Južnoafrička komunistička partija

Južnoafrička komunistička partija
Vođa	Blejd Nzimande
Osnovana	1921.
Sedište	Johanezburg Južnoafrička Republika
Novine	Umsebenzi
Broj članova (2012.)	146.000
Ideologija	Komunizam, marksizam-lenjinizam
Politička pozicija	krajnja levica
Boje	crvena, crna, žuta
Zastava stranke
Veb-sajt
http://www.sacp.org.za/

Južnoafrička komunistička partija je politička partija koja deluje u Južnoafričkoj Republici. Osnovana je 1921. godine pod imenom Komunistička partija Južne Afrike. Partija je danas deo vladajuće Trostruke koalicije, zajedno sa Afričkim nacionalnim kongresom i Kongresom južnoafričkih sindikata.

Istorija

Komunistička partija Južne Afrike prvo se istakla u tzv. Randskoj pobuni, u kojoj su učestvovali beli rudari 1922. godine. Naime, veliki rudarske firme, suočene sa manjkom radne snage, objavile su nemravaju određenom boju crnaca dati status nadzornika. Do tada su postojali samo beli nadzornici, koju su nadgledali rad crnih rudara. Partija je poduprla štrajkove prvenstveno iz klasne perspektive u kontekstu borbe radničke klase protiv kapitalista i usvojila slogan „Proleteri svih zemalja, ujedinite se i borite za belu Južnu Afriku!“. Posle neuspeha štrajkova, Kominterna je prisilila KP Južne Afrike da usvoji tezu Domorodačke republike, prema kojoj Južna Afrika pripada domorodcima, odnosno crncima. Partija se na Kongresu 1924. godine orijentisala prema organizovanju crnih radnika i „afrikanizaciji“ partije. Do 1928. godine, 1.600 od 1.750 članova Partije bili su crnci. Godine 1929, partija je usvojila politiku da je „najizravniji put do socijalizma ide preko masovne borbe za vlast većine“. Do 1948. godine, KP Južne Afrike služeno je napustila politiku Domorodačke republike.

Godine 1946, Komunistička partija je, zajedno sa Afričkim nacionalnim kongresom, učestvovala u masovnom štrajku koji je započeo Štrajk afričkih rudara 1946. godine. Mnogi članovi Partije bili su uhićeni.

Aparthejd

KP Južne Afrike proglašena je ilegalnom 1950. godine. Partija je prešla u ilegalu, a 1953. se ponovno aktivirala pod imenom Južnoafrička komunistička partija. Promena imena naglašavala je orijentaciju stranke prema konkretnim problemima Južne Afrike. Partija je legalizovana tek 1990. godine.

Partija je posebno bila meta vlade Nacionalne stranke, izabrane 1948. godine. Zakon o suzbijanju komunizma je bio korišćen protiv svih koji su se borili za kraj aparthejda, ali je posebno bio usmeren na Komunističku partiju.

Nakon pokrenute represije protiv komunista, Partija je usvojila politiku saradnje s Afričkim nacionalnim kongresom kako bi preorijentisala program te organizacije iz nacionalističke politike prema bivšoj politici KPJA Domorodačke republike, odnosno politiku ne-rasnog programa prema kojem bi sve etničke grupe koji žive u Južnoj Africi trebalo da imaju jednaka prava. Crni članovi Partije bili su podupirani da se pridruže ANK-u i da se probijaju do vodećih pozicija u okviru te organizacije, dok su mnogi njeni beli vodeći članovi formirali Kongres demokrata, koji je naposletku stupio u savez sa ANK-om i drugim ne-rasnim kongresima u Kongres saveza. Kongres saveza posvetio je svoj program demokratskoj ne-rasnoj Južnoj Africi, gde će ljudi vladati preko Povelje slobode.

