Abasidi

Abasidski kalifat 850. godine

Abasidi su arapska sunitska dinastija, čijih je 37 kalifa vladalo u periodu od 750. do 1258. godine. Ime je dobila po Muhamedovom stricu Abasu (566—652) osnivaču dinastije. Koristeći nezadovoljstvo naroda u Mesopotamiji, Abasidi su 748. digli ustanak protiv Umajada, osvojili Siriju i ubili kalifa Mervana II. Novim kalifom proglasio se Abul Abas (750—754). Nasledio ga je brat El Mansur (754—775) i premestio sedište kalifata u novoosnovani Bagdad (762.). U vreme vladavine Haruna el Rašida (786—809) i Mamuna (813—833) dostigao je najviši stepen ekonomskog i kulturnog razvoja. Sa razvojem feudalizma ojačale su partikularističke tendencije. Pojedini namesnici su se postepeno odvajali. Godine 1055. seldžučki sultan Togrul se nametnuo za zaštitnika kalifu el Kaimu, čime je faktički sva vlast prešla u njegove ruke. Kalifat se održao do 1258. kada su, posle prodora Mongola i njihovog osvajanja Bagdada neki članovi dinastije izbegli u Kairo, gde je sultan Bajbars obnovio abasidski kalifat 1261. godine koji se održao do 1517. godine.

Uspon

Abasidska dinastija je dostigla svoj uspon na samom početku. Njen najslavniji vladar je bio Harun al-Rašid. Za vrijeme njegove vladavine glavni grad kalifata, Bagdad je bio najbogatiji grad na svijetu. Harun je živio raskošnim životom, a po uzoru na njega to su činili, svako po svojoj mogućnosti, i ostali visoki činovnici kalifata. To je bilo zlatno doba i za nauku i umjetnost koje su se ubrzano razvijale. Carstvo je zauzimalo ogromnu površinu, u njegovom sastavu su bili Persija, Egipat, Arabija i Bliski istok. Krajnja zapadna tačka je bila negdje na teritoriji današnjeg Tunisa, gde se razvijala druga dinastija koja je nastala raspadom Umajadske dinastije, Aglabidska dinastija.

Odnosi sa Vizantijom i Franačkim carstvom

Najveći neprijatelj kalifata je bila Vizantija. Kalif al-Mahdi je poveo sveti rat protiv Vizantije. Njegovu vojsku je predvodio njegov sin Harun al-Rašid koji je poveo napad na sam Konstantinopolj. Nakon opsade Vizantija je pristala na primirje i morala je da plaća danak kalifatu. To je bilo 782. godine. Harun je poveo još jedan napad na Vizantiju i to 806. godine kada su Vizantinci odbili da plate porez. tada je Harun sa vojskom prodro u Malu Aziju i opustošio je.

Harun je iz političkih razloga (savezništvo protiv Vizantije) održavao prijateljske odnose sa Karlom Velikim. Spominje se razmjena poklona između ove dvojice. Navodno Harun je Karlu Velikom poslao slona i neki veoma čudan sat i još drugih poklona koji su izazvali divljenje na zapadu.

Prestonica Bagdad

Bagdad je u Harunovo vreme bio na vrhuncu svog razvoja. Kalifova palata je zauzimala trećinu grada i bila je impresivna i bogata. Zabajada, Harunova žena nije dozvoljavala da na njenom stolu bude bilo kakvo posuđe osim od zlata i srebra. Svojim bogatstvom Bagdad je privlačio razne umjetnike. Nauka se razvijala jer su je velikaši cijenili i ulagali u nju. Zahvaljujući Indijcima u kalifat je stigao brojčani sistem koji je u Evropi nazvan arapski i koji je i danas u upotrebi. Bagdad su razorili Mongoli 1258. godine.

Život podanika

Stanovništvo kalifata je bilo šaroliko, bilo je hrišćana, pristalica Zaratustre, muslimana, i Jevreja, koji su bili posebno uticajni, bavili su se bankarstvom, i bili su visoki činovnici kalifata. Muslimani su bili u povlašćenom položaju, ali i pored toga između njih je bilo razlike, između Arabljana i preobraćenika, kojih je bilo sve više i među njima je bilo izvjesne ljubomore. Hrišćani i Jevreji su morali su da se obilježavaju, zvali su se zimije. Bili su obilježeni nešto slično Jevrejima za vrijeme nacizma, počelo se sa rušenjem crkava u pograničnim oblastima, kao i onih koje su izgrađene posle arapskog osvajanja.

Narod se bavio zemljoradnjom, trgovinom, zanatstvom. Arapima je bilo ponižavajuće da se bave zemljoradnjom, pa su oni bili trgovci, zanatlije, vojnici kao i visoki činovnici. Najlošiji položaj su imali robovi kojih je bilo mnogo. Bilo je crnaca iz Afrike, belaca Slovena i Grka, kao i Turaka i naroda srednje Azije. Robovima su se snabdevali iz bitaka, zarobljeni su bili pretvarani u roblje, a takođe su im razna plemena prodavala robove. Proizvodio se papir, staklo, gvožđe, tkanine, drago kamenje.

Propast

Opadanje je počelo veoma brzo, već u 9. veku kada su nastajale razne dinastije koje su parčale kalifat, Safaridi, Samanidi, Gaznavidi su ga rasparčali, zatim Seldžuci koji su došli kao robovi koji su preuzeli vlast. Kalifat je bio duboko podijeljen jer nije bila izvršena asimilacija ostalih nearapskih naroda. Ekonomske prilike su postale veoma loše jer su nameti bili sve veći, narod je siromašio a velikaši se bogatili, industrija je zamirala, krvne osvete su postale česte i plodna zemlja je postajala pusta.

Sve je to utrlo put novom osvajaču sa istoka. To su bili Mongoli, koji su tada bili nezaustavljivi, njihov vođa je bio Hulagu, unuk Džingis-kana, koji je poveo veliku vojsku, i nakon opsade je zauzeo Bagdad i u njemu napravio krvoproliće, bili su ubijeni i članovi kalifove porodice kao i sam kalif. Bagdad je bio u krvi, od toliko leševa na ulicama postalo je nepodnošljivo boraviti u njemu pa se mongolska vojska na neko vrijeme izmjestila. To je bio kraj Abasida.

Vidi još

• Umetnost u doba Abasida