Braća Rajt

Orvil Rajt

Vilbur Rajt

Braća Rajt (engl. Wright brothers) - Orvil Rajt (engl. Orville Wright; 19. avgust 1871 — 30. januar 1948) i Vilbur Rajt (engl. Wilbur Wright; 16. april 1867 — 30. maj 1912) se smatraju konstruktorima i pilotima prvog praktičnog aviona.^[1]^[2]^[3] Oni su napravili prvi kontrolisani let sa motornim vazduhoplovom težim od vazduha.^[4]

Prvi let

U decembru 1903. Orvil i Vilbur Rajt su odneli delove svoje letelice u Kiti Hok, plažu u Severnoj Karolini, i tamo sklopili letelicu. Bio je to dvokrilac, sa dva prednja kanarda, dva zadnja kormila i dve elise lančanicima povezane sa motorom, koji je konstruisao i napravio Čarls Edvard Tejlor^[5], pri čemu je pilot ležao na donjem krilu i konopcima kontrolisao komande. Avion nije imao točkove, kao stajni trap koristio je jednu vrstu skija postavljenih na šine koje su se mogle okrenuti u pravcu vetra prilikom poletanja. Nakon jednog neuspešnog pokušaja od 14. decembra koji je završen manjim oštećenjima na letelici, istorijski let obavljen je 17. decembra 1903. u 10.35 po jakom vetru i tmurnom vremenu. Prvi uspešan let je bio dug 37 metara i trajao je 12 sekundi. Tog dana su izveli još tri leta. Najduži let je iznosio 260 metara i trajao je 59 sekundi.^[6]

Uticaj

Nakon prvih letova, braća Rajt su odustala od ležećih položaja upravljanja i ugradili sedište pored motora. Orvil uspeva 20. juna 1905. godine izvesti prvi kružni let spustivši se na mesto uzletanja, a 1. decembra Vilbur leti s putnicima. Uprkos svemu njihov prvi javni let radi loših vremenskih prilika završava nakon par „skokova“ aviona. Američki novinari proglašavaju ih lažljivom braćom, a njihov avion utopijom.

U to su vreme su mnogi konstruktori u Francuskoj pokušavali napraviti avion. Svi su oni čuli za braću Rajt i želeli su doznati što više o smeštaju kormila, motora i obliku krila, ali su to braća Rajt vešto skrivala.

Braća Rajt 9. oktobra 1905. godine šalju pismo poznatom francuskom konstruktoru aviona Ferdinadu Feberu u kojem nude ugovor za sklapanje aviona sposobnih za letove od 40 km i avione koji mogu prevoziti putnike. Vilbur brodom, u velikim sanducima donosi avion u Francusku 1908. godine, sastavlja ga i s obzirom na veliko interesovanje radi samo eksperimentalne, kratke letove ne poželevši otkriti njegove prave mogućnosti. Vilbur je 21. jula 1908. godine prekinuo ponovna pisanja o „lažljivoj braći“ zadržavši se u vazduhu 1 sat, 31 minutu i 25 sekundi. Radio je krugove i „osmice“ iznad glava zaprepaštenih gledalaca. Rekordi su se nizali, prešao je 66,6 km i postigao za tada neverovatnu brzinu od 60 km/h. Da bi otklonio sve sumnje 31. decembra 1908. godine između krila je dao ugraditi barograf. Nakon slijetanja očitane vrednosti bile su: trajanje leta 2 sata, 43 minute i 24 sekunde; maksimalna visina 115 metara; pređeni put 124,7 km. Avion, vazduhoplov teži od vazduha napokon je dobio bitku nad vazduhoplovima lakšim od vazduha.

Već 1909. godine Vilbur Rajt otvara u južnoj Francuskoj pilotsku školu u koju dolaze učenici iz svih krajeva Evrope, a visoka tehnička škola u Minhenu dodjeljuje braći Vilburu i Orvilu naslov počasnog doktora.

Vidi još

Kanard

Reference

^ „The Wright Brothers & The Invention of the Aerial Age”. Smithsonian Institution. Arhivirano iz originala 13. 8. 2015. g. Pristupljeno 21. 9. 2010.
^ Mary Ann. Johnson (28. 9. 2001). „Following the Footsteps of the Wright Brothers: Their Sites and Stories Symposium Papers”. Wright State University. Arhivirano iz originala 19. 06. 2015. g. Pristupljeno 16. 8. 2015.
^ „Flying through the ages”. BBC News. 19. 3. 1999. Arhivirano iz originala 21. 10. 2014. g. Pristupljeno 17. 7. 2009.
^ „Braća Rajt - Wright (SAD)”. Arhivirano iz originala 19. 04. 2014. g. Pristupljeno 19. 04. 2014.
^ „Čarls Tejlor mehaničar braće Rajt”. Arhivirano iz originala 19. 04. 2014. g. Pristupljeno 19. 04. 2014.
^ „Telegram from Orville Wright in Kitty Hawk, North Carolina, to His Father Announcing Four Successful Flights, 1903 December 17”. World Digital Library. 17. 12. 1903. Pristupljeno 22. 7. 2013.

