Veliki kanjon
| Veliki kanjon | |
|---|---|
.jpeg) | |
| Lokacija | Arizona, SAD |
| Dužina | 277 mi (446 km) km |
| Širina | 4—18 mi (6,4—29,0 km) km |
| Dubina | aproks. 2,600 ft (800 m) m |
Veliki kanjon (engl. Grand Canyon;[1] ili kanjon Kolorado, engl. Colorado Canyon) je kanjon u severozapadnoj Arizoni.[2]Veliki kanjon je poznat po svojoj vizuelno zapanjujućoj veličini i svom složenom pejzažu.[3][4] Veći deo kanjona čine stepeničaste stene, nad kojima je nekada proticala reka Kolorado, a koja se danas nalazi na mnogo nižem nivou u kanjonu. Veliki kanjon je 277 mi (446 km) dug, do 18 mi (29 km) širok i dostiže dubinu preko milje (6.093 ft (1.857 m)).[5]
Kanjon i susedni obod nalaze se unutar Nacionalnog parka Veliki kanjon, nacionalne šume Kajbab, nacionalnog monumenta Veliki kanjon-Parašant, indijanskog rezervata Valapaja, indijanskog rezervata Havasupaja i Navaho nacije. Predsednik Teodor Ruzvelt je bio veliki zagovornik očuvanja područja Velikog kanjona i posećivao ga je u brojnim prilikama kako bi lovio i uživao u pejzažima.
Skoro dve milijarde godina geološke istorije Zemlje bile su izložene dok su reka Kolorado i njene pritoke rezale svoje kanale kroz sloj po sloj stene dok je visoravan Kolorado bila tektonski podizana.[6] Dok geolozi raspravljaju o nekim aspektima istorije urezivanja kanjona,[7] nekoliko nedavnih studija podržavaju hipotezu da je reka Kolorado svoj tok kroz to područje uspostavila pre oko 5 do 6 miliona godina.[8][9][10] Od tada je reka Kolorado pokretala smanjivanje pritoka i povlačenje litica, istovremeno produbljujući i proširujući kanjon.
Hiljadama godina su ovo područje neprestano naseljavali Indijanci, koji su izgradili naselja unutar kanjona i njegovih brojnih pećina. Narod Pueblo smatrao je Veliki kanjon svetim mestom, i vršili su hodočašća u njemu.[11] Prvi Evropljanin za koga je poznato da je video Veliki kanjon bio je Garsija Lopez de Kardenas iz Španije, koji je tu dospeo 1540. godine.[12]
Veličina
[uredi | uredi izvor]
Kanjon Kolorada je dug 446 km, širok 29 km i dubok preko 1.500 metara. Čine ga stene sa oštrim liticama, mnogo dolina i duboki klanci. Veliko prostranstvo je proglašeno nacionalnim parkom, koga poseti oko 4 miliona turista godišnje.
Veliki kanjon je rezultat velike erozije, vulkanskih erupcija, naslaga lave i proticanja reke Kolorado. Nalazi se na nadmorskoj visini između 1.500 i 2.600 metara.
Poreklo
[uredi | uredi izvor]Veliki kanjon je relativno novijeg porekla, ali je erozija, izazvana proticanjem reke Kolorado, počela još pre šest miliona godina.[8] Sastav stena u kanjonu ukazuje i na mogućnost da je ovaj region nekada bio dno mora. Naslage koje se nalaze na stenama ukazuju na postepeno formiranje i postojanje ovog prirodnog čuda na Zemlji još od pre više od dve milijarde godina.
Priroda
[uredi | uredi izvor]Vegetaciju ovog regiona čine uglavnom pustinjske biljke, kao što su agava i španski bajonet. Klima je takva da su u letnjim periodima nepodnošljive vrućine, a tokom zime čak i „kamen puca“. Veoma je malo padavina tokom godine u ovom regionu. Manji deo nacionalnog parka je pošumljen i čine ga zimzelena stabla.
Otkrivanje
[uredi | uredi izvor]Veliki kanjon je otkrila španska ekspedicija, još 1540. godine. Međutim, zbog veoma nepristupačnog terena, u to vreme nije bilo moguće u potpunosti istražiti kanjon. Trebalo je da prođe više od tri veka da bi sa raspoloživom tehnikom bile stvorene mogućnosti za detaljnije istraživanje kanjona. To su radile američke ekspedicije geologa uz pomoć vojnih jedinica. Ono što je otkriveno, u geološkom smislu, je predstavljalo pravo prirodno svetsko čudo, koje je omogućilo detaljnije istraživanje formiranja kopna na Zemlji.
