Vodni saobraćaj u Republici Srpskoj
Vodni saobraćaj u Republici Srpskoj zajedno sa drumskim transportom i železnicom, igra ključnu ulogu u prevozu tereta (kako je to regulisano transportnom politikom Evropske unije), koju je prihvatila i Republika Srpska, zbog isplativosti, sigurnosti, uštede energije i zanemarivog uticaja na životnu sredinu.[1]
Reke u sistemu vodnog saobraćaja[uredi | uredi izvor]
Uvažavajući morfološke i hidrološke karakteristike vodotoka, mogućnost i potrebu razvoja rečnog saobraćaja na aprostoru Bosne i Hercegovine, uočava se odvojeno razmatranje za reku Savu, a odvojeno za ostale reke – njene pritoke.[1]
Reka Sava[uredi | uredi izvor]
U razvojnim dokumentima plovnih puteva u Republici Srpskoj , akcenat se stavlja na reku Savu, koja se smatra polazištem za razvoj rečnog saobraćaja. Njen značaj proističe iz činjenica da ona predstavlja međunarodni tok, i vezu sa Dunavom, koji povezuje zemlje južne i istočne Evrope sa crnomorskom lukom Konstanca, sa jedne, i centralnom Evropom sa druge strane. Pored toga, reka Sava predstavlja za prostor Republike Srpske prilično bezopasnu, a uz to ekonomski isplativu transportnu rutu.
Reka Sava je nekada predstavljala važan unutrašnji plovni put, a plovidba ovom rekom je do 1990. bila relativno dobro razvijena.[1]
Luke Brčko, Šamac i Brod (uz luku Sisak u Hrvatskoj) bile su najznačajnije luke u regionu, a najveći obim transporta je ostvarivan preko luke Brod (transport za potrebe obližnje rafinerije nafte).
Od ušća Save do Brčkog, koje se nalazi na rkm 225, plovnost Save je po AGN-u bila klase IV, a od Brčkog do Siska klase III. Generalno posmatrano, plovni putevi klase IV i iznad smatraju se za puteve međunarodnog značaja.
Nedovoljno održavanje, u periodu od početka ratnih dejstava na Balkanskom poluostrvu 1990-tih pa do danas, znatno smanjuje mogućnost korišćenja reke Save za robni transport. Konkretno, u koritu se nalaze brojne neeksplodirane naprave, potopljena plovila i gusti talog, tako da se uslovi za plovidbu rekom Savom mogu opisati kao loši, vrlo zahtevni i opasni. Posedica navedenog je da rečni saobraćaj praktično ne postoji, izuzev na nekoliko lokalnih deonica.[2]
| Deonica reke Save (nizvodno) | Deonica reke Save (uzvodno) | Dužina (rečni – km) | Klasa plovnog dela | Karakteristike plovila (Maks. dužina x širina x gaz tonaža) |
|---|---|---|---|---|
| 176.0 Mlinsko ostrvo | 185.0 Sremska Rača | 9.0 | III | 70m x 8,2/9,0/10,1 m x 1,6–2,0 m 470–700 tona |
| 185.0 Sremska Rača | 305.7 Slavonski Šamac | 124,7* | III | 70m x 8,2/9,0/10,1 m x 1,6–2,0 m 470–700 tona |
| 305.7 Slavonski Šamac | 330.2 Oprisavci | 24,5 | III | 70 m x 8,2/9,0/10,1 m x 1,6–2,0 m 470–700 tona |
| 330.2 Oprisavci | 363.2 Slavonski Brod – grad | 33,0 | IV | 85 m x 9,5 m x 2,5 1.000–1.500 tona |
| 363.2 Slavonski Brod – grad | 507.4 Donja Gradina | 219,8 | III | 70 m x 8,2/9,0/10,1 m x 1,6–2,0 m 470–700 tona |
- * Razlika od 4 km između obeležene i stvarne kilometraže je posledica duplih kilometarskih oznaka (rečni kilometri 206 i 207 su dvaput obeleženi) i novoprojektovanog plovnog puta.
