Pređi na sadržaj

Božidar Petranović

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Božidar Petranović
dr Božidar Petranović
Lični podaci
Datum rođenja(1809-02-17)17. februar 1809.
Mesto rođenjaŠibenik, Austrijsko carstvo
Datum smrti12. septembar 1874.(1874-09-12) (65 god.)
Mesto smrtiVenecija, Kraljevina Italija
NacionalnostSrbin

Božidar Petranović (Šibenik, 17. februar 1809 — Venecija, 12. septembar 1874) bio je srpski istoričar, pravnik.[1] Brat mu je bio arhimandrit i kasniji vladika Gerasim.

Biografija

[uredi | uredi izvor]

Rođen je u Šibeniku 17. februara 1809. godine, od roditelja Marka i Anastasije. Osnovnu školu završio je u Šibeniku, a potom ga je otac 1820. godine odveo u Sremske Karlovce gdje je upisao gimnaziju.[2] Studije je započeo u Gracu, nastavio u Beču, a doktorirao u Padovi[1] 1833. godine. Posle završenih studija vratio se u Šibenik gdje je radio je kao sekretar pravoslavne eparhije u Šibeniku a zatim kao sudija u Splitu. Između 1836. i 1841. godine uređivao je on srpski almanah na ćirilici "Ljubitelj prosveštenija" ili kasnije preimenovan u "Srbski dalmatinski almanah", u kome je propagirao zajedništvo Srba i Hrvata.[3] Matica srpska je nagradila njegovu raspravu "Bitka kosovska". Revolucionarne 1848. godine izabran je za poslanika u parlamentu u Beču, i on se tu zalagao za uvođenje narodnog jezika u javni život države. Naredne 1849. godine radio je zajedno sa Vukom Karadžićem, D. Demetrom i S. Carem, na izradi hrvatsko-srpskog pravnog terminološkog rječnika (Juridično-politička terminologija, 1853). Preveo je na srpski jezik "Austrijski građanski zakonik". Napisao je "Ručnu knjigu za pravnike". Drugu polovinu života proveo je u Zadru, gde je radio kao savjetnik Zemaljskog suda. Postao je prizivni i dvorski savetnik kao državni činovnik.

Petranović je pokrenuo izdavanje prvog srpskog pravnog časopisa "Pravdonoša" 1851. godine.[1] Objavljivao je radove u zbornicima radova Srpske i jugoslavenske akademije, kao njihov član. Napisao je i zapaženu "Apologiju Dositeju".

Po uzoru na Maticu srpsku osnovao je 1862. godine Maticu dalmatinsku.[1][4] To je u stvari njegov drugi pokušaj. Još 1849. godine je započeo osnivanje dok je bio u Beču i za taj cilj skupio 809 f. 93 novčića. Do 1862. godine taj novac (sada vredan 771 f. 22 krajcara) je bio u kasi Matice ilirske, i po ustavu dalmatinske matice trebalo je da postane njena početna glavnica.[5] Od kada je Matica dalmatinska osnovana, 15. septembra 1862. godine, pa do smrti 1874. godine on je bio njen predsednik.

Bio je prvi član Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu, te član Srpskog učenog društva u Beogradu.[1] Dobio je od ruskog cara brilijantni prsten, a zatim je odlikovan ordenom Svete Ane II reda od strane Rusije, kao čovjek koji je doprinosio slovenskoj nauci.[2]

Umro je u Veneciji 12. septembra 1874. godine, a sahranjen je u Šibeniku.[2] Godine 1891. pokrenuta je akcija posebnog Odbora u Zadru, da mu se kosti prenesu iz "Mletaka" i sahrane na pravoslavnom groblju zadranskom. Te godine mu je prilozima građana i dostojan mermerni spomenik nad grobom postavljen. Epitaf je slovio: Srpskom naučenjaku, žarkom rodoljubu Dru Božidaru Petranoviću - Narod.[6]

Djela

[uredi | uredi izvor]

Napisao je brojna djela, ali je najzapaženija knjiga Bogumili. Crkva Bosanska i krstjani(1867).[7]

  • Unijaćenje Srba u Dalmaciji (1835, 1838—1839)
  • Istorija književnosti poglavitih na svetu narodah od najstarijih vremena do sadašnje dobi (1858)
  • O osveti, mirenju i vraždi po negdašnjemu srpsko-hrvatskome pravnom običaju (Rad, JAZU 6, 1869)
  • O robstvu. Po srbskim spomenicima i štatutima primorskih dalmatinskih gradova (Rad, JAZU 16, 1871)
  • Običaji srpskog naroda u Bosni (Glasnik SUD 29, 1871)
  • O pravu nasljedstva kod Srba na osnovu pravnog običaja i pisanih spomenika (Rad JAZU 23, 1873)
  • O pravu nasleđivanja kod Srba na osnovu pravnoga običaja i pisanih spomenika (1873).
  • Srpske narodne pjesme iz Bosne i Hercegovine (Beograd, 1876).

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Naslovna strana knjige Istorija književnosti poglavitih na svetu naroda od najstarijih vremena do sadašnjeg veka (1858)
    Naslovna strana knjige Istorija književnosti poglavitih na svetu naroda od najstarijih vremena do sadašnjeg veka (1858)
  • Naslovna strana prvog broja časopisa Srbsko-dalmatinski almanah (kasnije poznat kao Srbsko-dalmatinski magazin) iz 1836. godine sa imenom Teodora (Božidara) Petranovića kao urednika
    Naslovna strana prvog broja časopisa Srbsko-dalmatinski almanah (kasnije poznat kao Srbsko-dalmatinski magazin) iz 1836. godine sa imenom Teodora (Božidara) Petranovića kao urednika

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b v g d Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 621. 
  2. ^ a b v „dr Božidar Petranović”. Časopis eparhije dalmatinske "Krka". Srpska pravoslavna crkva. 4 (13). 2006. Pristupljeno 25. 1. 2016. 
  3. ^ Istorijska biblioteka - Božidar Petranović
  4. ^ "Srbadija", Beč 26. januar 1875.
  5. ^ "Pravila družtva Matice dalmatinske", Zadar 1862.
  6. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 21.oktobar 1891.
  7. ^ "Školski list", Sombor 15. april 1867.

Literatura

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Божидар_Петрановић&oldid=28552884”