Zanimljivosti
[uredi | uredi izvor]Zanimljivo je da kada je podignuta brana na Koloradu 1963. godine, nedaleko od ovog predela, gotovo da je prekinut prirodni dotok vode i peska u kanjon. Američka vlada je tada sprovela projekat kojim je više od 380 milijardi litara vode pušteno sa brane i time sprečila ugrožavanje lepote ovog turističkog i prirodnog čuda Arizone. Veštačka poplava je donela sve prirodne elemente potrebne za održavanje eksterijera Velikog kanjona.
-
Pogled sa Huverove brane -
Pogled sa Huverove brane -
Pogled sa Huverove brane
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „Pueblos join forces to oppose Grand Canyon Escalade Project”. Navajo Times. 11. 9. 2014. Arhivirano iz originala 1. 6. 2016. g. Pristupljeno 20. 4. 2016.
- ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. V-Đ. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 32. ISBN 86-331-2112-3.
- ^ Linford, Laurence D. Navajo Places. History, Legend, Landscape. University of Utah Press. Salt Lake City, UT: 2000.
- ^ Wilson, Alan with Gene Dennison. Navajo Place Names. An observer's guide. Jeffrey Norton Publishers. Guilford, CT: 1995.
- ^ Kiver, E.P.; Harris, D.V. (1999). Geology of US Parklands. Wiley. str. 902.
- ^ Geologic Formations of the Grand Canyon Arhivirano april 3, 2007 na sajtu Wayback Machine National Park Service Retrieved November 17, 2009
- ^ Ranney, Wayne (2005). Carving Grand Canyon: Evidence, Theories, and Mystery. Grand Canyon Association. ISBN 978-0-938216-82-7.
- ^ a b Karlstrom, Karl E.; Lee, John P.; Kelley, Shari A.; Crow, Ryan S.; et al. (2014). „Formation of the Grand Canyon 5 to 6 million years ago through integration of older palaeocanyons”. Nature Geoscience. 7 (3): 239—244. Bibcode:2014NatGe...7..239K. doi:10.1038/ngeo2065.
- ^ Darling, Andrew; Whipple, Kelin (2015). „Geomorphic constraints on the age of the western Grand Canyon”. Geosphere. 11 (4): 958—976. Bibcode:2015Geosp..11..958D. doi:10.1130/ges01131.1
.
- ^ Spencer, J.E.; Patchett, P.J.; Pearthree, P.A.; House, P.K.; Sarna-Wojcicki, A.M.; Wan, E.; Roskowski, J.A.; Faulds, J.E. (2013). „Review and analysis of the age and origin of the Pliocene Bouse Formation, lower Colorado River Valley, southwestern USA”. Geosphere. 9 (3): 444—459. Bibcode:2013Geosp...9..444S. doi:10.1130/ges00896.1 .
- ^ Mitchell, Douglas R.; Lippert, Dorothy; Brunson-Hadley, Judy L. (2004). Ancient Burial Practices in the American Southwest (reprint, illustrated izd.). Albuquerque, NM: UNM Press. str. 11. ISBN 978-0-8263-3461-9. Arhivirano iz originala 17. 5. 2016. g.
- ^ „History of the Colorado Plateau”. Utah History Encyclopedia. Arhivirano iz originala 9. 1. 2013. g. Pristupljeno 22. 10. 2010.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Beus, Stanley S.; Morales, Michael, ur. (2003). Grand Canyon Geology (2nd izd.). New York, Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-512299-2.
- Bronze, Black (2003). The Colorado River Super Guide Map of the Grand Canyon. Flagstaff, Arizona: Dragon Creek Publishing.
- Chronic, Halka and Lucy (2004). Pages of Stone: Geology of the Grand Canyon and Plateau Country National Parks and Monuments (2nd izd.). The Mountaineers Books. ISBN 0-89886-680-4.
- Foos, Annabelle (1999). „Geology of Grand Canyon National Park, North Rim” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2008-10-10. g. Pristupljeno 2008-08-11.
- Harris, Ann G.; Tuttle, Esther; Tuttle, Sherwood D. (1997). Geology of National Parks (5th izd.). Iowa: Kendall/Hunt Publishing. ISBN 0-7872-5353-7.
