Bošnjani
Pojam Bošnjani je starinski (arhaični) pojam koji se tokom poznog srednjovekovnog i ranog novovekovnog razdoblja koristio kao opšti naziv (demonim) za stanovnike Bosne.[1] Pojam nije imao posebno etničko značenje, već se u najširem smislu odnosio na sve ljude koji su živeli u oblastima tadašnje Bosne ili su bili rodom, odnosno poreklom iz bosanskih krajeva.
Ime Bošnjanin prvi put se spominje u carskoj tituli Manojla Komnena 1166. godine. Etnonim dobri Bošnjanin se odnosio na stanovnike čitave Bosne bez obzira ne religiju, a ne samo na uže jezgro oko izvora reke Bosne što se može viđeti u raznim poveljama 14. i 15. vijeka za vpeme vladavine bana Stjepana II Kotromanića, bana Tvrtka I Kotromanića, kralja Stjepana Ostoje itd. U ovim poveljama bosanski vladari navode dobre Bošnjane kao svedoke.[2]
Istorijski izvori (De administrando imperio iz sredine 10. veka) svedoče da je Bosna kao oblast prvobitno bila u sastavu tadašnje Kneževine Srbije,[3][4] a stanovnici ove zapadne srpske oblasti su i nakon potonjeg stvaranja Banovine Bosne u etničkom smislu izričito označavani kao Srbi (povelja bana Mateja Ninoslava iz prve polovine 13. veka),[5] dok su u regionalnom smislu češće nazivani i Bošnjanima.[5][6] Oblasni naziv Bošnjani je za Srbe iz Bosne upotrbljavan u istom smislu u kojem je za Srbe iz susedne Raške upotrebljavan oblasni naziv Rašani.
Pojam Bošnjani se u svom opštem (demonimskom) značenju očuvao i tokom ranog novovekovnog razdoblja, tako da se u oba izdanja Srpskog rječnika, prvom iz 1818.[7] i drugom iz 1852.[8] godine, pojavljuje kao jedna od nekoliko opštih oznaka za stanovnike Bosne. Tim povodom, Vuk Stefanović-Karadžić je kao sastavljač rečnika ukazao na istovetno značenje pojmova Bošnjanin, Bošnjak i Bosanac.[9][8] Istovetno, odnosno opšte demonimsko značenje pojma Bošnjanin i ostalih istoznačnih pojmova (Bošnjak, Bosanac) zabeležio je i poznati srpski filolog Đura Daničić,[10] a izvorna značenja pomenutih pojmova su na istovetan način zabeležena i u potonjem Rečniku SANU,[11] kao i u Etimologijskom rječniku JAZU.[12]
Nasuprot izvornim svedočanstvima i leksikološkim zaključcima kako srpskih, tako i hrvatskih filologa, među zagovornicima povratnog utemeljenja nacionalnog bošnjaštva postoje pokušaji da se pojmu Bošnjani pripiše i posebno etničko značenje,[13] za šta ne postoji potvrda u izvorima.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Ćirković 1964, str. 93, 243, 350.
- ^ Nakaš, Župarić, Lalić, Dautović, Kurtović, (2018), Codeks diplomaticus regni bosnae - povelje i pisma stare bosanske države, str. 70, 73, 75, 79, 93, 96, 99, 107, 112, 381, Mladinska knjiga
- ^ Moravcsik 1967.
- ^ Ferjančić 1959.
- ^ a b Ćirković 1964, str. 350.
- ^ Ćirković 2004, str. 48.
- ^ Stefanović-Karadžić 1818, str. 43.
- ^ a b Stefanović-Karadžić 1852, str. 38.
- ^ Stefanović-Karadžić 1818, str. 42, 43.
- ^ Daničić 1882, str. 557, 562-563.
- ^ Stevanović 1962, str. 73, 85-86.
- ^ Skok 1971, str. 191.
- ^ Zoranić 2009.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Daničić, Đura, ur. (1882). Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. 1. Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.
- Zoranić, Hakija (2009). O etnogenezi Bošnjana-Bošnjaka. Sarajevo: Svjetlost.
- Moravcsik, Gyula, ur. (1967) [1949]. Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio (2. izd.). Washington: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies.
- Skok, Petar (1971). Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika. 1. Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti.
- Stevanović, Mihailo, ur. (1962). Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika. 2. Beograd: Institut za srpskohrvatski jezik SANU.
- Stefanović-Karadžić, Vuk (1818). Srpski rječnik (1. izd.). Beč.
- Stefanović-Karadžić, Vuk (1852). Srpski rječnik (2. izd.). Beč.
- Ćirković, Sima (1964). Istorija srednjovekovne bosanske države. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Ferjančić, Božidar (1959). „Konstantin VII Porfirogenit”. Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 2. Beograd: Vizantološki institut. str. 1—98.
