Arhitektura ranog modernizma
Modernizam u arhitekturi nije imao jedan izvor iz kojeg je nastao i nastajao je i u Evropi i u SAD.
Istorija početaka i pojava moderne arhitekture[uredi | uredi izvor]
Mnogo duže od jednog veka od 18. do 19. veka trajali su niz stilova koji su dobili ime stilovi obnove. To su stilovi istoricizma u kojem ne znači da je sve bilo u podražavanju ranijih epoha jer je ovo doba donelo i neke od izvanrednih primera dobre arhitekture. 19. vek donosio je veliki razvoj stila građevinskog odnosno inenjerskog koji je povezan sa ovladavanjem novih materijala gvožđa, čelika, i od 30-ih godina nastaju mnoge građevine kao mostovi, hale, i fabrike. Standardni primer je Kristalna palata od Josefa Pakstona iz 1851. godine.
U SAD se pojavljuje od 70-ih godina funkcionalistička arhitektura i tzv. Čikaška škola (u Čikagu je 1970. bio veliki požar koji je uništio deo grada što je omogućilo arhitektima da se iskažu u ovom gradu u obnovi ),[1] nastaju i prve gradske kule u Njujorku i Čikagu u kubičnim formama koje ne sakrivaju konstrukciju čeličnih skeleta.
U Velikoj Britaniji se razvija interes da se uspostavi ravnoteža između industrijske proizvodnje i zanatskih proizvoda i arhitekture. U kontinentalnoj Evropi u duchu vremena se izranja arhitekta Henri van de Velda koji osniva zanatsku školu u Vajmaru i Adolf Los čiji objekti koji nisu bili ornamentalno dekorisani izazivaju proteste u Beču.
Američki arhitekta Frenk Lojd Rajt stvara na kraju 19. veka zgrade koje su inspirisane egzotičkim, uglavnom japanskim delima u arhitekturi i pod uticajem je Čikaške škole i njegova dela nailaze na veliki odjek naročito u Evropi.
Rani modernizam[uredi | uredi izvor]
Oko 1900. godine kada je u arhitekturi cvetala secesija trajala je u Evropi velika debata o ulozi arhitekture i arhitekata u društvenom svetu. Narasla je kritika u prevelikom ukrašavanju i u vezi toga same primene ornamenta u arhitekturi. Iz različitih perspektiva se pojavljuju kritike prevelike upotrebe ukrasa u štuku i oslikavanjem kakvo se primenjivalo u secesiji i trudili su se da uspostave raspoznavanje osobina materijala. U Nemačkoj je osnovano udruženje umetnika i arhitekata „Deutscher Werkbund“ 1907. godine koji se naslanja na principe funkcionalnosti u Berlinu je od Peter Behrensa projektovana čelično- staklena hala za „koncern AEG“. 1914. godine izložba Werkbunda bila je izlog cele jedne generacije mladih nemačkih arhitekata koji će nastupiti posle prekida koji jemizazvao Prvi svetski rat. Tu je stepenište „Staklene kuće“ Bruna Tauta koje je od novog materijala-staklenih opeka.[1]
U Vroclavu je nastala Hala stoleća koju je kao armiranu konstrukciju projektovao Maks Berg 1913. godine a u Poznanju Hans Polzig projektant industrijskih objekata izveo je vodotoranj, ali i druge objekte. Jednim od prelomnih objekata bila je fabrika „Fagus“ koju je kao često obeleženo kao prvi moderni objekat moderne arhitekture izveo Valter Gropijus. 1914. godine Gropius kao i Bruno Taut projektuju prve staklene zgrade koje će obeležiti modernu arhitekturu novoga doba.
Izvori[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Udo Kuterman, Savremena arhitektura, Novi Sad 1971.
- H.W. Janson, Istorija umetnosti, Beograd 1962.
- iz pl. Vikipedije