Pređi na sadržaj

Baltičko-sovjetski odnosi

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Baltičko–sovjetski odnosi
Spomenik litvanskim žrtvama sovjetske okupacije na prospektu Gedimina u Vilnjusu

Relevantni događaji u vezi sa baltičkim državama i Sovjetskim Savezom započeli su kada je posle sukoba boljševičke Rusije sa baltičkim državama—Litvanijom, Letonijom i Estonijom— potpisano nekoliko mirovnih ugovora sa Rusijom i njenim naslednikom, Sovjetskim Savezom. Krajem 1920-ih i početkom 1930-ih, Sovjetski Savez i sve tri baltičke države su potpisali ugovore o nenapadanju. Sovjetski Savez je takođe potvrdio da će se pridržavati Brijan-Kelogovog pakta u pogledu svojih suseda, uključujući Estoniju i Letoniju, i potpisao je konvenciju koja definiše agresiju koja je uključivala sve tri baltičke zemlje.

Godine 1939. Sovjetski Savez i Treći rajh su potpisali Sporazum Ribentrop—Molotov, koji je obuhvatao tajne protokole koji su delili istočnu Evropu na sfere uticaja, pri čemu su Letonija i Estonija spadale u sovjetskoj sferi. Kasniji amandman na tajne protokole stavio je Litvaniju u sovjetskoj sferi. U junu 1940. Sovjetski Savez je napao baltičke zemlje i pripojio ih kao Litvansku Sovjetsku Socijalističku Republiku, Estonsku Sovjetsku Socijalističku Republiku i Letonsku Sovjetsku Socijalističku Republiku. Nemačka je 1941. godine, u okviru operacije Barbarosa, napala baltičke države, a potom su bile pod upravom nemačkog Rajhskomesarijata Ostland do 1944. godine. Sovjetski Savez je 1944. godine, ponovo aneksirao baltičke države.

Teritorije baltičkih država ostale su pod sovjetskom kontrolom kao Sovjetske socijalističke republike do 1991. godine. Većina vlada zapadnog sveta dejure nije priznala sovjetske aneksije baltičkih država, mada su ih neke države priznale defakto. U julu 1989. godine, nakon dramatičnih događaja u Istočnoj Nemačkoj, Vrhovni sovjeti baltičkih zemalja izjavili su da nameravaju da vrate punu nezavisnost. Baltičke zemlje su 1991. godine povratile nezavisnost i obnovile svoj suverenitet raspadom Sovjetskog Saveza.

Ruska revolucija i ugovori koji utiču na odnose SSSR-Baltik[uredi | uredi izvor]

Za više informacija pogledajte: Estonski rat za nezavisnost, Letonski rat za nezavisnost i Litvansko–sovjetski rat

Boljševici su preuzeli vlast nakon ruske revolucije 1917. godine. Nakon što su baltičke države proglasile nezavisnost nakon potpisivanja primirja, boljševička Rusija je izvršila napad na njih 1918. godine.[1] Izvestija je u svom izdanju od 25. decembra 1918. godine objavila da su Estonija, Letonija i Litvanija direktno na ruskom putu ka zapadnoj Evropi i zbog toga predstavljaju prepreku našim revolucijama ... Ovaj zid koji nas razdvaja mora biti uništen. Boljševička Rusija, međutim, nije stekla kontrolu nad Baltikom i 1920. zaključila mirovne ugovore sa sve tri države.