- Kiver, Eugene P.; Harris, David V. (1999). Geology of U.S. Parklands (5th izd.). New York: John Wiley & Sons. ISBN 0-471-33218-6.
- Tufts, Lorraine Salem (1998). Secrets in The Grand Canyon, Zion and Bryce Canyon National Parks (3rd izd.). North Palm Beach, Florida: National Photographic Collections. ISBN 0-9620255-3-4.
- Powell, James Lawrence (2005). Grand Canyon: Solving Earth's Grandest Puzzle
. Pi Press. ISBN 0-13-147989-X. - Ribokas, Bob (2000). „Grand Canyon Rock Layers”. Grand Canyon Explorer. Pristupljeno 2005-03-20.
- Price, L. Greer (1999). Geology of the Grand Canyon. Grand Canyon, Arizona: Grand Canyon Association. ISBN 0-938216-68-6.
- Rudd, Connie (1990). Grand Canyon The Continuing Story. KC Publishing, Inc. ISBN 0-88714-046-7.
- Karlstrom, K. E.; Crow, R. S.; Peters, L.; McIntosh, W.; Raucci, J.; Crossey, L. J.; Umhoefer, P.; Dunbar, N. (2007). „40Ar/39Ar and field studies of Quaternary basalts in Grand Canyon and model for carving Grand Canyon: Quantifying the interaction of river incision and normal faulting across the western edge of the Colorado Plateau”. Geological Society of America Bulletin. 119 (11–12): 1283—1312. Bibcode:2007GSAB..119.1283K. doi:10.1130/0016-7606(2007)119[1283:AAFSOQ]2.0.CO;2.
- Fenton, Cassandra R.; Poreda, Robert J.; Nash, Barbara P.; Webb, Robert H.; Cerling, Thure E. (2004). „Geochemical Discrimination of Five Pleistocene Lava-Dam Outburst-Flood Deposits, Western Grand Canyon, Arizona”. The Journal of Geology. 112 (1): 91—110. Bibcode:2004JG....112...91F. OCLC 277253648. S2CID 53339467. doi:10.1086/379694.
- Torresan, Laura Zink. „Grand Canyon Studies: Glen Canyon Dam”. United States Geological Survey. Arhivirano iz originala 2009-09-21. g. Pristupljeno 2009-08-30.
- Torresan, Laura Zink. „Effects of Glen Canyon Dam on Water in the Colorado River”. United States Geological Survey. Arhivirano iz originala 2009-05-12. g. Pristupljeno 2009-08-30.
- Torresan, Laura Zink. „Controlled Flood”. United States Geological Survey. Arhivirano iz originala 2013-04-11. g. Pristupljeno 2009-08-30.
- Pedro de Castañeda of Najera (1990) [1596]. The Journey of Coronado, 1540–1542 [Originally published as: Account of the Expedition to Cibola which took place in the year 1540]. Prevod: George Parker Winship. Seville (orig.); Golden, Colorado (trans.): Fulcrum Publishing. str. 115—117. ISBN 1-55591-066-1.
- O'Connor, Letitia Burns (1992). The Grand Canyon. Los Angeles: Perpetua Press. str. 16—19, 30—32. ISBN 0-88363-969-6.
Ovaj članak sadrži materijal u javnom vlasništvu National Park Service sa veb-sajta https://web.archive.org/web/20060501053911/http://www.nps.gov/grca/grandcanyon/quicklook/american_indians.htm.- Ovaj članak sadrži materijal u javnom vlasništvu National Park Service sa veb-sajta https://web.archive.org/web/20050210083213/http://www.nps.gov/grca/grandcanyon/quicklook/nationalpark.htm.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Činjenice o Velikom kanjonu (jezik: engleski)
- Fotografije i putopis Velikog kanjona (jezik: engleski)
- Grand Canyon Backcountry Use Areas – Map
- Grand Canyon Bibliography Arhivirano na veb-sajtu Wayback Machine (17. januar 2016) – bibliography of the Grand Canyon. 37,462 items produced between 1540 and the present.
- Grand Canyon Explorer: History timeline from 10,000 years ago to 1994.
- Grand Canyon Chamber & Visitor's Bureau
- 36 Hours at the Grand Canyon by The New York Times, May 31, 2009
- NPS Photographs
- Grand Canyon 3-D perspective – view looking southwesterly, showing North Rim and Canyon.
- Grand Canyon – Street View – Google Maps
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
