Arhimandrit Pavle (Kenđelac)

Pavle Kenđelac
Pavle Kenđelac
Lični podaci
Datum rođenja	(1766-06-29)29. jun 1766.
Mesto rođenja	Kikinda, Habzburška monarhija
Datum smrti	7. mart 1834.(1834-03-07) (67 god.)
Mesto smrti	Temišvar, Austrijsko carstvo

Pavle Kenđelac (Kikinda, 29. jun 1766 — Temišvar, 7. mart 1834) bio je arhimandrit, prvi Srbin doktor teologije i naučnik. Arhimandrit Pavle bio je govornik sedam jezika i jedan od najučenijih i najznačajnijih ličnosti Srbije 19. veka.

Život

Rođen je kao jedanaesto dete Hristifora i Jelisavete. Hristifor Kenđelac, otac Pavla Kenđelca, smatra se osnivačem Kikinde, jer je 1751. godine predvodio grupu Srba, graničara sa austrijsko - turske granice, koja je naselila područje u dolini rečice Galacke. Zabeleženo je da je, došavši na uzvišenje Ekeida, na kojem se danas nalazi Pravoslavna crkva Svetog Nikolaja rekao: Odavde ne idemo nikuda. Ovo je naš dom. Pavle, jedanaesti od dvanaest sinova bračnog para Kenđelac, bio je izuzetno pametno dete. Školovao se prvobitno za trgovca i proputovao je u školovanju čitavu Evropu, učeći u Budimu, Haleu, Kežmarku, Petrogradu. Doktorirao je bogosloviju u Aleksandro-Nevskoj Lavri, a filozofiju u Jeni. Zabeleženo je da je jednom Fridrih Veliki posetio Univerzitet u Haleu i da je tom prilikom, Pavle Kenđelac bio izabran da u ime studenata razgovara sa kraljem. Kralj je postavljao razna pitanja i očekivalo se da student odgovori retorički pravilno i vešto. Fridrih Veliki bio je toliko oduševljen Kenđelčevim odgovorima, da je skinuo mač i rekao: Evo vam ga, kolega, neka vam bude moj mač za uspomenu. Vrativši se u Kikindu, već u četvrtoj deceniji života, Pavle Kenđelac je zatekao nezadovoljstvo naroda povodom nepravedne podele ritskog zemljišta. Poveo je narod Kikinde u bunu i time pao u nemilost vlasti.

Svetovni život

Nakon nevolja koje su ga snašle zbog borbe za prava u Velikokindskom dištriktu, Kenđelac se povukao u manastir Svetog Đorđa u današnjoj Rumuniji. Već pre toga sprijateljio se sa episkopom temišvarskim Petrom Petrovićem. 1796. godine rukopoložen je za đakona, a dve godine kasnije primio je monaški postrig. Nakon smrti episkopa Petra Petrovića, dolazi u sukob sa manastirskim bratstvom. Iako je imao ambicija da i sam postane episkop, to nije uspeo da ostvari, verovatno zbog neslaganja sa Karlovačkom mitropolijom i nerazumevanja tadašnjih čelnika srpske crkve. Do kraja života ostao je u manastiru Svetog Đorđa kao arhimandrit, lišen daljih mogućnosti za napredovanjem. Posvetio se manastirskoj ekonomiji i nauci, bavio se arheologijom i političkom geografijom. Dopisivao se sa velikim brojem intelektualaca toga doba.

Naslovna strana Kenđelčevog naučnog rada „Jestestvoslovije“

Bista Pavla Kenđelca, Kikinda

Naučni doprinos

1811. objavio je prvi srpski prirodopis „Jestestvoslovije“. Knjiga je štampana u Budimu. Malo ko je u to vreme shvatao značaj i veličinu ovog dela. Naprotiv, bio je optužen za postupak nedostojan svešteničkom činu i plagijat. Nakon mnogo godina predsednik Ruske akademije nauka potvrdio je da je ovo originalno i značajno naučno delo. 1821. godine objavio je svoje drugo delo „Zbitijaslovije“ (istorija najznačajnijih događaja). Napisao je i knjige „Crkvena povesnica“, „Propoved o pokoravanju vlastima“, „Nadgrobna beseda vladici Petru Vidaku“ i „Autobiografija“. Bio je veliki pristalica pisanja na crkvenoslovenskom jeziku, pa su sva njegova dela pisana ovim jezikom. Veliki deo njegovih vrednih spisa nije sačuvan.

Literatura

• Dušan Dejanac - Krugovi stvaralaca u kulturi Kikinde, Istorijsko zavičajno društvo „Kinđa“ Kikinda, 1999.

Spoljašnje veze

• Počast nekadašnjim studentima Liceja u Kežmarku Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. oktobar 2014)
• Radio Kikinda o štampanju „Prirodopisa“ Pavla Kenđelca 2011. godine