Vavilon

Za druga značenja, pogledajte stranicu Vavilon (višeznačna odrednica).

Babilon preusmerava ovde. Za druga značenja pogledajte stranicu Babilon (višeznačna odrednica).

Vavilon

Američki vojnici kod ostataka Vavilona
Prikaz na mapi Iraka
Mesto	Irak
Oblast	Mesopotamija
Istorija
Graditelj	Sargon

Vavilon je drevni, uništeni grad u Mesopotamiji u svoje vreme, između 18. i 6. veka p. n. e, najveći na svetu. Nalazio se blizu današnjeg grada Al Hilaha u Iraku, odnosno oko 88 km južno od Bagdada. Vavilon je bio glavni grad Vavilonskog carstva i jedan od najstarijih i najpoznatijih kulturnih, političkih i trgovačkih centara u antičkom svetu. Ime mu potiče od akadske reči Vavilu, što znači „božja kapija“. Ta reč bila je prevod sumerskog imena Kadingira. On je bio izgrađen uz levu i desnu obalu reke Eufrat sa strmim nasipima za obuzdavanje sezonskih poplava reke. Polovina grada je bila na jednoj, a druga polovina na drugoj obali reke, a izgradio ga je akadski vladar Sargon. Vavilon je prvobitno bio mali akadski grad koji potiče iz perioda Akadskog carstva oko 2300. godine p. n. e.

Varoš je postala deo malog nezavisnog grada-države sa usponom Prve vavilonske dinastije u 19. veku p. n. e. Amoritski kralj Hamurabi stvorio je kratkotrajno carstvo u 18. veku p. n. e. On je izgradio Vavilon u veliki grad i proglasio se kraljem. Južna Mesopotamija postala je poznata kao Vavilonija i Vavilon je nadmašio Nipur kao sveti grad. Carstvo je oslabilo pod Hamurabijevim sinom Šamsu-Ilunom i Vavilon je proveo dug period pod dominacijom Asirije, Kasite i Elamita. Nakon što su ga Asirci uništili, i zatim ponovo izgradili, Vavilon je postao prestonica kratkotrajnog Neovavilonskog carstva od 609. do 539. godine p. n. e. Vavilonsko carstvo na čelu sa Amoritskom dinastijom nakon borbi protiv planinskih plemena uspeva da povrati kontrolu i ujedini celu Mesopotamiju. Viseći vrtovi iz Vavilona bili su jedno od sedam čuda drevnog sveta. Nakon pada Neovavilonskog carstva, grad je prešao pod vlast Ahemenidske, Seleukidske, Partske, Rimske i Sasanidske imperije.

Procenjeno je da je Vavilon bio najveći grad na svetu, od oko 1770. do oko 1670. godine pre nove ere, i opet od oko 612. do oko 320. p. n. e. On je verovatno bio prvi grad koji je nadmašio populaciju od 200.000 stanovnika. Procene za maksimalni opseg njegove površine kreću se od 890 do 900 hektara. Ostaci grada nalaze se u današnjem Hilahu u Babilskoj oblasti u Iraku, oko 85 km južno od Bagdada, i sastoje se od brojnih srušenih objekata od blatne cigle i drugih ruševina.

Glavni izvori informacija o Vavilonu - ekskavacija samog nalazišta, reference u tekstovima klinastim pismom koji su nađeni na drugim mestima u Mesopotamiji, reference u Bibliji, opisi u klasičnom tekstovima (naročito Herodotovim), i opisi iz druge ruke (koji citiraju delo Ktezije i Berosa) - predstavljaju nepotpunu i ponekad oprečnu sliku drevnog grada, čak i na njegovom vrhuncu u šestom veku pre nove ere.

Istorija

Ištarina kapija u muzeju Pergamon u Berlinu

Grad su osnovali Sumerani u četvrtom milenijumu p. n. e., a prvi put se pominje na pločici Sargona Akadskog iz 24. veka p. n. e. kada je Sargon Akadski proglasio Vavilon prestonicom svoje države. Tokom narednih nekoliko vekova važnost grada i broj stanovnika bili su manji. Grad dobija opet važnost u 18. veku p. n. e. kada postaje glavni grad Hamurabijevog carstva. Od tog trenutka grad Vavilon postaje glavni grad Vavilonije, mada su ga Kasiti, tokom svoje 440 godina duge vladavine, preimenovali u Karandunijaš.