Mirovni ugovori[uredi | uredi izvor]

  • Estonija, Sporazum u Tartuu, 2. februar 1920.[2]
  • Litvanija, Sovjetsko-litvanski mirovni ugovor, 12. jul 1920.[3]
  • Letonija, Sporazum u Rigi, 11. avgust 1920.[4]

U tim ugovorima boljševička Rusija se "večno" odrekla[5] svih suverenih prava nad ova tri naroda i teritorije koje su ranije pripadale Rusiji. U 1922. godini, Ruska SFSR, Ukrajinska SSR, Beloruska SSR i Zakavkaska SFSR zvanično su spojene kao republike stvarajući Savez Sovjetskih Socijalističkih Republika ili Sovjetski Savez.[6]

Sporazumi o nenapadanju[uredi | uredi izvor]

Naknadno, na inicijativu Sovjetskog Saveza,[7] zaključeni su dodatni ugovori o nenapadanju sa sve tri baltičke države:

  • sa Litvanijom 28. septembra 1926.[8]
  • Letonijom 5. februara 1932.[9]
  • i Estonijom 4. maja 1932.[10]

Ugovorne strane su se obavezale da se suzdrže od agresivnih radnji jedna protiv druge i od bilo kakvih nasilnih dela usmerenih protiv teritorijalnog integriteta i nepovredivosti ili političke nezavisnosti druge ugovorne strane. Dalje, složili su se da sve sporove, bez obzira na poreklo koji se ne mogu diplomatski rešiti, reše formalnim pomirenjem u zajedničkom odboru.[11]

Sporazum Kelog-Brijan i Litvinov sporazum[uredi | uredi izvor]

Dana 27. avgusta 1928. godine Sjedinjene Američke Države, Nemačka, Belgija, Francuska, Velika Britanija, Indija, Italija, Japan, Poljska i Čehoslovačka potpisale su Brijan-Kelogov pakt kojim se odriču rata kao instrumenta nacionalne politike. Nakon ovog usvajanja, Sovjetski Savez je 9. februara 1929. godine potpisao protokol kojim je potvrdio poštovanje uslova Pakta sa susedima: Estonijom, Letonijom, Poljskom i Rumunijom.[12] Litvanija je izjavila da se pridržava pakta i protokola ubrzo nakon toga, 5. aprila 1929. Potpisujući, ugovorne strane su se složile:

  • da osude rat kao sredstvo za rešavanje sukoba i da ga se odreknu kao instrumenta politike, i
  • da se svi sukobi i sporovi rešavaju samo mirnim putem.[13]

Ovom potvrdom pridržavanja ovih protokola (iako ih još uvek nije ratifikovao Pakt) i povezanim dokumentima o pridržavanju Pakta, Estonija, Letonija, Litvanija i SSSR (navedeni kao Rusija) postale su potpisnice samog Brijan-Kelogovog pakta danom stupanja na snagu, 24. jula 1929.[14]

Konvencija za definiciju agresije[uredi | uredi izvor]

Dana 3. jula 1933. godine, prvi put u istoriji agresija je definisana obavezujućim ugovorom koji su u sovjetskoj ambasadi u Londonu potpisali SSSR i, između ostalih, baltičke zemlje.[15][16] Član II definiše oblike agresije " Kao agresor će se prepoznati ona država koja će prva počiniti jednu od sledećih radnji:

  • Prvo - objavi rat drugoj državi.
  • Drugo—izvrši invaziju oružanim snagama na teritoriju druge države čak i bez objave rata.
  • Treće—izvrši napad kopnenim, morskim ili vazdušnim snagama, čak i bez objave rata na teritoriji, na brodove ili letelice druge države.
  • Četvrto—izvrši pomorsku blokadu obala ili luka druge države.
  • Peto—pruži podršku odobrenim oružanim grupama koje su organizovane na njenoj teritoriji i koje će napasti teritoriju druge države, ili odbije, uprkos zahtevu napadnute države, da na svojoj teritoriji preduzme sve korake koji su u njenoj moći da oduzme gore pomenutim grupama svu pomoć ili zaštitu."

Konvencija za definiciju agresije, član II zatim kaže da "nikakva politička, vojna, ekonomska ili druga razmatranja ne mogu poslužiti kao izgovor ili opravdanje za agresiju iz člana II." I dok se u aneksu člana III navode mogući razlozi za intervenciju u susednoj državi, on takođe predviđa da se "ugovorne potpisnice i dalje slažu da priznaju da ova konvencija nikada ne može legitimisati bilo kakva kršenja međunarodnog prava koja bi se mogla podrazumevati u okolnostima obuhvaćenim u gornjoj listi."

