Bitka na Košarama

Bitka na Košarama
Deo rata na Kosovu i Metohiji
Karaula Košare
Vreme 9. april — 10. jun 1999. Mesto Košare, Kosovo i Metohija Republika Srbija, SR Jugoslavija Ishod Kumanovski sporazum
Sukobljene strane
SR Jugoslavija Vojska Jugoslavije Podrška: Ruski dobrovoljci Ukrajinski dobrovoljci Grčki dobrovoljci	Oslobodilačka vojska Kosova FARK Podrška: Vojska Albanije Legija stranaca NATO
Komandanti i vođe
Božidar Delić Dragan Živanović Duško Šljivančanin Dragutin Dimčevski Ljubinko Đurković Vidoje Kovačević	Rustem Beriša Agim Ramadani  † Sali Čekaj  † Vesli Klark
Jačina
2.000 vojnika VJ 53. granični bataljon 125. motorizovana brigada 63. padobranska brigada deo 72. specijalne brigade Vojna policija deo 549. motorizovane brigade delovi Prištinskog korpusa VJ ruski dobrovoljci rezervisti VJ	5.000-6.000 terorista OVK vojnici i artiljerija Vojske Republike Albanije vojni instruktori Legije stranaca NATO avijacija
Žrtve i gubici
108 mrtvih (1 ruski dobrovoljac) 150+ ranjenih 1 uništeno borbeno vozilo	200+ mrtvih 300+ ranjenih 5 uništenih tenkova

Bitka na Košarama, ili pakao Košara, bila je bitka između pripadnika Vojske Jugoslavije i pripadnika terorističke OVK, podržavane od strane regularne Vojske Albanije i NATO avijacije. Bitka se vodila oko graničnog prelaza Rasa Košares na granici SR Jugoslavije i Republike Albanije između 9. aprila i 10. juna 1999, tokom NATO bombardovanja SRJ.

Cilj napada sa albanske strane (operacija Strela) bila je ostvarivanje kopnene invazije na Kosovo i Metohiju i presecanje komunikacije između jedinica VJ u Đakovici i Prizrenu. Takođe, još jedan cilj je bio i zauzimanje šireg područja Metohije. Posle teških borbi VJ uspela je da porazi napadača i spreči njegov prodor na Kosovo i Metohiju. Pripadnici OVK uspeli su da zauzmu karaulu Košare zbog artiljerijske podrške Vojske Albanije, podrške NATO avijacije i malog broja vojnika VJ na tom području koji su morali da se povuku, ali su poraženi u njihovom planu kopnene invazije na tom pravcu uprkos podršci koju su imali.

Uniforme vojnika

Srpski vojnici su na Košarama nosili maskirno zelene uniforme i šlem M59 koji je bio presvučen maskirnim platnom zelene boje, a na ramenima su nosili crveni grb sa belim orlom.Komandanti su nosili beretke i maskirne jakne sa braon veštačkim krznom na okovratniku. Albanski vojnici su uglavnom bili snabdeveni NATO uniformama na kojima su stavljali crveni grb sa crnim orlom.

Albanski i NATO planovi

Plan NATO saveza i Albanaca je bio da se poraze jedinice VJ na pograničnom prelazu Košare kako bi se omogućio ulazak pripadnika OVK i pripadnika regularne Vojske Albanije na Kosovo i Metohiju i kako bi se otkrile jedinice VJ i naterale na otvorenu bitku, omogućivši NATO avijaciji da ih bombarduje, pošto NATO nije imao uspeha u uništavanju kopnenih jedinica VJ. Plan je bio takođe da se osvoji Metohija i nanese težak poraz VJ. Invazija je opovrgnula verovanje da tokom NATO agresije nije došlo do kopnenog rata.