Grad je bio smešten na obema obalama reke Eufrat tako da su morali biti sagrađeni nasipi koji su ga štitili od sezonskih poplava. Bio je opkoljen sa tri visoka bedema pravougaone osnove, čija je ukupna dužina premašila 8 km; dva su bila debljine 7,80 i 7, a jedan 3,30 m. U narednim godinama Vavilon je postajao sve veći i raskošniji, ali su ga uskoro osvojili Asirci. Stanovništvo grada u dva navrata se pobunilo protiv asirske vlasti (prvi put u doba Mušezub-Marduka, a drugi put za vreme Šamaš-šum-ukina), ali su ga Asirci oba puta ponovo osvojili (prvi put Senaherib, a drugi put Asurbanipal).

Za vreme Senaheribove vlasti stanovništvo Vavilona se stalno bunilo, tako da je Senaherib, da bi ugušio ustanke, 689. p. n. e. naredio poptuno uništenje grada. Svi zidovi, palate i hramovi bili su uništeni, a ostaci bačeni u kanal Arahtu. Ovaj čin je tako rasplamsao versku svest Mesopotamije da nedugo zatim Senaheriba ubijaju nepoznati napadači. Njegov naslednik Esarhadon odmah je obnovio grad, u njemu se krunisao i izgradio palatu u kojoj je provodio jedan deo godine. Nakon njegove smrti vladar Vavilonije postaje njegov najstariji sin Šamaš-šum-ukin koji je kasnije vodio pobunu protiv svog brata Asurbanipala Asirskog.

Još jednom se Vavilon našao pod opsadom Asiraca. Kralj Asurbanipal je brzo osvojio grad i razorio ga, ali kad je 612. p. n. e. pala Niniva, Vavilon se oslobodio asirske vlasti i postao glavni grad novog Vavilonskog carstva. Godine 605. p. n. e. Vavilonci su pobedili Egipćane u bici kod Karkemiša i uklonili ih sa svetske pozornice. Tokom perioda nezavisnosti pod Nabopolasarom započelo je novo razdoblje arhitektonskih radova, a Nabopolasarov sin Nabukodonosor je od grada napravio čudo antičkog sveta. Nabukodonosor je izgradio Ištarinu kapiju, obnovio Etamenanski hram i izgradio Semiramidine viseće vrtove (jedno od sedam svetskih čuda).

Godine 538. p. n. e. Vavilon osvaja persijski kralj Kir Veliki koji dopušta porobljenim Jevrejima iz Vavilona da se vrate svojim kućama. Pod vladavinom Kira i njegova sina Darija, Vavilon je postao centar učenja i naučnog napretka. Vavilonski naučnici su napravili zvezdane mape i uspostavili temelje savremene astronomije i matematike. Međutim, za vreme vladavine Darija III Vavilon počinje stagnirati.

Godine 331. p. n. e. Aleksandar Veliki porazio je Darija III u bici kod Gaugamele. U oktobru iste godine, Aleksandar sa svojom vojskom ulazi u Vavilon. Pod njegovom vladavinom, Vavilon je ponovo procvetao kao središte učenja i trgovine. Ali, nakon Aleksandrove tajanstvene bolesti i smrti u Vavilonu 323. p. n. e., njegovo carstvo je podeljeno između njegovih generala i slede decenije ratovanja. Zbog toga je Vavilon u potpunosti opusteo već 275. p. n. e. Dokazi o postojanju Vavilona pronalaze se u iskopinama, Herodotovim opisima, tekstovima pisanim klinastim pismom. Većina pronađenih ostataka pripada gradu koji je sagradio Nabukodonosor. Tada je to bio najveći grad na svetu sa mnoštvom hramova, velikim hramom Marduk, sa Ziguratom koji je verovatno inspirisao priču o Vavilonskoj kuli. Viseći vrtovi sa terasastom bujnom vegetacijom bili su jedno od Sedam svetskih čuda.

Reč Vavilon danas se koristi i kao opšti simbol za multikulturnu i multietničku metropolu u kojoj istovremeno zajednički živi više naroda, vera i jezika. Ponekad označava i veliku gradsku celinu iskvarenu porocima i nemoralom.

