Basarab I

Basarab I
Ivanko moli za pobedu u bitki kod Posade nakon poraza u bici kod Velbužda
Lični podaci
Datum rođenja	1310.
Datum smrti	1352.
Mesto smrti	Kampulung,
Porodica
Potomstvo	Teodora Vlaška, Nikola Aleksandar od Vlaške
Roditelji	Basar
Dinastija	Basaraba ot Basar
Prethodnik	Tihomir
Naslednik	Nikola Aleksandar od Vlaške

Basarab I Osnivač (rum. Basarab Întemeietorul, takođe: Basarab Veliki, rum. Basarab cel Mare), u srpskim izvorima poznat kao Ivanko Basaraba, bio je vojvoda odnosno knez Vlaške (oko 1310-1352). Prvi vlaški vladar.

Njegova unuka Ana Besarab je poslednja carica Srbije.

Vlada

Na istorijsku pozornicu je izgleda stupio u vreme rata između Ugarske i pravoslavnih država na severu Balkanskog poluostrva. Oko 1324. postao je vazal ugarskog kralja Karla I (1308-1342), koji ga je, međutim, posle prozvao „nevernim“, jer je, kako je smatrao, zauzeo zemlje koje pripadaju njegovoj kruni.

Porodica Basarab

Bugarski bojar Basar je predak dinastije. Njegov je grob otkriven u crkvi Svetih Četrdeset mučenika u Trnovu, gde je sahranjen sveti Sava. Vladar upravlja uz pomoć bojarskog saveta.

Prvobitno ime mu je bilo Basarabaj, ali je ono izgubilo nastavak -a kada je ušlo u rumunski jezik. Kumanskog je ili pečeneškog porekla, a najverovatnije znači „otac koji vlada“. Basar je particip prezenta glagola „vladati“, čije izvedenice su posvedočene u starim i savremenim kipčačkim jezicima. Rumunski istoričar Nikolaje Jorga smatra da je drugi deo imena, –aba (otac), u stvari počasna titula, koja se može naći u nekim kumanskim imenima kao npr.: Terteroba, Arslanapa i Ursoba.

Bitke

Godine 1330. kralj Karlo I pokrenuo je pohod na Vlašku sa ciljem da povrati vlast nad njom. Posle trodnevnih borbi, Basarab je 12. novembra pobedio ugarske snage u bici kod Posade, koja je obeležila kraj ugarske vlasti i nastanak nezavisne Vlaške kneževine.

Basarab je osnovao prvu vlašku vladarsku dinastiju koja je nazvana po njemu — Basaraba. Takođe, zbog uticaja ove dinastije u Moldaviji ili Bogdaniji, cela istočna teritorija zemlje je nazvana Besarabija.

Od sredine 14. veka pa nadalje njegovo ime se javlja u srpskim, ugarskim, moldavskim i poljskim izvorima kao naziv za Vlašku, a od 15. veka kao naziv za teritoriju Budžaku između donjih tokova reka Pruta i Dnjestra. Naziv Besarabija se počeo odnositi na celu oblast između Pruta i Dnjestra (tj. današnje Republike Moldavije).

Vidi još

• Valašski jezik
• Vlaški zakon
• Vlaški statut
• Pravila govora