Bokludže
Bokludže je reka koja je prolazila kroz Pirot. Gradske vlasti su donele odluku da se na potezu Bokludža izgradi betonski kolektor otpadnih voda. Ova namera počela je u centru da se realizuje od 1931. godine. Na mestu kaljuge posle Drugog svetskog rata bio je izgrađen deo nove ulice - krajem HH veka ulica Ćirila i Metodija.[1] U ovoj reci su Piroćanci mogli loviti ribe i rakove. Reka je na kraju postala smetlište i kanal za otpad. Dobila je ime otuda što su Turci bacali u nju đubre, bokluk, jer je u to vreme ova rečica imala veliku količinu vode i brz tok, te je nosila svu nečistoću iz grada čak iza Tvrđave.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Bogati Turčin Mustaf–aga, koji je držao čiflik kod Kavaka (izvor pijaće vode u Pirotu) i u Novoj mali, preusmerio je vodu na svoju vodenicu na rečici Rogoz i Bokludže pretvorio u kaljugu. Kaljuga je do pred Drugi svetski rat tekla na severozapad pravcem nagiba zemljišta tangirajući gradsko tkivo na tri mesta: istočno od Nove male, u Stambol kapiji i kod Senjaka. Kod Begovog (baba Leninog) mosta Bokludže je ulazilo gradsko tkivo, presecajući Pazar sredinom. Na reci su bili izgrađeni kameni mostovi: Begov i Rešitov. Rečica je bila otvoreni kolektor za izbacivanje gradskog smeća. Preko Bokludža Nišava je povremeno plavila Pazar. Belešku o tome ostavio je neki sveštenik sredinom XIX veka napominjući da je voda u Crkvi bila „jedan aršin“ duboka. Poplave su bile i u drugim periodima (na primer, Natalija Radovanović se seća da su Crkva i Krajcarovo sokače bili poplavljeni oko Vidovdana 1915. godine). [1]
Problem sa rekom otvoren je prvi put 1923. godine. Konkretna odluka da se krene sa isušivanjem tog prostora je doneta 1927. godine. Od odluke pa do prvih radova na terenu ponovo je prošlo više godina. Tek septembra 1930. godine u vreme kada je opštinu vodio predsednik Jordan Džadžić učinjeni su prvi ozbiljni koraci. [3]
Plan je predviđao i regulaciju Rudničke ulice što je podrazumevalo i projekat za izgradnju internata tadašnje Učiteljske škole, za šta je opština kupila i poseban plac. Kako bi radovi na terenu otpočeli, trebalo je obezbediti značajna finansijska sredstva, a kako je u međuvremenu došlo do promene opštinske vlasti, posao je ponovo odložen na par meseci. Ubrzo je ruskom stručnjaku dodeljen i zadatak izrade plana za regulaciju Amerikanske ulice (današnja ulica Dragoljuba Milenkovića, između Gimnazije i Suda), Sarajevske ulice (današnja Jevrejska ulica) i ulice Princa Borđa (današnja Ulica kneza Miloša) uz honorar od 1100 tadašnjih dinara. Nikolaj Pugačov je dobio ovaj posao. [4]
Na proleće 1931. godine on je pred varoške većnike izašao sa gotovim planom regulacije rečice Bokludže koji je podrazumevao njeno kanalisanje od ušća u reku Bistricu kod opštinske klanice pa do Rašitovog mosta. Vrednost radova je u tom trenutku procenjena na 2,5 miliona dinara.