Gazivode (Zubin Potok)
Gazivode | |
|---|---|
 Jezero Gazivode, veštačko jezero nastalo 1977. godine pregrađivanjem reke Ibra u njenom gornjem toku | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovskomitrovački |
| Opština | Zubin Potok |
| UNMIK | Zubin Potok |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  319 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 56′ 15″ S; 20° 40′ 16″ I / 42.9375° S; 20.6711° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 716 m |
.svg)  Gazivode Gazivode na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 40650 |
| Pozivni broj | +381 (0)28 |
| Registarska oznaka | KM |
Gazivode (alb. Gazivodë ili Gazivoda) je naselje u opštini Zubin Potok na Kosovu i Metohiji. Položaj sela je vrlo povoljan jer se nalazi na magistralnom putu Ribariće — Kosovska Mitrovica. U selu postoji i minihidrocentrala HE Gazivode.
Geografija
[uredi | uredi izvor]Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Velji Breg. Naselje je na desnoj rečnoj terasi Ibra u rečnoj okuci, gde se javlja veće proširenje, neposredno ispod jezera Gazivode koje je po selu i dobilo ime. Od ovog sela nizvodno pored ibra počinje Radičpoljska kotlina. Zbog toga što je na tom mestu Ibar plitak i što se može pregaziti nastao je i naziv sela. Na levoj strani Ibra na mestu gde utiče Lučka reka u Ibar se nalaze na brdu ruševine nekog starijeg grada, oko kojeg se uočava i zaštitni zid. Selo je poglavito na terasama Ibra u rečnoj okuci, gde se Javlja veće proširenje. Ibar se koristi za pojila, a za piće u donjem ravnom delu sela služe bunari, a u gornjem izvori: Šljivak, Janića i Stružnička Voda. Nazivi pojedinih krajeva su: Lazov Brijeg, Donje Livade, Bratuša, Lukin Vir, Protuka, Ledina, Laz, Stružnica (šuma).[1]
Istorija
[uredi | uredi izvor]U ovom selu ima tragova ranijeg stanovništva, koji su sačuvani u topografskim nazivima (Janića Voda) i grobljima. U Livadama ostalo je još 5—6 grobova pokrivenih velikim pločama. Na drugoj strani Ibra, na mestu gde u ovaj utiče Lučka Rijeka, uzdiže se kupasto brdo, na čijem se vrhu vide tragovi grada i oko njega zaštitni zid. Posle oslobađanja od turske vlasti mesto je u sastavu Zvečanskog okruga, u srezu mitrovičkom, u opštini lučko-rečkoj i 1912. godine ima 102 stanovnika.
Gazivode tokom Drugog svetskog rata
[uredi | uredi izvor]Za vreme Drugog svetskog rata tj. okupacije od 1941. do 1944. godine po kolašinskim selima je puno Srba nastradalo od Albanaca. Kad su Albanci prvi put došli u Gazivode na Krstovdan 1941. godine, došlo je preko sto Albanaca. Tad su palili Gazivode i oterali svu stoku koju su našli. Što su videli, ništa ostavili nisu ni goveda, ni ovce, ni koze, čak ni kokoške. Sve su odneli za Drenicu i Metohiju[2]. U Gazivodama su ubili Miloja Milića, a oca su mu ubili nekoliko dana pre njega, kad se vraćao iz Đurovića, pa su ga bacili u Ibar. Iz Gazivoda je u Galjicu kod Vučitrna poginuo jedan Košanin. Otišao je u tazbinu i tamo su ga ubili Albanci. Njegova žena Leposava je do pre par godina živela u Gazivodama, a sin mu je bio poznati muzičar Blagoje Košanin, koji je devedesetih godina izbegao iz Sarajeva u toku rata u Bosni.
Novo Stevanović je pošao da sije kolomboć, u zoru, ne bi li ugrabio da ga ne vide Albanci, a oni su napravili zasedu i ubili su ga, a volove mu uzeli. Ubili su ga Albanci Dreničani u proleće 1942. godine. Albanske bande su često dolazile u Gazivode, a naročito nakon osvajanja i pohara srpskih sela na Mokroj Gori. Hteli su iz Gazivoda da otmu mnogo srpskih devojaka, ali ih je jedna baba koja je znala albanski i koja je čula od Albanaca, koji su prošli kroz Kovače i Gornji Jasenovik prema Gazivodu šta planiraju, poslala je svoga muža i poručila majci od jedne devojke da ne pušta ćerku noćas, no da je prebaci gde god zna. Jer ovi Albanci znaju za nju i hoće da je odvedu. To je bilo 1941. godine uoči Petkovdana.[3]
Poreklo stanovništva po rodovima
[uredi | uredi izvor]Stanovništvo ovoga sela se smenjivalo poslednjih 100 godina. Ovde su ranije živeli Stučići i Lomigore, Janići i drugi, pa su se svi iselili u Srbiju.
Rodovi su:[1]
- Jakšići (6 kuća., Petkovdan), doseljeni iz Donjeg Jasenovika.
- Košani (4 kuća., Petkovdan), došli iz Vitakova.
- Šiljkovići (Trifunovići i Vasiljevići) (3 kuća., Sv. Jovan), doseljeni pre 70 godina, a pre toga su bili u Vitkojeviću, Ćešenoviću i Rezalima. Rođaci su im Bubljani u Bubama i Lomigore u Lučkoj Rijeci.
- Stevanovići (2 kuća., Sv. Jovan), došli su iz Zagrađa posle 1878. godine. U sastavu Gazivoda je i zaselak Malo Štuoce, s leve strane Ibra. U njemu su nastanjeni isti rodovi kao i u Gazivodama: Košani (1 kuća.) i Šiljkovići (1 kuća.).
Demografija
[uredi | uredi izvor]Naselje ima srpsku etničku većinu.[4][5]
| Godina | 1912 | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stanovništvo | 102 | 112 | 119 | 111 | 99 | 136 | 142 | 319 |
 |
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b Dr Milosav Lutovac: Ibarski Kolašin– izdanje 1954. godine.
- ^ Jovanović 2009, str. 132.
- ^ Jovanović 2009, str. 131.
- ^ „Composition ethnique 2009”. Pristupljeno 10. 04. 2018.
- ^ Na osnovu predstavljenih podataka (ažuriranje 2009) koji su stvarni i koji su vrlo približni sa podacima koji su proizišli iz popisa stanovništva 2011. kao i sa podacima iz ostalih izvora, ASK je upotrebila podatke iz ažuriranja 2009. godine kao zvanične podatke o proceni stanovništva opština: Leposavić,Zubin Potok, Zvečan i severni deo Mitrovice.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Jovanović, Radojko (2009). Belo svetlo na mitrovačke crvene zapise. Kosovska Mitrovica: Gradska biblioteka "Vuk Karadžić" ; Istok : Dom kulture "Sveti Sava"-Hvosno. str. 259. ISBN 978-86-82907-31-12 Proverite vrednost parametra
|isbn=: length (pomoć). COBISS.SR 167452428 COBISS.RS 167452428