Literatura

Janić, Čedomir (2003), Vek avijacije - [ilustrovana hronologija]. Beočin: Efekt 1. (COBISS)
Čedomir, Janić (1988). Začetnici avijacije - Ilustrovana istorija vazduhoplovstva. Beograd: Vuk Karadžić. ISBN 978-86-307-0087-3.
Tara Dixon-Engel; Jackson, Mike (2007). The Wright Brothers: First in Flight. Sterling Publishing Company, Inc. ISBN 978-1-4027-4954-4.
Paunović Mirko, Svetska avijacija 1783-1930, Sportska knjiga, Beograd. 1981.
Howard R. DuFour with Peter J. Unitt, The Wright Brother's Mechanician. 1997. ISBN 978-0-9669965-0-0.. Published by the author. (196 pages, hardback.)
Anderson, John D. (2004). Inventing Flight: The Wright Brothers and Their Predecessors. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-6875-7. .
Ash, Russell (1974). The Wright Brothers. London: Wayland. ISBN 978-0-85340-342-5. .
Chmiel, Louis (2013). Ohio, Home of the Wright Brothers: Birthplace of Aviation. ISBN 9780615800714.
Ciampaglia, Giuseppe. (1992). „Il soggiorno romano dei Fratelli Wright”. La Strenna dei Romanisti.
Ciampaglia, Giuseppe (1993). I Fratelli Wright e le loro macchine volanti. Roma: IBN Editore.
Combs, Harry with Martin Caidin (1979). Kill Devil Hill: Discovering the Secret of the Wright Brothers. Denver, Colorado: Ternstyle Press Ltd. ISBN 978-0-940053-01-4. .
Cragg, Dan, Sgt.Maj, USA (Ret.), ed (1983). The Guide to Military Installations. Harrisburg, Pennsylvania: Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-2781-5. .
Crouch, Tom D. (2003). The Bishop's Boys: A Life of Wilbur and Orville Wright. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-30695-8. .
Howard, Fred (1988). Wilbur And Orville: A Biography of the Wright Brothers. New York: Ballantine Books. ISBN 978-0-345-35393-1. .
Howard, Fred (1998). Wilbur And Orville: A Biography of the Wright Brothers. Mineola: Dover Publications, Inc. ISBN 978-0-486-40297-0.
Jakab, Peter L. (1997). Visions of a Flying Machine: The Wright Brothers and the Process of Invention (Smithsonian History of Aviation and Spaceflight Series). Washington, D.C.: Smithsonian. ISBN 978-1-56098-748-2. .
Kelly, Fred C., ur. (2002). Miracle At Kitty Hawk, The Letters of Wilbur & Orville Wright. New York: Da Capo Press. ISBN 978-0-306-81203-3. .
Kelly, Fred C (1943). The Wright Brothers: A Biography Authorized by Orville Wright. Mineola, New York: Dover Publications. ISBN 978-0-486-26056-3. , originally published in 1989. .
Langewiesche, Wolfgang (1972). Stick and Rudder: An Explanation of the Art of Flying. New York: McGraw -Hill. ISBN 978-0-07-036240-6. . Copyright 1944 and. .
McCullough, David (2015). The Wright Brothers. New York: Simon & Schuster. ISBN 9781476728742. OCLC 897424190.
McFarland, Marvin W., ed (2001). The Papers of Wilbur and Orville Wright: Including the Chanute-Wright Letters and the Papers of Octave Chanute. New York: McGraw -Hill. ISBN 978-0-306-80671-1. . originally published in 1953. .
McPherson, Stephanie Sammartino; Joseph Sammartino Gardner (2004). Wilbur & Orville Wright: Taking Flight. Minneapolis, MinnesotaŽpublisher=Carolrhoda, Inc. ISBN 978-1-57505-443-8.
Mortimer, Gavin (2009). Chasing Icarus: The Seventeen Days in 1910 That Forever Changed American Aviation. New York: Walker. ISBN 978-0-8027-1711-5. .
Tobin, James (2004). To Conquer The Air: The Wright Brothers and the Great Race for Flight. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-7432-5536-3. .
Walsh, John E. (1975). One Day at Kitty Hawk: The Untold Story of the Wright Brothers. New York: Ty Crowell Co. ISBN 978-0-690-00103-7. .
Winchester, Jim, ed. "Wright Flyer". Biplanes, Triplanes and Seaplanes (The Aviation Factfile). Rochester, Kent, UK: Grange Books plc. 2004. ISBN 978-1-84013-641-8. .
Wright, Orville (1988). How We Invented the Airplane. Mineola, New York: Dover Publications. ISBN 978-0-486-25662-7. .
Yenne, Bill (1987). Lockheed. Greenwich, Connecticut: Bison Books. ISBN 978-0-690-00103-7. .