Sporazum Ribentrop—Molotov i ultimatum iz 1939. godine[uredi | uredi izvor]

Za više informacija pogledajte: Sporazum Ribentrop—Molotov i Okupacija baltičkih država

Dana 24. avgusta 1939. Sovjetski Savez i Treći rajh potpisali su Sporazum Ribentrop—Molotov, koji je sadržao tajni protokol koji je podelio države severne i istočne Evrope na nemačku i sovjetsku "sferu uticaja".[17] Finska, Estonija i Letonija pripale su sovjetskoj sferi uticaja.[17] Litvanija je bila u nemačkoj sferi uticaja, iako je drugi tajni protokol dogovoren septembra 1939. godine dodelio većinu Litvanije SSSR-u.[18]

Popuštajući pred sovjetskim pritiskom, Estoniji, Letoniji i Litvaniji nije preostalo ništa drugo nego da potpišu takozvani Pakt odbrane i uzajamne pomoći koji je Sovjetskom Savezu omogućavao da u njima stacionira trupe.[19] Ovi paktovi su potvrđivali suverena prava baltičkih država. Na primer, u Paktu o uzajamnoj pomoći sa Letonijom (potpisan 5. oktobra 1939)[20] navodi se: "Sprovođenje ovog Pakta ni na koji način ne može ugroziti suverena prava ugovornih strana, naročito u pogledu njihovih političkih strukturu, ekonomski i socijalni sistem i vojne mere."

Sovjetske invazije i aneksije 1940. godine[uredi | uredi izvor]

Za više informacija pogledajte: Okupacija baltičkih država

Sredinom juna 1940, kada je međunarodna pažnja bila usredsređena na nemačku invaziju na Francusku, sovjetske trupe NKVD-a izvršile su prepad na graničnim prelazima u Litvaniji, Estoniji i Letoniji.[19][21] Državne uprave su raspuštene i zamenjene sovjetskim kadrovima.[19] Održani su izbori samo sa prosovjetskim kandidatima koji su postavljeni na mnogim funkcijama, a novoformirane narodne skupštine odmah su zatražile prijem u SSSR, što je odobrio Sovjetski Savez.[19]

Nemačke invazije i okupacije 1941–1944[uredi | uredi izvor]

Za više informacija pogledajte: Operacija Barbarosa

Nemačka je napala i okupirala teritorije baltičkih država 1941. godine tokom operacije Barbarosa. U početku su se Litvanci, Letonci i Estonci nadali da će Nemci uspostaviti baltičku nezavisnost. Takve političke nade su ubrzo isparile i baltička saradnja je postala manje iskrena ili je potpuno prestala.[22] Od 1941. do 1944. godine, nakon Operacije Barbarossa, baltičke zemlje su bile deo nemačkog Ostlanda.[23][24]

U septembru 1941. Sovjetski Savez se pridružio Atlantskoj povelji[25] koja je, između ostalog, potvrdila "želju da se ne vide teritorijalne promene koje nisu u skladu sa slobodno izraženim željama dotičnih naroda" i da se "poštuju prava svih naroda da odaberu oblik vlasti pod kojim će živeti i žele da vide da suverena prava i samouprava budu vraćeni onima kojima su prisilno oduzeta. ..."[26]

Sovjetska invazija i okupacija 1944. godine[uredi | uredi izvor]

Za više informacija pogledajte: Okupacija baltičkih država, Letonska Sovjetska Socijalistička Republika, Estonska Sovjetska Socijalistička Republika i Litvanska Sovjetska Socijalistička Republika