Pripremanje

Pre početka bombardovanja SRJ od strane NATO-a 24. marta 1999, dolazilo je do sporadičnih ali krvavih razmena vatre između jugoslovenskih i albanskih graničara potpomognutih pripadnicima OVK, uglavnom pošto su jugoslovenski graničari sprečavali nezakonit ulazak tovara oružja za OVK na KiM. Tokom ofanzive srpskih snaga bezbednosti u jesen 1998. razbijena je OVK na teritoriji Kosova i Metohije čiji su pripadnici u manjim grupama prelazili na teritoriju Albanije i popunjeni novim ljudstvom vraćali se na teritoriju SRJ. Posle propadanja pregovora u Rambujeu, ali i pre toga, trajalo je pripremanje za kopneni ulazak na KiM. Dana, 24. marta 1999. počelo je bombardovanje Savezne Republike Jugoslavije sa ciljem da se otera VJ sa područja KiM. NATO avioni su žestoko gađali položaje VJ na graničnom prelazu između SRJ i Albanije. Skoro 12.000 NATO vojnika, među njima i 5.000 Amerikanaca stigli su u Albaniju sa više od 30 tenkova i 26 helikoptera Apača, dok su kolone albanskih izbeglica napuštale KiM. Bilo je izolovanih oružanih incidenata od kada je krenulo bombardovanje ali tek 9. aprila OVK je krenula u ofanzivu na KiM preko karaule Košare zbog povoljnog terena za napadača. Kako su položaji OVK i Albanske vojske bili na većoj nadmorskoj visini od položaja VJ a sama karaula na izuzetno nepovoljnom mestu ova lokacija je odabrana kao jedan od pravaca prodora.

Albanski planovi

OVK i NATO planirali su iznenadan napad kroz karaulu Košare i prodor ka Metohiji. Planirali su da zauzmu Đakovicu i preseku linije VJ između Đakovice i Prizrena. Njihov krajnji plan je bio da zauzmu čitavu Metohiju i nateraju VJ na otvoreni sukob sa njima, kako bi se otkrile snage VJ i omogućilo NATO avijaciji da ih bombarduje.

Ofanziva

Na pravoslavni Veliki petak, 9. aprila 1999, u 03.00 počela je masovna artiljerijska vatra sa albanske strane u pravcu karaule Morina, gde je bio lažni napad, kako bi se interventne jedinice Vojske Jugoslavije odvukle u tom pravcu, da bi se oko 04.30 časova vatra prenela na karaulu Košare, uz masovni napad pešadije terorističke OVK. Vatra je bila otvorena od strane regularne Vojske Albanije prema pograničnim položajima VJ. U napadu su upotrebljavani topovi, haubice i minobacači i vatru su koordinisali jako dobro obučeni pripadnici francuske Legije stranaca. Albanci su napadali u tri pravca: prvi je bio prema vrhu Rase Košares, drugi je bio prema karauli Košare i treći prema vrhu Maje Glave (g.k. C-4). Tokom artiljerijskog granatiranja, otprilike 1.500 pripadnika OVK je neprimećeno prišlo granici. Tada se na prvoj liniji nalazilo 110 pripadnika VJ (graničari 53. graničnog bataljona), odeljenje minobacača 82 mm i posada bestrzajnog topa 82 mm (iz sastava 125. mtbr). Krvava bitka je trajala tokom celog dana sa velikim gubicima, pogotovo na strani napadača. Posle podne je OVK zauzeo vrh Rase Košares i odmah prešao u odbrambenu taktiku. To mu je takođe omogućilo da donese nekoliko artiljerijskih oruđa do tog vrha.

Borbe su se nastavile cele noći sve do popodnevnih časova sledećeg dana. Tada je, uz pomoć artiljerije, OVK zauzeo Maja Glavu i nastavio granatiranje karaule Košare, a vojnici VJ su morali da napuste karaulu popodne. Oko 19.00 časova pripadnici OVK su ušli u napuštenu karaulu i velike televizijske ekipe, kao američki Si-En-En i britanski Bi-Bi-Si, su odmah prenele da je veliki broj pripadnika OVK ušao u napuštenu karaulu.

