Горе от ума (Gribojedov)
| Gore ot uma | |
|---|---|
 Ilustracija komedije Gore ot uma (Dimitrije Kardovski, 1912) | |
| Nastanak | |
| Orig. naslov | Gore otъ uma : Komedія vъ četыrehъ dѣйstvіяhъ vъ stihahъ. |
| Radni naslov | Gore ot uma |
| Autor | Aleksander Gribojedov |
| Zemlja |  Ruska Imperija |
| Jezik | ruski |
| Sadržaj | |
| Žanr / vrsta dela | komedija u stihu |
| Tema | satira na (moskovsku) aristokratiju |
| Mesto i vreme radnje | Moskva, 1808—1824 |
| Izdavanje | |
| Izdavanje | 1825. (1862, prva kompletna verzija) |
| Tip medija | štampani |
| Spoljašnje veze | |
| Orig. tekst | Gore otъ uma : Komedія vъ četыrehъ dѣйstvіяhъ vъ stihahъ. (ruski Vikizvornik) |
Gore od uma (izvoran naziv: Gore otъ uma) je komedija u stihu autora Aleksandra Sergejeviča Gribojedova. Komedija je napisana u četiri stiha sa elementima klasicizma, romantike i realizma. Komedija prikazuje odnos raje i moskovske buržoazije za vreme 1808—1824, vreme kada je Ruska Imperija dostigla svoj zenit posle pobede nad Napoleonom 1812. Rat u kojem je Gribojedov služio kao dobrovoljac je u Rusiju doneo „problematiku” francuske revolucije - loš odnos raje/seljaka sa buržoazijom/aristokracijom kao i odnos buržoazija - aristokratija, koja je rezultirala u pokretu dekabrista.
O knjigi[uredi | uredi izvor]
Gribojedov je ušao u rusku književnost kao autor prve ruske realistične komedije, nova vrsta žanra, koja je zajedno sa Puškinovom tragedijom Boris Godunov (publikacija 1831) u ruskoj literaturi otvorila dobu realizma.
Ideju za komediju dobio je 1820. (prema drugim već 1816), dok je aktivno počeo da piše tek u Tiflisu (danas Tbilisi) 1821, nakon povratka iz Perzije[1]. Veliki uticaj na autora bile su priče njegove devojke iz detinjstva - Jevgenije Borisovne, kao i uticaj pesnika i dekabrista Vilhelma Kjuhelbekera, sa kim je delio zapašanja za vreme boravka u Moskvi.[2] Početkom 1822. godine završena su prva dva (od četiri) čina, a u proleće i leto 1823. još treći i četvri čin komedije. Te godine u Moskvi se završava prva verzija napisane komedije. U Moskvi pisac je mogao da dopuni zapažanja o svakodnevnom životu i običajima Moskovskog plemstva, i da udahne vazduh sekularnih dnevnih soba moskovske aristokratije. Ali sama komedija još nije završena: 1824. pojavljuje se nova varijanta, koja ima naziv Tuga i bez uma (prvobitno Tuga uma).
Sažetak[uredi | uredi izvor]
Mladi dvorjanin Aleksandr Čacki se nakon tri godine vrača u Moskvu ka svojoj omiljenoj Sofiji Pavlovni Famusovoj, sa kojom se je družio več za vreme detstva kada su bili nakljonjeni drug prema drugom. Sofija je za vreme dolazka Čackog stara (več) 17 godina i nije zadovoljna njegovim odnosom, kako ju je on tada napustio i pošao na put bez da se javi. Čacki, koji se je vratio za ženidbu sa Sofijom, dočekan je hladno. Shvati da je njegovo mesto preuzeo (bezkarakterni) Aleksej Molčalin, tajnik kneza Famusova (Sofijinog oca), koji živi u njihovoj kući. Svoj odnos Sofija-Molčalin kriju prema starome Famusovom, u čemu pomaže i sluškinja Liza. Molčalin se pretvara da je voli, ali zapravo to prikazuje samo iz koristoljublja. Čacki težko shvati kako može neko kao Molčalin da joj pruži iskrenost u ljubavi kao što je njegova i počne da ga prezire. Čacki sa elokventnim monolozima osuđuje moskovsko društvo (aristokratiju), čiji je simbol Sofijin otac Pavel Famusov. Uveče se, za vreme bala u kući Famusovih, u društvu šire glasine da je Čacki poludeo. Priču ja kao prvo "obelodanila" sama Sofija i glasine u kući su se brzo širile. Na kraju večernog bala Sofija slučajno uhvati Molčalina u preljubi sa sluškinjom Lizom. Čacki shvati situaciju i napusti bal i samu Moskvu, dok stari Famusov nastavlja da živi u svom "imaginarnom" svetu moskovske aristokratije.
Likovi[uredi | uredi izvor]
- Pavel Afanasjevič Famusov, državni tajnik
- Sofija Pavlovna, njegova ćerka
- Liza, sluga kod Famusovih
- Aleksej Stepanovič Molčalin, tajnik Famusova koji živi u njegovoj kući
- Aleksander Andrejevič Čacki, glavna i pozitivna osoba komedije
- Sergej Sergejevič Skalozub, pukovnik
Gosti na balu u domu Famusova:
- Natalija Dmitrijevna (Gorič), mlada dama
- Platon Mihajlovič (Gorič), Natalijin muž
- Tugouhovski, knez i kneginja sa šestoro kćeri
- baka Hrjumnia, grofica
- unukinja Hrjumina, grofica
- Anton Antonovič Zagorecki, poznanik Čackog
- stara Hljostova, Famusova svakinja
- G.N.
- G.D.
- Repetilov
- Petruška i nekoliko govorečih sluga
- mnoštvo raznih gošći i njihovih lakaja kod podvoza
- strežaji Famusova
Gribojedov je u samim imenima likova u komediji dao njihov karakter. Konzervativni Famusov (boginja fama, oličenje lažnih vesti i glasina) se plašio verbalnog progona. Tartifovski Molčalin ponizan prema više rangiranim, tih, poslušan i koristoljuban. Skalozub kao smeškajuči Kesizubović. Tugouhovski se ponaša kao naglušan čovek. Hljostova (hljost - zvuk nakon udaraca bičem) nemirna i glasna osoba. Repetilov igra brbljavog čoveka, koji voli da se ponavlja.
-
Sofija leži na zofi, pored Lize i Molčalina -
Liza, Sofija, Famusov i Molčalin -
Sofija, Čacki i Liza -
Molčalin, Famusov i vojnik Skalozub -
Čacki napušta bal
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Danas je to Moskovskiй hudožestvennый akademičeskiй teatr imeni M. Gorьkogo
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ povratak u Rusku Imperiju zbog povrede ruke.
- ^ Meщerяkov, V. P. (1983). Literaturnoe okruženie i vospriяtie (XIX — nač. XX v.) (PDF). Leningrad: Nauka. str. 186—209. Pristupljeno 2. 4. 2022.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- MGL (april 2004). Gorje pametnemu (gledališki list) (LIII izd.). Ljubljana: Mestno gledališče ljubljansko (MGL).
- Aleksandr, Gribojedov (1949). Gorje pametnemu. Ljubljana: Državna Založba Slovenije. str. 159.
- „Čackiй, Onegin i Pečorin”. lit.ukrtvory.ru. Pristupljeno 2. 4. 2022.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