Sovjetski Savez je ponovo okupirao baltičke države kao deo Baltičke ofanzive 1944. godine. Sovjetski Savez je 1945. godine potpisao Krimsku deklaraciju kojom se deklariše o ponovnom uspostavljanju poretka u Evropi po principu Atlantske povelje "pravo svih naroda na izbor oblika vladavine pod kojim će živeti, obnavljanje suverenih prava i samouprave onim narodima kojima su agresorski narodi to nasilno oduzeli ". U deklaraciji sa Krima dalje se navodi "da bi se podstakle uslovi u kojima oslobođeni narodi mogu da ostvaruju ta prava, tri vlade će se pridružiti ... između ostalog kako bi olakšale održavanje slobodnih izbora."[27]

Nakon sovjetske ponovne invazije, baltičke zemlje su postale [28][29] Sovjetske socijalističke republike kao Estonska Sovjetska Socijalistička Republika, Letonska Sovjetska Socijalistička Republika i Litvanska Sovjetska Socijalistička Republika.[30] Dana 12. januara 1949. godine sovjetski savet ministara izdao je dekret "o proterivanju i deportaciji" iz baltičkih država "svih kulaka i njihovih porodica, porodica razbojnika i nacionalista" i drugih.[31] Deset procenata celokupne odrasle baltičke populacije deportovano je ili poslato u radne logore.[31] Posle Drugog svetskog rata, kao deo cilja potpunije integracije baltičkih zemalja u Sovjetski Savez, sprovedene su masovne deportacije u baltičkim zemljama i nastavljena je politika podsticanja sovjetske imigracije u baltičke države.[32]

Većina država odbila je da prizna sovjetsku inkorporaciju baltičkih država.[33] Nade baltičkih država za bilo kakvom aktivnom intervencijom u njihovo ime nestale su kada su Sjedinjene Države, evropske države i Sovjetski Savez potpisali Helsinški sporazum iz 1975. godine kojim su se njegove potpisnice obavezale na poštovanje utvrđenih granica - izbegavajući upotrebu izraza "granice"- posleratne Evrope.[34] Zemlje poput Sjedinjenih Država nastavile su da održavaju nepriznavanje sovjetske aneksije baltičkih država. Retrospektivno, eventualno ponovno uspostavljanje nezavisnosti i granica baltičkih država protumačeno je kao osporavanje Sporazuma, koji podržava ljudska prava i samoopredeljenje.[35]

Ugovori koje je SSSR potpisao između 1940. i 1945[uredi | uredi izvor]

Sovjetski Savez pridružio se Atlantskoj povelji od 14. avgusta 1941. rezolucijom, potpisanom u Londonu 24. septembra 1941.[36] Rezolucija je potvrđivala:

  • " Prvo, njihove zemlje ne traže uvećavanje, teritorijalno ili drugo,
  • " Drugo, oni žele da ne vide teritorijalne promene koje nisu u skladu sa slobodno izraženim željama dotičnih naroda,
  • "Treće, oni poštuju prava svih naroda da biraju oblik vladavine pod kojim će živeti, i žele da vide da se suverena prava i samouprava obnove onima kojima su prisilno oduzeti. ..."[26]

Što je najvažnije, Staljin je lično ponovo potvrdio principe Atlantske povelje 6. novembra 1941. godine:[37]

Mi nismo i nećemo imati bilo kakve ratne ciljeve kao što su zauzimanje stranih teritorija i potčinjavanje stranih naroda bilo da su to narodi i teritorije Evrope ili narodi i teritorije Azije....
     Mi nismo i nećemoimati takve ratne ciljeve kao što je nametanje naše volje i režima Slovenima i drugim porobljenim narodima Evrope koji čekaju našu pomoć.
     Naša pomoć sastoji se u pružanju pomoći tim narodima u njihovoj borbi za oslobađanje od Hitlerove tiranije, a zatim u oslobađanju da vladaju vlastitim zemljama kako žele, nikakve intervencije u unutrašnjim poslovima drugih naroda .

Ubrzo nakon toga, Sovjetski Savez je potpisao Deklaraciju Ujedinjenih nacija od 1. januara 1942, koja je ponovo potvrdila pridržavanje Atlantskoj povelji.

