Bitka na Dubravnici

Bitka na Dubravnici
	Deo osmanskog osvajanje Balkana
	;
Vreme	25. decembar 1381.
Mesto	na rečici Dubravnici kod Petrusa,; nedaleko od Paraćina
Ishod	Srpska pobeda
Sukobljene strane
Osmansko carstvo	Moravska Srbija
Komandanti i vođe
Lala Šahin	Crep Vukoslavić; Vitomir
Jačina
100-1.000 akindžija	nekoliko stotina, većinom pešaka
Žrtve i gubici
znatni	nepoznati

Bitka na Dubravnici je vođena 25. decembra^[1] 1381. godine^[1]^[2], na Božić, između osmanskih pljačkaških odreda i snaga krajiške vlastele kneza Lazara (1371—1389), vojvode Crepa i Vitomira. Okončana je srpskom pobedom^[1]^[2] i predstavlja prvi veći sukob između Srba i Osmanlija, posle Maričke bitke 1371. godine^[1], ali i prvi napad na državu kneza Lazara^[2].

Do sukoba je najverovatnije došlo usled pokušaja Osmanlija da posle pljačkanja po Bugarskoj, upadnu u Srbiju i nastave svoj pohod. Njihov prodor su zaustavili gospodar Petruškog krajišta vojvoda Crep i vlastelin Vitomir, čiji su se posedi verovatno nalazili negde u blizini^[1].

Posle ovog sukoba, Osmanlije nisu ugrožavale Lazarevu državu do 1386. godine, kada su njihove snage predvođene sultanom Muratom (1359—1389) zaustavljene u bici kod Pločnika, nedaleko od Prokuplja. U ovom i kasnijim sukobima, ne pominje se vojvoda Crep, dok se Vitomir u istorijskim izvorima javlja isključivo u vezi sa bitkom na Dubravnici^[1].

Suprotstavljene snage

Turska vojska

Po oskudnim vestima o boju na Dubravnici kojima raspolažemo, radilo se o turskom pljačkaškom upadu u Moravsku Srbiju. Ovakve napade vršili su odredi akindžija (u doslovnom prevodu - trkača), turske milicije (neredovne narodne vojske) na konju. Akindžije su bile laka konjica naoružana sabljom i projektilnim oružjem (lukom ili džilitom), bez oklopa. Uobičajena jačina akindžijskih odreda na pohodu iznosila je od manje od 100 (takav pohod nazivao se četa) do 1.000 konjanika (takav pohod nazivao se akin - na turskom trčanje). Obzirom da je turski odred uspešno suzbijen snagama lokalnih srpskih vlastelina-krajišnika, malo je verovatno da se radilo o većoj turskoj vojsci.^[3]

Srpska vojska

Po oskudnim vestima kojima raspolažemo, Crep Vukoslavić i Vitomir bili su krajiška vlastela na istočnoj granici Moravske Srbije. Uz to, Crep je bio vojvoda i zapovednik utvrđenog grada Petrusa i okolne župe. Prema tome, srpske snage u boju na Dubravnici u najboljem slučaju činila je vojska jedne župe - lokalna vlastela na konjima i u oklopima, lokalni vlastelinčići (sitni zemljoposednici) većinom opremljeni kao teška pešadija^[v], naoružani kopljem, mačem i štitom (dakle, kotovo isključivo oružjem za blisku borbu), i veći broj slabo naoružanih sebara, koji su, po Dušanovom zakoniku, bili dužni da čuvaju puteve, tvrđave i pogranične predele (krajišta).^[5]^[6]

Broj srpske vojske teško je proceniti. U boju na Kosovu knez Lazar okupio je najviše 15.000 ratnika, a Vuk Branković, najmoćniji srpski velikaš posle njega, oko 5.000. Pri tome, ukupan broj teških konjanika - vlastele i njihovih pratilaca - nije mogao biti veći od nekoliko hiljada.^[7] Uzevši u obzir ove brojeve, teško je sa sigurnošću proceniti vojnu snagu jedne župe ili dvojice vlastelina krajišnika, ali jedno je sigurno - ona nije mogla biti velika. Ako pretpostavimo da je Moravska Srbija imala bar 20 župa kao što je bio Petrus, Crepova vojska mogla je imati najviše 700-800 ratnika (100-200 konjanika i 500-600 vlastelinčića pešaka), uz nepoznat broj slabo naoružanih kmetova, koji nisu imali drugog oružja osim poljoprivrednih alatki (kosa i sekira) i malog broja lovačkih lukova, koje su sami pravili. Ako je broj župa u Moravskoj Srbiji bio veći, što je vrlo verovatno, broj ratnika jedne župe bio je još manji od toga.