Pripadnici VJ su se povukli prema drugoj liniji odbrane ispod karaule, na položaje koji su bili lakši za odbranu. Tokom sledećeg dana stigla su i pojačanja Vojske Jugoslavije u ljudstvu i u artiljerijskom oruđu. Jedna grupa pripadnika OVK se nalazila iznad pozicija VJ da bi ometala i presecala komunikacije i uspela je da uništi jedno borbeno vozilo.

Tokom noći, OVK je napao pozicije VJ na vrhu Opljazu, pokušavajući da slomi otpor vojnika VJ, međutim, svi napadi su odbijeni uz velike gubitke na strani napadača, iako su imali podršku albanske artiljerije.

Sledećih dana OVK je pokušavao da slomi otpor druge odbrambene linije VJ ali ni ti napadi nisu imali uspeha. VJ je dovela specijalce, ratne veterane iz prošlih jugoslovenskih ratova, kao i nekoliko artiljerijskih oruđa.

Reorganizacija Vojske Jugoslavije i kontranapad

Albanska artiljerija nastavila je da bombarduje pozicije VJ sa Maja Glave i Rase Košaresa. Komanda VJ je odlučila da uradi iznenadni kontranapad. Na dan 14. aprila vojnici VJ krenuli su u napad na Maja Glavu. Rastojanje između dva protivnička rova nije bilo veće od 50 metara. VJ nije uspela da u potpunosti zauzme Maja Glavu, ali je prekinula albansko artiljerijsko delovanje sa tog vrha. Na Maja Glavi front je stabilizovan, bez ikakvih promena na linijama do kraja rata.

Tokom aprila na Rase Košaresu nije bilo nikakvih promena na linijama fronta i obe strane su trpele značajne gubitke. Vojnici VJ zbog artiljerijskog delovanja, a Albanci zbog neuspelih juriša pokušavajući da slome odbrambenu liniju VJ.

Ratna oprema Jugoslovenske vojske

Mural borcima VJ na karauli Košare za vreme rata u Beogradu

Spomenik herojima sa Košara na Dedinju u Beogradu

Oznaka Oslobodilačke vojske Kosova

Maj na Košarama

Glavni članak: Operacija Strela

Maj je započeo neuspelim pokušajem VJ da povrati karaulu Košare, zaustavljena je teškom artiljeriskom vatrom. Na dan 6. maja, VJ je uradila kontranapad na pozicije OVK na Rase Košares kako bi zaustavila artiljerijsko delovanje. Sledila je krvava bitka sa velikim gubicima na obe strane ali VJ nije zauzela Rase Košares. Na dan 10. maja, komanda VJ je poslala dva tenka T-55 da pomognu ofanzivu na Rase Košares. Kada su tenkovi prošli preko terena koji je bio gotovo neprohodan za borbena vozila, uspeli su da zauzmu manje od 100 metara teritorije, ali je OVK još uvek držao Rase Košares. Tokom noći između 10. i 11. maja NATO avijacija je bacila zabranjene kasetne bombe na vojnike VJ koji su napadali OVK pozicije ispod Rase Košaresa, ubivši 8 vojnika i jednog oficira, a ranivši preko 40. To je omogućilo OVK da odbije snage VJ sa te pozicije na početnu.

Sredinom maja vodile su se velike bitke na vrhu Mrčaj koji je zauzet od strane VJ, a OVK je pretrpela velike gubitke. OVK je morala da se povuče sa tih položaja i VJ je, zauzevši taj položaj, preuzela taktičku prednost na terenu za koordinaciju artiljerijske vatre. Taj uspeh je Vojsci Jugoslavije dozvolio stabilizovanje terena i zadržavanje napadača van linija odbrane. Krvava bitka na Košarama trajala je sve do 10. juna bez velikih promena.