Danas reka Sava predstavlja granicu Bosne i Hercegovine sa Srbijom i Hrvatskom, u ukupnoj dužini od 332,4 km, od rkm 175,0 (ušće Drine) do rkm 507,4 (Donja Gradina) i istovremeno je jedini mogući plovni put za prevoz tereta u Federaciji Bosne i Hercegovine.[2]
Reka Sava teče teritorijom Federacije Bosne i Hercegovine od rkm 231 do rkm 304,8 i od rkm 306 do rkm 338,8. Na ova dva poteza, ukupne dužine 106,5 km, ne nalazi se nijedna rečna luka.[2]
Pritoke reke Save[uredi | uredi izvor]
U pritoke reke Save na teritoriji Bosne i Hercegovine čiji pojedini delovi mogu biti plovni spadaju:[5]
- Reke Una sa Sanom, nakon obezbeđenja plovnog plovni puta Une i Sane, kao objekta višenamenskog karaktera, realizovanog zajedno sa energetikom.[5]
- Reke Bosna sa rekom Sprečom, nakon osposobiljavanja plovnog puta Bosne i Spreče.[5]
- Reka Drina, potez od ušća do Zvornika. Taj plovni put se može ostvariti samo zajedno sa Srbijom (Prostorni plan Srbije, Vodoprivredna osnova Srbije).[5]
- Reke Vrbas, do industrijske zone Banja Luke, korišćenjem donjeg toka Vrbasa.[5]
Razvoj rečnog saobraćaja u RS[uredi | uredi izvor]
U okviru opšte koncepcije prostornog razvoja Republike Srpske, operativni ciljevi razvoja rečnog saobraćaja su:[2]
- obnova i razvoj unutrašnjih plovnih puteva;
- obnova i razvoj luka i pristaništa;
- obnova i razvoj flote;
- početne analize mogućnosti formiranja dvojnog multimodalnog (viševidovnog) čvora Šamac – Brod.
- Kombinovani transport
Unutrašnja plovidba od luka Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine na Savi i prema njima trebala bi biti kombinovana sa železničkim i putnim transportom, kako bi se povezale industrijske lokacije, i time uspostavili efikasni lanci snabdevanja. To bi bio ključni faktor za razvoj industrije (proizvodni pogoni velikih kapaciteta), kojim bi se omogućila bolja konkurentnost na svetskom tržištu.[6]
Razvoj rečnih pristaništa u RS[uredi | uredi izvor]
Imajući u vidu da bi izgradnja odgovarajućih pristaništa, direktno uticala na razvoj plovne mreže u Republici Srpskoj, neophodan je razvoj rečnih luka na Savi, u:[7]
- Brčkom i Šamcu (osposobljavanje za oko četiri miliona tona godišnje),
- Brodu (sa naftnim terminalom) kao i u Gradišci,
- Bijeljini (manjeg terminala).
Luke u Brodu i Šamcu moguće je povezati u jedinstven multimodalni čvor sa vezama prema koridorima Vc i H.