Sovjetski Savez je potpisao Krimsku deklaraciju o oslobođenoj Evropi od 4. do 11. februara 1945. godine, u kojoj se Staljin, Čerčil i Ruzvelt zajednički izjašnjavaju o ponovnom uspostavljanju poretka u Evropi po principu Atlantske povelje „pravo svih naroda da izaberu oblik vladavine pod kojim će živeti, obnavljanje suverenih prava i samoupravu onim narodima koje su agresorski narodi prisilno lišili “. U Krimskoj deklaraciji dalje se navodi "da bi se podstakle uslovi u kojima oslobođeni narodi mogu da ostvaruju ta prava, tri vlade će se pridružiti ... između ostalog kako bi olakšale održavanje slobodnih izbora."[27]

Konačno, Sovjetski Savez je 24. oktobra 1945. godine potpisao Povelju Ujedinjenih nacija, koja u članu I odeljak 2 kaže da je jedna od svrha Ujedinjenih nacija razvijanje prijateljskih odnosa među državama zasnovanih na poštovanju principa jednakog prava i samoopredeljenje naroda."

Nezavisnost baltičkih država[uredi | uredi izvor]

Za više informacija pogledajte: Revolucije 1989. i Raspad Sovjetskog Saveza

U julu 1989. godine, nakon dramatičnih događaja u Istočnoj Nemačkoj, vrhovni sovjeti baltičkih zemalja usvojili su "Deklaraciju o suverenosti" i izmenili ustave kako bi potvrdili prevlast svojih zakona nad zakonima SSSR-a. Kandidati iz stranke nezavisnog Narodnog fronta stekli su većinu u Vrhovnim sovjetima na demokratskim izborima 1990. Sovjeti su izjavili da nameravaju da vrate punu nezavisnost. Sovjetske političke i vojne snage bezuspešno su pokušavale da svrgnu vlade. Baltičke zemlje su 1991. godine zatražile faktičku nezavisnost. Usledilo je međunarodno priznanje, uključujući i SSSR. Sjedinjene Države, koje nikada nisu priznale prisilno pripajanje baltičkih zemalja od strane SSSR-a, obnovile su pune diplomatske odnose sa republikama.[32]

Pet decenija gotovo neprekidne sovjetske okupacije baltičkih država Estonije, Letonije i Litvanije okončano je 1991. godine.[38][39][40][41][42][43][44] Suvereniteti zemalja su obnovljeni, ubrzavajući konačni raspad Sovjetskog Saveza kasnije te godine nakon što su se tri države otcepile. Posle toga, Rusija je počela da povlači svoje trupe iz sve tri baltičke države. Litvanija je prva iz koje su se ruske trupe povukle u avgustu 1993. Poslednje ruske trupe povukle su se iz baltičkih država u avgustu 1994.[45] Rusija je zvanično prekinula svoje vojno prisustvo na Baltiku u avgustu 1998. godine nakon razgradnje radarske stanice Skrunda-1 u Letoniji, koja je bila poslednji aktivni ruski vojni radar na Baltiku. Poslednje ruske trupe povukle su se sa stanice sledeće godine.[46]

U ponovnoj proceni sovjetske istorije koja je započela tokom perestrojke 1989. godine, SSSR je osudio tajni protokol iz 1939. sa Nemačkom.[47] Međutim, SSSR nikada nije formalno priznao svoje prisustvo na Baltiku kao okupaciju i smatrao je Estonskuu, Letonsku i Litvansku SSR kao svoje sastavne Sovjetske socijalističke republike. Vlada Ruske Federacije i državni zvaničnici tvrde da je sovjetska aneksija baltičkih država bila legitimna.[nb 1][nb 2] Često je pravljena razlika između dejure i defakto priznavanja statusa država ili kao Sovjetskih socijalističkih republika ili kao nezavisnih entiteta.

