmija. Uglavnom geometrijski ornamenti pokazuju arhaični karakter ove nošnje.[11]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Gjergji, Andromaqi (2004). Albanian Costumes Through the Centuries: Origin, Types, Evolution. Academy of Sciences of Albania. str. 153. ISBN 978-99943-614-4-1.
- ^ Selami Pulaha; Seit Mansaku; Andromaqi Gjergji (1982). Shqiptarët dhe trojet e tyre. 8 Nëntori. str. 136—138.
- ^ Selami Pulaha; Seit Mansaku; Andromaqi Gjergji (1982). Shqiptarët dhe trojet e tyre. 8 Nëntori. str. 136—138.
- ^ Etudes et documents balkaniques et méditerranéens. Paul Henri Stahl. 2001. str. 34—37.
- ^ a b Selami Pulaha; Seit Mansaku; Andromaqi Gjergji (1982). Shqiptarët dhe trojet e tyre. 8 Nëntori. str. 136—138.
- ^ „Xhubleta, skills, craftsmanship and forms of usage”. ich.unesco.org. Pristupljeno 20. 10. 2023.
- ^ „UNESCO - Xhubleta, skills, craftsmanship and forms of usage”. ich.unesco.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-13.
- ^ „Xhubleta shqiptare, tashmë pasuri e gjithë njerëzimit, UNESCO e merr në mbrojtje bashkë me dijebërjen e saj! Margariti: Vendim unanim, copëz Shqipërie për botën - Shqiptarja.com”. shqiptarja.com (na jeziku: albanski). Pristupljeno 2022-12-13.
- ^ Gjergji 2004, str. 185.
- ^ „Database of Cultural Heritage of Kosovo”. Arhivirano iz originala 2019-09-21. g. Pristupljeno 2015-12-24.
- ^ a b Condra, Jill (2013-04-09). Encyclopedia of National Dress: Traditional Clothing around the World [2 volumes]. ISBN 9780313376375.