Juti (Indijanci)
 Poglavica Severo i njegova porodica 1899. | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 4.800 - 10.000 | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| SAD (Arizona, Kolorado, Nevada, Juta) | |
| Jezici | |
| engleski, jutsko-južnopajutski | |
| Religija | |
| crkva američkih domorodaca, tradicionalna plemenska religija, hrišćanstvo | |
| Srodne etničke grupe | |
| Čimeuevi, Južni Pajuti |
Juti su jutoastečki narod, starosedeoci su Velikog basena, oblasti na zapadu SAD. Jutski jezik pripada južno numičkoj podgrupi juto-astečkih jezika. Pre dolaska prvih meksičkih kolonista naseljavali su istočnu Jutu, zapadni Kolorado uključujući i dolinu San Luis, delove Novog Meksika i Vajominga. Danas naseljavaju tri rezervata, od kojih se jedan nalazi u severoistočnoj Juti, drugi u Koloradu i treći koji se većim delom nalazi u Koloradu, a manjim delom na teritoriji Jute i Novog Meksika. U SAD je 2010. živelo 7.435 Juta.[1]
Plemena
[uredi | uredi izvor]
Postoje 3 jutska plemena koja se dele na manje grupe.
- Severni Juti
- Južni Juti
- Planinski Juti
Jezik
[uredi | uredi izvor]Jutski jezik je u stvari dijalekat jutsko-južnopajutskog (ili kolorado riverskog ili jutsko-čimeuevskog) jezika.[2] Koji sa kavaiškim jezikom čini južno numičku grupu juto-astečkih jezika. Dijalekti jutsko-južnopajutskog jezika su pored jutskog i južnopajutski i čimeuevski.[2]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Pre kontakta sa Evropljanima
[uredi | uredi izvor]Pre dolaska prvih meksičkih kolonista naseljavali su istočnu Jutu, zapadni Kolorado[3], uključujući i dolinu San Luis, delove Novog Meksika i Vajominga. Juti nisu bili ujedinjen narod, već su bili podeljeni na veći broj nomadskih grupa.
Za razliku od mnogih drugih naroda iz oblasti koje pripadaju današnjim državama Juta i Kolorado, Juti nemaju nijedno usmeno predanje o doseljavanju u te oblasti. Juti i njihovi preci su ovu oblast najverovatnije naseljavali najmanje 1.000 godina.
Vreme kontakta sa španskim istraživačima
[uredi | uredi izvor]Prvi Evropljani sa kojima su Juti imali kontakt bili su Španci, do prvog kontakta je došlo 1630-ih. Nakon kontakta sa Špancima počeli su da uzgajaju konje, do kojih su došli trgovinom sa španskim kolonistima u Novom Meksiku ili pljačkom. Rezultat je bio potpuna promena kulture i načina života Juta. Juti su često ratovali protiv Španaca i Pueblo Indijanaca koje su Španci pokorili. Ratovali su i sa Navahoima, različitim Apačkim plemenima i Komančima, naročito u ravnicama istočnog Kolorada i severoistočnog Novog Meksika.
Vreme kontakta sa Amerikancima
[uredi | uredi izvor]Ubrzo nakon što su prvi američki naseljenici i tragači za zlatom naselili teritoriju današnjih država Juta i Kolorado, desilo se nekoliko okršaja između njih i Juta. Najveći sukobi u ovom periodu bili su Vokerov ili Valkarin rat (1853–54) i Rat Crnog Jastreba (1865–72). Istovremeno Juti su u nekoliko navrata sarađivali sa vladom SAD, sa kojom su ratovali protiv Navahoa, na primer 1863. i protiva Apača.
Nakon potpisivanja većeg broja sporazuma uspostavljeni su rezervati 1864. u severoistočnoj Juti i 1868. na zapadnoj trećini Kolorada. Teritorija rezervata u Koloradu je kasnije smanjena, veliki deo zemlje je oduzet 1873. u zlatom bogatoj dolini San Huan, a nakon Mikerovog Masakra 1879. oduzet je veći deo zemlje rezervata.[4]
Konačno, sve grupe Juta su smeštene u tri rezervata. Iako su prvobitno bili veliki i locirani u oblastima koje su beli doseljenici smatrali nepoželjnim, teritorija ovih rezervata je u više navrata smanjivana. Krajem 20. veka kao rezultat nekoliko presuda federalnog suda, rezervatima su vraćeni određeni delovi teritorije koji su im ranije pripadali, a za deo oduzete zemlje je isplaćena odšteta.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „2010 Census CPH-T-6. American Indian and Alaska Native Tribes in the United States and Puerto Rico: 2010” (PDF). census.gov. Pristupljeno 24. 9. 2016.
- ^ a b Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2016. Ethnologue: Languages of the World, Nineteenth edition.
- ^ „Colorado Indian Tribes and Languages”. native-languages.org.
- ^ Dr. Ted Fetter, "The Utes and the Unitarians", November 22, 2009 at the First Unitarian Church of Philadelphia
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Lewis, M. Paul, Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2016. Ethnologue: Languages of the World, Nineteenth edition. Dallas, Texas: SIL International.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