Beleške[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Putinova administracija tvrdoglavo je odbila da prizna činjenicu sovjetske okupacije Letonije, Litvanije i Estonije nakon Drugog svetskog rata, iako je Putin priznao da je 1989. godine, za vreme vladavine Gorbačova, sovjetski parlament zvanično osudio Pakt Molotov-Ribentrop iz 1939, koji je doveo do nasilnog uključivanja tri baltičke države u Sovjetski Savez.[48]
  2. ^ Ruski zvaničnici uporno tvrde da su baltičke države dobrovoljno i legalno ušle u SSSR krajem Drugog svetskog rata i nisu priznali da su Estonija, Letonija i Litvanija pedeset godina bile pod sovjetskom okupacijom.[49]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ http://web.ku.edu/~eceurope/communistnationssince1917/ch2.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. decembar 2010) at University of Kansas, retrieved January 23, 2008
  2. ^ League of Nations Treaty Series, Vol. XI, pp. 29–71.
  3. ^ Recueil de traités conclus par la Lithuanie avec les pays étrangers, Vol. I, Kaunas, 1930, pp. 30-45.
  4. ^ League of Nations Treaty Series, 1920–21, No. 67, pp. 213–231.
  5. ^ the Peace Treaty with Estonia and Latvia, para. 2., Peace Treaty with Lithuania, para. 1.
  6. ^ Julian Towster. Political Power in the U.S.S.R., 1917-1947: The Theory and Structure of Government in the Soviet State Oxford Univ. Press, 1948. p. 106
  7. ^ Prof. Dr. G. von Rauch "Die Baltischen Staaten und Sowjetrussland 1919-1939", Europa Archiv No. 17 (1954), p. 6865.
  8. ^ Recueil des traités conclus par la Lithuanie avec les pays étrangers, Vol. I, Kaunas, 1930, pp. 429–435.
  9. ^ League of Nations Treaty Series, 1934, No. 3408, pp. 123–125 and 127
  10. ^ League of Nations Treaty Series, Vol. CXXXI, pp. 297–307.
  11. ^ Arts. I and IV of the Non-Aggression Treaties with Latvia and Estonia, and Arts. III and V of the Non-Aggression Treaty with Lithuania.
  12. ^ League of Nations Treaty Series, 1929, No. 2028.
  13. ^ League of Nations Treaty Series, 1928, No. 2137.
  14. ^ Kellogg-Briand Pact Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. jul 2007) at Yale University
  15. ^ Aggression Defined Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. april 2020) at Time Magazine the Convention for the Definition of Aggression.
  16. ^ League of Nations Treaty Series, 1934, No. 3391.
  17. ^ a b Text of the Nazi–Soviet Non-Aggression Pact Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. новембар 2014), executed August 23, 1939
  18. ^ Christie, Kenneth, Historical Injustice and Democratic Transition in Eastern Asia and Northern Europe: Ghosts at the Table of Democracy, RoutledgeCurzon, 2002, ISBN 0-7007-1599-1
  19. ^ a b v g Wettig, Gerhard, Stalin and the Cold War in Europe, Rowman & Littlefield, Landham, Md, 2008, ISBN 0-7425-5542-9, page 20-21
  20. ^ League of Nations Treaties Series No. 4656/39, pp. 385-387.
  21. ^ Senn, Alfred Erich, Lithuania 1940 : revolution from above, Amsterdam, New York, Rodopi, 2007 ISBN 978-90-420-2225-6
  22. ^ Baltic states German occupation at Encyclopædia Britannica
  23. ^ Taagepera 1993, str. 69–70
  24. ^ Smith et al. 2002, str. 55
  25. ^ B. Meissner, Die Sowjetunion, die Baltischen Staaten und das Volkerrecht, 1956, pp. 119-120
  26. ^ a b Louis L. Snyder, Fifty Major Documents of the Twentieth Century, 1955, p. 92.
  27. ^ a b Foreign Relations of the United States, The Conference at Malta and Yalta, Washington, 1955, p. 977.
  28. ^ The Baltic States: Estonia, Latvia and Lithuania (Postcommunist States and Nations) David J. Smith from Front Matter ISBN 0-415-28580-1
