Gala Placidija

Elija Gala Placidija
Gala Placidija (skroz desno) i njena deca Honorija (u sredini) i Valentinijan III (levo).
Lični podaci
Datum rođenja	390.
Mesto rođenja	Konstantinopolj,
Datum smrti	27. novembar 450.
Mesto smrti	Rim,
Porodica
Supružnik	Konstancije III
Potomstvo	Valentinijan III
Roditelji	Teodosije I Gala
Prethodnik	Thermantia
Naslednik	Licinija Evdoksija

Elija Gala Placidija (lat. Aelia Galla Placidia, * oko 390.; † 27. novembra 450. godine) bila je ćerka rimskog cara Teodosija I i njegove druge supruge Gale, ćerke Valentinijana I. Gala Placidija se udavala dva puta, prvi put za vizigotskog kralja Ataulfa, drugi put za zapadnorimskog vojskovođu Flavija Konstancija, budućeg cara Konstancija III, kome je rodila dvoje dece, ćerku Honoriju i sina Valentinijana III (419—455). U periodu između 425. i 433. Placidija je bila neformalni ali efikasni regent Zapadnog rimskog carstva u ime svog maloletnog sina, sve dok vrhovnu vlast nije morala da prepusti vojskovođi Aeciju.

Biografija

Kao devojku Placidiju su zarobili Alarihovi Vizigoti prilikom pljačke Rima 410. godine i zatim su je odveli sa sobom kao taoca. Suprotno volji zapadnorimskog cara Honorija, Placidijinog polubrata, Alarihov naslednik Ataulf je oženio rimsku princezu u Narbonu u južnoj Galiji januara 414. godine. Venčanje je obavljeno po rimskom obredu i Placidija je ubrzo rodila sina Teodosija. Međutim, dečak je umro u prvoj godini života i sahranjen je u Barseloni gde je u leto 415. ubijen i njegov otac od strane ličnih neprijatelja. Honorijev vojskovođa Flavije Konstancije je 415. blokirao južnu Galiju u kojoj su Vizigoti boravili i novi kralj Valija je početkom 416. pristao da razmeni Placidiju za veliku isporuku žitarica.

Po povratku u Ravenu, tadašnju carsku rezidenciju, Placidija je udata za pobedonosnog vojskovođu Konstancija u januaru 417. godine. Placidija je ponovo udata ovoga puta definitivno protiv svoje volje. Konstanciju je rodila dvoje dece, ćerku Justu Gratu Honoriju (između oktobra 417. i septembra 418.) i sina Placidija Valentinijana (3. jula 419. godine). Najzad, 8. februara 421. Honorije je Konstancija proglasio za svog savladara i dao mu titulu avgusta, dok je Placidija dobila titulu avguste. Uzdizanje Konstancija III prošlo je bez konsultacija sa istočnorimskim dvorom i Placidijin bratanac Teodosije II je odbio da prizna njenog muža za zapadnog savladara. Konstancije je ipak preminuo 2. septembra 421. čime je dalje zaoštravanje odnosa između Carigrada i Ravene izbegnuto.

Gala Placidija na aversu novca iskovanog u Rimu između 425. i 435. godine.

U periodu nakon Konstancijeve smrti, paradoksalno, njegova udovica je uživala najveći uticaj u visokoj politici. Honorije nije imao dece i Placidija je izgleda sve činila da obezbedi presto svom maloletnom sinu Valentinijanu. U političkoj borbi sukobila se sa Kastinom, vrhovnim zapovednikom vojske (Magister militum) i 423. morala je sa svojom decom da pobegne iz Italiju u Konstantinopolj gde ju je Teodosije II, i pored ranijih nesuglasica, primio sa svim počastima. Kako je Honorije umro 27. avgusta 423, Kastin je na presto postavio jednog od činovnika, izvesnog Jovana. Placidijin stari saveznik, vojskovođa Bonifacije, koji je upravljao severnom Afrikom, odbio je da prizna novog zapadnorimskog cara i obustavio je isporuke žita u Rim. Pored toga i Teodosije je stao iza svog brata od tetke i opremio je vojnu ekspediciju koja je trebalo da obnovi vlast Teodosijeve dinastije na zapadu. Mali Valentinijan je 424. u Solunu proglašen za cezara i zatim je odatle isplovila vizantijska flota pod komandom Alana Ardaburija. Brodovi koji su prevozili Placidiju i njenu porodicu doživeli su brodolom na Jadranu negde na obalama Dalmacije. Nakon spasavanja avgusta se zavetovala da će u znak zahvalnosti podići crkvu posvećenu sv. Jovanu Krstitelju. U septembru 425. uzurpator Jovan je poražen i ubijen u Raveni, a Kastin je proteran. Carska porodica je zatim otputovala u Rim gde je Teodosijev izaslanik Helion proglasio Valentinijana III za avgusta 23. oktobra 425. godine. Otprilike u isto vreme i Honorija je proglašena za avgustu, a majka i ćerka su kasnije podigle u Raveni baziliku posvećenu sv. Jovanu Krstitelju.

Mauzolej Gale Placidije (eksterijer) sagrađen u Raveni između 425. i 430. godine.

Pošto je Valentinijan još uvek bio maloletan Gala Placidija je preuzela ulogu regenta. Njena vlast počivala je u stvarnosti na laviranju između moćnih vojskovođa, pre svih Aecija, koji je se istakao već u Jovanovoj službi, i Bonifacija. Aecije je 425. poslat u Galiju, podalje od Ravene, i tu je nosio titulu zapovednika konjice (magister equitum). Međutim, u borbi sa varvarima Aecije se proslavio i zatim je zatražio od carice da ga postavi za vrhovnog zapovednika celokupne rimske vojske (magister militum). Placidija se plašila da će dominacija samo jednog vojskovođe ugroziti položaj njenog sina tako da je nasuprot Aeciju pozvala u pomoć iz Afrike Bonifacija. U bici kod Riminija 432. godine Aecije je potučen i na kraju je pobegao u Panoniju hunskom kralju Rugili, ali je i sam Bonifacije teško ranjen tako da je umro tri meseca nakon bitke. Naredne, 433. godine, Aecije se vratio u Italiju praćen brojnim hunskim pomoćnim odredima i nakon toga carica je bila primorana da mu prepusti vrhovnu komandu nad rimskom vojskom Zapadnorimskog carstva.

Mauzolej Gale Placidije (enterijer) sa grobnim mestima članova carske porodice.

Time je praktično Placidijina uloga u visokoj politici carstva okončana, a Aecije je preuzeo najveći udeo u realnoj vlasti. Međutim, on je već bio svestan da prava moć leži u lojalnosti vojske i vojnim uspesima, a ne u carskom položaju tako da je nesposobnog Valentinijana III ostavio na tronu. Što se Placidije tiče ona je preminula 27. novembra 450. u Rimu, ali je njeno telo preneseno u već pripremljeni mauzolej u Raveni gde je već počivao njen suprug Konstancije III i polubrat Honorije (ili je pak na to mesto sahranjen kasnije Valentinijan III). Posmrtni ostaci sahranjenih u ravenskom mauzoleju su greškom spaljeni 1577. godine. Sam Mauzolej Gale Placidije je 1996. godine sa još sedam poznoantičkih građevina Ravene uvršten na UNESKO listu Svetske baštine.

Literatura

• Bury, J. B. (2012). History of the Later Roman Empire. Dover Publications. ISBN 978-0-486-14338-5. 
• Heather, Peter (2005). The Fall of the Roman Empire: A New History of Rome and the Barbarians. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-515954-7. 

Spoljašnje veze

• Istorijska biblioteka: Gala Placidija