Banatski Česi
.png)
Banatski Česi (češ. Pémové) je etnička grupa Čeha koja se naselila u 19. veku na teritoriji Banata, čiji potomci žive na teritoriji današnje Rumunije i Srbije.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvi talas doseljenika iz Češke u Banat, koji je od početka 19. veka bio deo Austrijskog carstva, dogodio se 1823-1825. godine. Uglavnom iz Srednje Češke, oko 9 hiljada ljudi, uglavnom poljoprivrednika, privlačio je južni Banat zbog niza privilegija, uključujući oslobađanje od poreza i višegodišnjeg služenja vojnog roka. Ovde su osnovali niz sela i uglavnom se bavili razvojem šuma. Drugi, veći broj doseljenika stigao je u Banat 1827-1928; to su bili uglavnom vojni doseljenici, čiji je zadatak bio da štite obližnju granicu, naseljavajući pogranične oblasti u banatskim planinama i duž Dunava kod Gvozdene zavese. Njihovo glavno zanimanje bila je poljoprivreda, drvna industrija, a kasnije i eksploatacija uglja u planinama. Treći, najmanji talas doseljenika iz Češke desio se 1863-1865, nakon što je Banat pripao mađarskom delu prilikom stvaranja Austrougarske države. Ovi došljaci više nisu osnivali nova naselja, već su se naseljavali u već postojeća češka sela.
Zbog činjenice da su se naselja koja su osnovale češke zajednice nalazila u udaljenim i ponekad nepristupačnim krajevima, kulturni uticaji susednih naroda za banatske Čehe bili su minimizirani, što im je omogućilo da sačuvaju svoj jezik i kulturu, ukorenjenu u češki način života 19. veka. Jezik banatskih Čeha zadržao je stare oblike govora i pozajmio neke izraze iz rumunskog jezika i srpskog jezika.
Savremeni period[uredi | uredi izvor]
Trenutno postoji značajno smanjenje češke populacije u ovom regionu. Prvi veliki talas emigracije desio se 1947-1949, zatim nakon otvaranja granica sa Evropom 1990. godine , počinje migracija, pre svega mladih, uključujući i povratak u Češku. Od 2002. godine u rumunskom Banatu živi oko 4 hiljade Čeha, a u susednoj Vojvodini (srpskom delu Banata) oko 1.700 Čeha. Jačaju se i druge veze sa Češkom – na primer, od 2007. godine otvorena je nedeljna autobuska linija od naselja Sveta Jelena u Banatu do Praga.
Češka nacionalna manjina u današnjoj Rumuniji je zvanično priznata i ima svog predstavnika u donjem domu rumunskog parlament.
Banatski Česi u Rumuniji[uredi | uredi izvor]
- Dubova, okrug Mehedinci - 40,70%
- Gernik, okrug Karaš Severin - 33,46%
- Koronini, okrug Karaš Severin - 27,36%
- Berzaska, okrug Karaš-Severin - 14,24%
- Šopotu Nou, okrug Karaš Severin - 10,92%
- Ljapušnjicel, okrug Karaš-Severin - 10,75%
- Sokol, okrug Karaš-Severin - 4,60%
- Peregou Mare, okrug Arad - 3,83%
- Ešelnica, okrug Mehedinci - 2,31%
- Oršova, okrug Mehedinci - 1,85%
Banatski Česi u Srbiji[uredi | uredi izvor]
- opština Bela Crkva - 3,99%