  29. ^ Estonia: Identity and Independence: Jean-Jacques Subrenat, David Cousins, Alexander Harding, Richard C. Waterhouse on Page 246. ISBN 90-420-0890-3
  30. ^ Lieven, Anatol, The Baltic Revolution: Estonia, Latvia, Lithuania and the Path to Independence, Yale University Press, 1993, ISBN 0-300-06078-5, page 61 & 94
  31. ^ a b Stephane Courtois; Werth, Nicolas; Panne, Jean-Louis; Paczkowski, Andrzej; Bartosek, Karel; Margolin, Jean-Louis & Kramer, Mark (1999). The Black Book of Communism: Crimes, Terror, Repression. Harvard University Press. ISBN 0-674-07608-7.
  32. ^ a b Background Note: Latvia at US Department of State
  33. ^ Talmon, Stefan (2001), Recognition of Governments in International Law, Oxford University Press, str. 103, ISBN 978-0-19-826573-3 
  34. ^ Union of Soviet Socialist Republics :: Foreign policy - Britannica Online Encyclopedia
  35. ^ Interview with Gerald Ford, August 4, 1997—"You have to recognize that the terms of that agreement said those boundaries have to be maintained peacefully. In other words, the Helsinki accords ruled out military action to change those borders. Now as long as those borders were re-defined peacefully, that was okay under the Helsinki Accords. Well what happened when you had the human rights provisions, and the dissidents rose up against their dictators, they changed those borders the Baltic nations and even Poland, Czechoslovakia and Hungary, they took advantage of the human rights provision, to re-define what the borders meant."
  36. ^ B. Meissner, Die Sowjetunion, die Baltischen Staaten und das Volkerrecht, 1956, pp. 119-120.
  37. ^ Embassy of the U.S.S.R., Soviet War Documents (Washington, D.C.: 1943), p. 17 as quoted in Karski, Jan. The Great Powers and Poland, 1919-1945, 1985, on 418
  38. ^ Russia and Estonia agree borders, BBC News, 18. 5. 2005, Pristupljeno 29. 4. 2009 
  39. ^ Country Profiles: Estonia, Latvia, Lithuania at UK Foreign Office
  40. ^ The World Book Encyclopedia ISBN 0-7166-0103-6
  41. ^ The History of the Baltic States by Kevin O'Connor ISBN 0-313-32355-0
  42. ^ Saburova, Irina (1955), „The Soviet Occupation of the Baltic States”, Russian Review, Blackwell Publishing, 14 (1): 36—49, JSTOR 126075, doi:10.2307/126075 
  43. ^ See, for instance, position expressed by European Parliament, which condemned "the fact that the occupation of these formerly independent and neutral States by the Soviet Union occurred in 1940 following the Molotov/Ribbentrop pact, and continues." European Parliament (13. 1. 1983), „Resolution on the situation in Estonia, Latvia, Lithuania”, Official Journal of the European Communities, C 42/78 
  44. ^ "After the German occupation in 1941-44, Estonia remained occupied by the Soviet Union until the restoration of its independence in 1991." Kolk and Kislyiy v. Estonia (European Court of Human Rights 17.01.2006). Text
  45. ^ Baltic Military District globalsecurity.org
  46. ^ „Latvia takes over the territory of the Skrunda Radar Station”. Embassy of the Republic of Latvia in Copenhagen. 21. 10. 1999. Arhivirano iz originala 29. 02. 2012. g. Pristupljeno 15. 06. 2013. 
  47. ^ The Forty-Third Session of the UN Sub-Commission at Google Scholar
  48. ^ Combs, Dick (2008), Inside The Soviet Alternate Universe, Penn State Press, str. 258, 259, ISBN 978-0-271-03355-6 
  49. ^ Bugajski, Janusz (2004), Cold peace, Greenwood Publishing Group, str. 109, ISBN 0-275-98362-5 

Dodatni izvori[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Балтичко-совјетски_односи&oldid=26818040”