Južnoafrička KP igrala je dinamičnu ulogu u razvoju pokreta za oslobođenje u Južnoj Africi. Pošto je Nacionalna stranka povećala represiju kao odgovor na rast otpora crnaca i širenja radikalizma tokom širom 1950-ih, ANK, koji se ranije obavezao na nenasilje, okrenuo se pitanje uporabe sile. Nova generacija lidera, na čelu sa Nelsonom Mandelom i Volterom Sisuluom, sklopila je savez sa komunistima kako bi formirali Umhonto ve Sizve (Koplje nacije), militantnu organizaciju koja je pokrneula kampanju uništenja ekonomskih ciljeva. Međutim, lideri Umhonto ve Sizve ubrzo su bili uhapšeni i zatvoreni, a oslobodilački pokret je ostao sla, a njegovo rukovodstvo otišlo u egzil.

U izgnanstvu je rastao uticaj JAKP, pošto su marksističke zemljame opskrbljivale ANK sredstvima i oružjem. Rad ANK-a polako je bio obnovljen u Južnoj Africi, posle čega je ANK, sa komunistima u istaknutim funkcijama, iskoristio talas besa koji je zahvatio mlade Južnoafrikance tokom i posle ustanka u Sovetu 1976. godine.

Komunista Džo Slovo bio je načelnik štaba Umhonto ve Sizvea, a njegova supruga i članica JAKP, Rut First verovatno vodeća teoretičarka unutar ANK-a. Uprkos tome, ANK je ostao uglavnom socijaldemokratski orijentisana organizacija.

Sve veći spoljni pritisci i unutrašnja previranja su prisilili mnoge snažne pristalice aparthejda da priznaju dolazak promena i pokrenu dug proces pregovora, koji su rezultovali krajem aparthejda i stvaranjem nove Južne Afrike 1994. godine.

Posle aparthejda

Nakon pobede na parlamentarnim izborima 1994, velik broj komunista je u sklopu ANK-a dobio uticajne pozicije u vladi. Tako je Mandela postavio Džoa Slovoa na mesto ministra za stambena pitanja. U ovom periodu su takođe iskrsnule mnoge razmirice između JAKP-a i ANK-a, pošto program ANK-a nije ugrožavao opstanak kapitalizma u Južnoj Africi i uveliko se oslanjao na strana ulaganja i turizam.

Uprkos tome, Komunistčika partija je unutar Trostruke koalicije delovala kao ideološka opozcija protiv predsedništva i socio-ekonomske politike Taba Mbekija. To je posebno došlo do izražaja nakon smenjivanja Mbekija sa mesta predsednika i iz članstva ANK-a 2008, i njegovom zamenom od strane Džejkoba Zume, koji je uglavnom više sklon kompromisu prema ideološkim zahtevima Komunističke partije i Kongresa južnoafričkih sindikata.

Lideri partije

• Generalni sekretari
  • Viljem Henri Andrjus (1921 — 1938)
  • Mozes Kotane (1933 — 1934, 1938 — 1978)
  • Mozes Mabida (1978 — 1986)
  • Džo Slovo (1986 — 1991)
  • Kris Hani (1991 — 1993)
  • Blejd Nzimande (1998 –)
• Predsednici
  • Viljem Henri Andrjus (1938 — 1949)
  • Džon Biver Marks (1962 — 1972)
  • Jusuf Muhamed Dadu (1972 — 1983)
  • Džo Slovo (1984 — 1986)
  • Danijel Tlume (1986 — 1991)
  • Džo Slovo (1991 — 1995)
  • Čarls Nkuakula
  • Gvede Mantaše

Vidi još

• Trostruka koalicija
• Spisak komunističkih partija

Literatura

• Johns, Sheridan (1995). Raising the Red Flag: The International Socialist League & the Communist Party of South Africa 1914 — 1932. Bellville: Mayibuye Books. University of the Western Cape. ISBN 978-1-86808-211-7. .
• Roux, Edward (1964). Time Longer Than Rope. Madison, Wisconsin: The University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-03204-3.