Vidi još

• Vavilonska kula
• Spisak kraljeva Vavilona

Literatura

• Edwards, I. E. S.; Gadd, C. J.; Hammond, N. L. (1981). Prolegomena and Prehistory. The Cambridge Ancient History. Vol 1 Part 1. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29821-6. 
• Cancik-Kirschbaum, Eva, Margarete van Ess, & Joachim Marzahn, eds. Babylon: Wissenskultur in Orient und Okzident. Berlin/Boston: De Gruyter. Cancik-Kirschbaum, Eva; Ess, Margarete van; Marzahn, Joachim (2011). Babylon: Wissenskultur in Orient und Okzident. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-022212-8. .
• Finkel, I. L.; M. J. Seymour (2009). Babylon. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-538540-3.  . Exhibition organized by British Museum, Musée du Louvre & Réunion des Musées Nationaux, and Staatliche Museen zu Berlin.
• Liverani, Mario. Imagining Babylon: The Modern Story of an Ancient City. Translated from Italian to English by Ailsa Campbell. Imagining Babylon: The Modern Story of an Ancient City. Boston: De Gruyter. 2016. ISBN 978-1-61451-602-6. . Originally published as Immaginare Babele in 2013.
•  Sayce, Archibald Henry (1875—1889). „Babel”. Ur.: Baynes, T.S. Encyclopaedia Britannica. III (9th izd.). str. 178. 
• Sayce, Archibald Henry (1911). „Babylon”. Ur.: Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 3 (11 izd.). Cambridge University Press. str. 98—99. 
• Seymour, Michael John. The Idea of Babylon: Archaeology and Representation in Mesopotamia. Volume I: Text. PhD dissertation accepted at University College, London, 2006.
• Vedeler, Harold Torger. A Social and Economic Survey of the Reign of Samsuiluna of Babylon (1794–1712 BC). PhD dissertation accepted at Yale, May 2006.
• „Babel”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 3 (11 izd.). 1911. str. 91. 
• Oates, Joan (1986). Babylon. Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-02095-1.  and. Oates, Joan (1986). Babylon. Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-27384-5.  (paperback)
• Maul, Stefan (1997). „The Ancient Middle Eastern Capital City – Reflection and Navel of the World”. Stanford Presidential Lectures and Symposia in the Humanities and Arts.  – originally published in German „Die altorientalische Hauptstadt – Abbild und Nabel der Wel”. Die Orientalische Stadt: Kontinuitat. Wandel. Bruch. 1 Internationale Colloquium der Deutschen Orient-Gesellschaft. 9–10. Mai 1996 in Halle/Saale. Saarbrücker Druckerei und Verlag: 109—124. 1997. 
• Rich, Claudius:
  • 1815. Memoir on the Ruins of Babylon. Third Edition, 1818.
  • 1818. Second Memoir on Babylon.
  • 1839. Narrative of a journey to the site of Babylon in 1811. Posthumous compilation.
• „UNESCO: Iraq invasion harmed historic Babylon”. Associated Press. 10. 07. 2009. 
• Budge, Ernest A. (1880). The history of Esarhaddon (son of Sennacherib) King of Assyria, B.C. 681-668;. Trübner & Co. str. 135—136. OCLC 977799662. 
• Sayce, Archibald Henry (1872). The Origin of Semitic Civilisation, Chiefly Upon Philological Evidence. Harrison and Sons. str. 5. OCLC 459000074. 
• Liane Jakob-Rost, Joachim Marzahn: Babylon, ed. Staatliche Museen zu Berlin. Vorderasiatisches Museum, (Kleine Schriften 4), 2. Auflage, Putbus 1990, p. 2
• Gelb, I. J. (1994). „The Name of Babylon”. Ur.: Hess, Richard S.; Tsumura, David Toshio. I studied inscriptions from before the flood : ancient Near Eastern, literary, and linguistic approaches to Genesis 1–11. Winona Lake, Ind.: Eisenbrauns. str. 266—269. ISBN 9780931464881. OCLC 31239619. 

Spoljašnje veze

Drevna pisma i jezici

• Vrtovi Vavilona
• Istorija izgubljena u prašini ratom zahvaćenog Iraka, BBC, 25. april 2005. izveštava o oštećenjima u Vavilonu.
• Američki marinci nude izvinjenje zbog uništavanja Vavilona, Džonatan Čarls, BBC-jev ratni izveštač, 14. aprila 2006.
• reggae babylon Pominjanje Vavilona u rege muzici
• Iraq Image – Babylon Satellite Observation
• Site Photographs of Babylon – Oriental Institute Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. april 2009)
• Encyclopædia Britannica, Babylon
• 1901–1906 Jewish Encyclopedia, Babylon
• Beyond Babylon : art, trade, and diplomacy in the second millennium B.C., Issued in connection with an exhibition held Nov. 18, 2008-Mar. 15, 2009, Metropolitan Museum of Art, New York
• Osama S. M. Amin, "Visiting the ancient city of Babylon", Ancient History Et Cetera, 17 November 2014.
• Video of reconstructed palace: Iraq elections: The palace that Nebuchadnezzar built

Irački rat

• Rat uništio Vavilon, Gardijan, 15. januar 2005.
• „Experts: Iraq invasion harmed historic Babylon”. Associated Press. 10. 07. 2009. 
• UNESCO Final Report on Damage Assessment in Babylon