Gubici

Bitka na Košarama je uzela mnoge živote na obe strane. Po izjavi generala Živanovića, ratnog komandanta 125. mtbr, u rejonu Košara poginulo je 108 pripadnika VJ (18 oficira i podoficira, 50 redovnih vojnika, 13 rezervista, 24 dobrovoljca). Među poginulima je i ruski dobrovoljac Bulah Vitalij Glebovič. Zvanični gubici OVK su oko 200 mrtvih, ali smatra se da ih je bilo mnogo više. Osamdeset odsto mrtvih boraca OVK potiču sa Kosova i Metohije, mada se ne zna tačno koliko je bilo iz Albanije i Makedonije. Zvanične informacije govore o tri strana državljanina poginula na Košarama. Dva NATO vojnika, Francuz Arno Pjer (1971) i Italijan Frančesko Đuzepe Bider (1961) kao i Murad Muhamed Alija iz Alžira. Tokom bitke je uništeno 5 albanskih tenkova i tenkovska ofanziva je slomljena.

Kraj bitke

Rat na Kosovu i Metohiji je trajao do 10. juna 1999. godine kada je potpisan Kumanovski sporazum i Vojska Jugoslavije i srpska policija se povukla zajedno sa vojnicima koji su učestvovali u bici na Košarama. NATO je ušao na Kosovo pod imenom KFOR kao mirovna snaga, dok je OVK (bar zvanično) razoružan.

Publikacije

Bitka je ekranizovana u igrano-dokumentarnom filmu Ratne priče sa Košara.

Potpukovnik u penziji Dragutin Dimčevski 2022. je objavio knjigu „Krvava granica”, u kojoj je ova Bitka na Košarama detaljno opisana na osnovu njegovog ratnog dnevnika.

Neven Milaković Likota je 2012. godine napisao pesmu „Vila sa Košara”, koja je bili inicijalna kapisla za širenje istine o borcima koji su poginuli u južnim delovima Metohije.

Milutin Popadić iz Leška je 2017. godine objavio svoju pesmu „Junaci sa Košara”.

Nenad Milkić je tokom 2014-2018 napisao trilogiju „Mi smo branili Košare”, odnosno tri romana: „Poslednja straža”, „Zov karaule” i „Besmrtni bataljon”.

Vidi još

• Bulevar heroja sa Košara (Novi Beograd)
• Košare (film)
• Spomenik herojima sa Košara

Literatura

• Hockenos, Paul (2003). Homeland Calling: Exile Patriotism & the Balkan Wars. Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-4158-5. 
• Nardulli, Bruce; Perry, Walter L.; Pirnie, Bruce R. (2002). Disjointed War: Military Operations in Kosovo, 1999. John IV Gordon, John G. McGinn. Rand Corporation. str. 56. ISBN 978-0-8330-3231-7. 

Spoljašnje veze

• Milovan Drecun Dokumentarac
• Ko je prevario Generala? Miroslav Lazanski Politika
• Rat na Kosovu i Metohiji
• Napadi na aerodrome u Tuzli i Tirani
• https://web.archive.org/web/20100617200006/http://www.milosevic-trial.org/trial/2002-02-14S.htm
• Ratne priče sa Košara (RTS, 9. april 2019) na sajtu Jutjub
• „Herojima sa Košara (Srpska patriotska pesma)”. You tube. Pristupljeno 23. 8. 2019. 
• Nikolić, Miljana (12. 4. 2020). „Kako se 53. granični bataljon borio na Košarama, priča potpukovnika Dimčevskog”. Radio-televizija Srbije. Pristupljeno 25. 7. 2020. 
• Kako je počela bitka za Košare („Politika”, 9. april 2022)
• SAŠA (19) STRADAO NA KOŠARAMA, MAJCI POSLE SAHRANE STIGLO NJEGOVO PISMO: "Ne verujem da ću se izvući" („Večernje novosti”, 9. april 2023)