Sa druge strane, ako vojvoda Crep i Vitomir nisu mogli da podignu vojsku čitave župe, pošto se radilo o iznenadnom napadu turskih akindžija, oni su morali ući u boj samo sa svojim srodnicima, slugama i konjušarima (koji su svakako bili naoružani konjanici) i naoružanim kmetovima.^[5] U tom slučaju srpska vojska teško da je bila veća od nekoliko desetina konjanika i nekoliko stotina na brzinu naoružanih kmetova. U tom slučaju, srpska pobeda bila je moguća samo nad vrlo malim odredom akindžija, ili u slučaju uspešne zasede ili prepada, za koji je planinsko zemljište u okolini Petrusa veoma pogodno - teško prohodni klanac Čestobrodica, koji je u to vreme povezivao Srbiju i Bugarsku^[g], odakle je najverovatnije došao turski odred, nalazi se u neposrednoj blizini.

U književnosti

Bitka na Dubravnici je važna tema u pseudoistorijskoj satiričnoj drami Kosovo Miladina Ševarlića. Iako je bitka u drami prikazana kao obična pogranična čarka, i uz to izgubljena, Knez Lazar svake godine svečano proslavlja izmišljenu pobedu na Dubravnici, koristeći je kao propagandno sredstvo kako bi podigao moral svojih podanika i ubedio ih u nepobedivost srpske vojske. Kada mu se vojvoda Vitomir, koga svi slave kao junaka sa Dubravnice, suprotstavi i pokuša da ga ubedi da objavi narodu pravu istinu o turskoj moći i srpskoj slabosti, Lazar ga proglašava za izdajnika i osuđuje na smrt neposredno pre boja na Kosovu.^[8]

Napomene

^ Vidi odeljak Suprotstavljene snage
^ Vidi odeljak Suprotstavljene snage
^ Samo najimućiniji vlastelinčići mogli su da priušte konje i oklope.^[4]
^ Čestobrodica i danas povezuje Pomoravlje sa dolinom Timoka u Srbiji, i često je neprohodna tokom zime.

Vidi još

Reference

^ ^a ^b ^v ^g ^d ^đ Šuica, Marko (2000). Nemirno doba srpskog srednjeg veka. Beograd. ISBN 86-355-0452-6.
^ ^a ^b ^v Grupa autora (1982). Istorija srpskog naroda II. Beograd.
^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 1, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1970), str. 69
^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 4, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str. 557-558
^ ^a ^b Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 9, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 41-43
^ Božanić, Snežana (2008). GODIŠNjAK FILOZOFSKOG FAKULTETA U NOVOM SADU, KNjIGA XXXIII-1, Krajišta i vlasti u srpskoj srednjovekovnoj državi (PDF). Novi Sad: Filozofski fakultet. str. 5—16.
^ Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 4, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str. 659-660
^ Ševarlić, Miladin (2006). Izabrane drame 2 (PDF). Paraćin: Graforeklam. str. 33.

Literatura

Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.

Spoljašnje veze

Srpski junaci srednjeg veka: Lazar Hrebeljanović, 1. deo, RTS Obrazovno - naučni program - Zvanični kanal
Srpski junaci srednjeg veka: Lazar Hrebeljanović, 2. deo, RTS Obrazovno - naučni program - Zvanični kanal

[1] Vidi odeljak Suprotstavljene snage

[2] Vidi odeljak Suprotstavljene snage

[7] Samo najimućiniji vlastelinčići mogli su da priušte konje i oklope.^[4]

[11] Čestobrodica i danas povezuje Pomoravlje sa dolinom Timoka u Srbiji, i često je neprohodna tokom zime.

[Маре-3] v ^g ^d ^đ Šuica, Marko (2000). Nemirno doba srpskog srednjeg veka. Beograd. ISBN 86-355-0452-6.

[ИСН-4] v Grupa autora (1982). Istorija srpskog naroda II. Beograd.

[5] Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 1, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1970), str. 69

[6] Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 4, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str. 557-558

[:0-8] Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 9, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1975), str. 41-43

[9] Božanić, Snežana (2008). GODIŠNjAK FILOZOFSKOG FAKULTETA U NOVOM SADU, KNjIGA XXXIII-1, Krajišta i vlasti u srpskoj srednjovekovnoj državi (PDF). Novi Sad: Filozofski fakultet. str. 5—16.

[10] Nikola Gažević, Vojna enciklopedija 4, Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str. 659-660

[12] Ševarlić, Miladin (2006). Izabrane drame 2 (PDF). Paraćin: Graforeklam. str. 33.

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[v]

[5]

[6]

[7]

[g]

[8]

[4]