Obnova plovnih puteva podrazumeva i realizaciju odgovarajućih pristaništa:[2]
- Zvornik na Drini,
- Doboj i Modriča na Bosni,
- Banja Luka – industrijska zona, Novi Grad i Prijedor na Uni i Sani;
- Šamac na reci Savi
Na reci Savi neophodno je izvršiti dogradnju pristaništa, u cilju povećanja postojećih kapaciteta, a izgradnjom terminala u Gradišci i manjeg terminala u Rači kod Bijeljine, plovni put reke Save bio bi u potpunosti opremljen rečnim pristaništima.[2]
Sektor za vodeni i jezerski saobraćaj ministartsva saobraćaja i veza RS[uredi | uredi izvor]
Sektor za vodini i jezerski saobraćaj ministartsva saobraćaja i veza RS obavlja ove poslove koji se odnose na vodni saobraćaj:[8]
- priprema, prati i primennjuj zakonsknj i druge propise i inicira izmena i dopuna zakonskih propisa iz oblasti vodnog saobraćaja i bezbednosti plovidbe;
- uređenje i podsticanje razvoja vodnog saobraćaja i bezbednosti plovidbe;
- predlaže strategiju i planove razvoja vodnog saobraćaja;
- inicira izradu, praćenje i sprovođenje multilateralnih i bilateralnih sporazuma u oblasti vodnog saobraćaja;
- ostvaruje saradnju sa međunarodnim organizacijama u oblasti vodnog saobraćaja;
- daje mišljenja na materijale koje pripremaju drugi organi i organizacije iz delokruga
- prati projekte koji se odnose na izgradnju i rekonstrukciju objekata bezbednosti plovidbe i regulacione radove na unutrašnjim vodnim putevima u cilju povećanja bezbednosti plovidbe;
- vodi bligacione i svojinsko-pravne odnose u oblasti vodnog saobraćaja;
- prati kretanja i zadržavanja plovila; izdavanje brodskih isprava i knjiga, izdavanje ličnih i drugih isprava za članove posade plovila;
- donosi rešenja o upisima plovila,
Zakonska regulativa u oblasti vodnog saobraćaja[uredi | uredi izvor]
- Zakon o unutrašnjoj plovidbi.[9]
- Pravilnik o načinu i uslovima za plovidbu plovnih i premještanje plutajućih objekata. [10]
- Uredba o prestanku primjene uredbe o uslovima koje moraju da ispunjavaju luke, odnosno pristaništa za međunarodni saobraćaj, plovni putevi na kojima važi međunarodni ili međudržavni režim plovidbe.[11]
- Odluka o prestanku primjene odluka o tehničkim pravilima Jugoregistra.[12]
- Pravilnik o vođenju isprava i knjiga plovila.[13]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Vodni saobraćaj. Ocjena stanja i problemi Izmjena i dopuna Prostornog plana Republike Srpske do 2025. - nacrt, Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, novembar 2013.[1] str. 214-215
- ^ a b v g d đ Vodni saobraćaj. Ocjena stanja i problemi Izmjena i dopuna Prostornog plana Republike Srpske do 2025. - nacrt, Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, novembar 2013.[2] str. 215-216
- ^ Međunarodna komisija za sliv rijeke Save, Odluka – 19/08 o usvajanju klasifikacije plovnog dijela rijeke Save
- ^ Vodni saobraćaj. Ocjena stanja i problemi Izmjena i dopuna Prostornog plana Republike Srpske do 2025. - nacrt, Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, novembar 2013.[3] str. 215
- ^ a b v g d Planske politike i planska riješenja. Vodni saobraćaj. Ocjena stanja i problemi U: Izmjena i dopuna Prostornog plana Republike Srpske do 2025. - nacrt, Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, novembar 2013.[4] str. 216-217
- ^ Prostorni plan Federacije BiH za period 2008–2028. Vlada FBiH, Sarajevo, mart 2014.
- ^ Strategija integralnog upravljanja vodama Republike Srpske do 2024. godine. Nacrt – prva iteracija.
- ^ „Ministarstvo saobraćaja i veza Home”. www.vladars.net. Arhivirano iz originala 09. 09. 2021. g. Pristupljeno 2021-11-01.
- ^ Službeni glasnik Republike Srpske, broj 54/19
- ^ Službeni glasnik Republike Srpske, broj 66/21
- ^ Službeni glasnik Republike Srpske, broj 59/17
- ^ Službeni glasnik Republike Srpske, broj 56/17 i 78/17
- ^ Službeni glasnik Republike Srpske, broj 23/21
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- STRATEGIJA TRANSPORTA REPUBLIKE SRPSKE ZA PERIOD 2016–2030. GODINA Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. oktobar 2021) - e-vijecenarodars.net