Spoljašnje veze

Braća Rajt - Wright (SAD) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. april 2014)
Čarls Edvard Tejlor mehaničar braće Rajt Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. april 2014)
(jezik: engleski) Kitty Hawk - Kill Devil Hills Wright Brothers Photographs 1900-1911 - Library of Congress
(jezik: engleski) Plane truth: list of greatest technical breakthroughs in manned flight
(jezik: engleski) The Pioneer Aviation Group web site sadrži mnoge slike ranih letelica i hronologiju pokušaja letenja.
(jezik: engleski) AeroSpace Show - RTP-TV 2003. Video tura oko spomenika braći Rajt
(jezik: engleski) Biography of Wilbur Wright Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. maj 2014)
(jezik: engleski) Wilbur Wright Biography
(jezik: engleski) Orville Wright Biography
Orville and Wilbur Wright na sajtu Projekat Gutenberg (jezik: engleski)
Orville and Wilbur Wright na sajtu Internet Archive (jezik: engleski)
Orville Wright na sajtu LibriVox (jezik: engleski)
Wilbur Wright na sajtu LibriVox (jezik: engleski)
Original Letters From The Wright Brothers: The First Flight Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. april 2014) Shapell Manuscript Foundation
To Fly Is Everything Articles, photos, historical texts
The Wright Experience Articles and photos about construction of replica gliders and airplanes Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. februar 2021)
What Dreams We Have E-book by National Park Service historian
FirstFlight: flight simulation, videos and experiments
Scientific American magazine (December 2003 Issue) The Equivocal Success of the Wright Brothers
PBS Nova: The Wright Brothers' Flying Machines
"Wright Flyer III (1905)" at ASME.org
FAI NEWS: "100 Years Ago, the Dream of Icarus Became Reality"
Wright Brothers, National Park Service
Orville Wright na sajtu LCCN, sa 322 kataloška evidencija
Wilbur Wright na sajtu LCCN, sa 321 kataloškim evidencija
Orville Wright Personal Manuscripts

Biografija

Patenti

U.S. Patent 821.393 – Flying machine – O. & W. Wright
patent in HTML

Muzeji

The Wright Brothers – The Invention of the Aerial Age Smithsonian Institution
Smithsonian Stories of the Wright flights
Wilbur Wright Birthplace Museum
Wright Aeronautical Engineering Collection The Franklin Institute
Wright-Dunbar Interpretive Center and the Wright Cycle Company Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. avgust 2012)

Kolekcije slika

[wb-smithson-edu-1] „The Wright Brothers & The Invention of the Aerial Age”. Smithsonian Institution. Arhivirano iz originala 13. 8. 2015. g. Pristupljeno 21. 9. 2010.

[wb-wstate-univ-2] Mary Ann. Johnson (28. 9. 2001). „Following the Footsteps of the Wright Brothers: Their Sites and Stories Symposium Papers”. Wright State University. Arhivirano iz originala 19. 06. 2015. g. Pristupljeno 16. 8. 2015.

[BBC_News-3] „Flying through the ages”. BBC News. 19. 3. 1999. Arhivirano iz originala 21. 10. 2014. g. Pristupljeno 17. 7. 2009.

[4] „Braća Rajt - Wright (SAD)”. Arhivirano iz originala 19. 04. 2014. g. Pristupljeno 19. 04. 2014.

[5] „Čarls Tejlor mehaničar braće Rajt”. Arhivirano iz originala 19. 04. 2014. g. Pristupljeno 19. 04. 2014.

[WDL-6] „Telegram from Orville Wright in Kitty Hawk, North Carolina, to His Father Announcing Four Successful Flights, 1903 December 17”. World Digital Library. 17. 12. 1903. Pristupljeno 22. 7. 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]