Gorska služba spasavanja Srbije

Gorska služba spasavanja Srbije - GSS Srbije je dobrovoljna i neprofitabilna organizacija, čiji je osnovni cilj spasavanje ljudi u nevolji koji se nalaze u nepristupačnim planinskim i urbanim uslovima. Ona je osnovana 1952. godine i deluje u okviru Planinarskog saveza Srbije. Oformljena je od strane iskusnih planinara, po uzoru na alpske zemlje i danas je sačinjava oko 200 aktivnih spasilaca. Pripadnici GSS Srbije spadaju u najspremnije planinare, speleologe, visokogorce, skijaše sa posebnom obukom koja im omogućava uspešno spasavanje i pružanje prve medicinske pomoći u nepristupačnim uslovima. Služba je aktivno prisutna na srpskim planinama i skijalištima Kopaonik, Stara Planina i Zlatibor. Član je svetske asocijacije spasilaca IKAR^[1], sa licencom A kategorije, a svoja znanja i nove tehnike spasavanja usavršava na mnogobrojnim seminarima širom sveta. Najznačajnije spasilačke akcije koje je izveo GSS Srbije su^[2]:

Velika pretraga i spasilačka operacija posle zemljotresa u Skoplju 1963. godine
Spasavanje rudara iz rudnika Ibar
Pretraga i spasavanje ljudi ugroženih tokom NATO agresije 1999. godine (pripadnici GSSa su prvi ušli u bombardovane zgrade RTSa i kineske ambasade iz koje su izvukli dvoje preživelih)
Evakuacija poginulih planinara sa Prokletija i Žijeva
Spasavanje preživelih i izvlačenje mrtvih speleologa iz Ravaničke pećine u maju 2007. godine

GSS Srbije često učestvuje na vežbama, koje organizuje sa pripadnicima Protivterorističke jedinice i Sektora za vanredne situacije MUP-a Srbije (poput akcija spasavanja na vodi koje se izvode na Ibru^[3]), a redovno učestvuje i na međunarodnom sajmu zaštite i bezbednosti u Beogradu.

Pored spasilačkih aktivnosti, GSS Srbije tradicionalno organizuje rekreativna sportska takmičenja za svoje članove i prijatelje, zimi u skijanju, leti u planinskom biciklizmu.

Vrste spasilačkih akcija

Spasilačke akcije GSS Srbije izvodi posebno određeni spasilački tim GSS Srbije i on je kao takav srž same akcije. Same spasilačke akcije GSS Srbije mogu pripadati jednoj od sledećih grupa^[2]:

Spasilačko dežurstvo je tip spasilačke akcije koji se karakteriše prisustvom spasilačkog tima za vreme održavanja neke planinarske aktivnosti. Osnove ovakve akcije su: postojanje neophodne spasilačke infrastrukture na samoj lokaciji odigravanja događaja, jasan skup odgovornosti spasilačkog tima i stroge instrukcije za svakog člana tima. Tipičan primer ove spasilačke aktivnosti predstavlja spasilačko dežurstvo za vreme skijaške sezone na uređenim skijalištima na planinama: Kopaonik, Stara Planina i Zlatibor.
Obezbeđenje planinarskih aktivnosti je tip spasilačke akcije koji se karakteriše prisustvom spasilačkog tima tokom održavanja nekog rizičnog planinarskog događaja. Tokom ovih akcije, ukoliko je podesno, sami spasioci mogu biti angažovani i kao planinski vodiči. Spasilačka infrastruktura i oprema neophodni za izvođenje ovog tipa akcija mogu biti prisutni (obezbeđeni od strane organizatora) ili mogu biti dopremljeni i nošeni tokom akcije od strane spasilačkog tima. Tipičan primer ove spasilačke aktivnosti predstavlja obezbeđivanje treking tura, skijaških takmičenja ili penjačkih aktivnosti.
Spasavanje po prijemu poziva za pomoć je najkompleksniji tip spasilačkih akcija i započinje primanjem poziva za pomoć u bazi GSS Srbije. Odmah po prijemu poziva, spasilački tim se aktivira i kreće u spasilačku akciju, ali brzina njegovog reagovanja zavisi od dogovora sa drugim subjektima u smislu korišćenja brzog transporta (vazdušnim putem).

Domeni spasilačkih akcija GSS Srbije

Domeni spasilačkih akcija GSS Srbije su^[2]:

Spasavanje u opštim planinskim uslovima koje uključuje pretragu, pružanje prve pomoći i evakuaciju ljudi u nevolji ili povređenih osoba na planinama. Povod za ovakve intervencije su obično nesreće na treking turama, planinarenju ili Nordijskom skijanju.
Spasavanje na skijaškim terenima koje uključuje potragu za izgubljenim skijašima, pružanje prva pomoć i pomoć pri transportu u većim ski centrima. Pored toga, obavlja se daleko rizičnija operacija evakuacije skijaša sa žičara u slučaju da one prestanu da rade.
Spasavanje u steni koje uključuje pristup, pružanje prve pomoći i evakuaciju ljudi iz stena, a sama operacija zahteva poznavanje tehnika kretanja u steni, snegu i ledu. Tokom ove vrste spasavanja koriste se specijalno razvijene strategije za pretragu, pristup, pomoć i evakuaciju ljudi u nevolji. Ovaj tip spasilačkih akcija se uvek izvodi u saradnji sa penjačkim odsecima planinarske asocijacije.
Spasavanje u pećini predstavlja najverovatnije najzahtevniji vid spasavanja u kome se često javlja i potreba za speleo ronjenjem, a obavlja se u prirodnim i veštačkim pećinama i jamama. Ovaj tip akcija se izvodi uz najveću moguću saradnju spasilačke službe, speleoloških i ronilačkih klubova.
Spasavanje u urbanim uslovima se obavlja u uslovima koji su usledili nakon elementarnih katastrofa, rušenja velikih zgrada i sličnog u gradskim sredinama.

Unutrašnja struktura GSS Srbije

Najvažnije telo Gorske službe spasavanja je Načelništvo. GSS Srbije je, Zakonom o vanrednim situacijama, uvrštena u činioce zaštite i spasavanja u Srbiji. Strateški je partner Sektora za vanredne situacije MUP-a Srbije za izvođenje spasavanja na nepristupačnim terenima.

Članstvo GSS Srbije sačinjavaju dobrovoljci koji su uspešno savladali zahtevan višemesečni kurs obuke koji obuhvata kako znanja tehničke prirode, tako i savladavanje pružanja prve pomoći. Svako od članova svake godine prolazi niz intenzivnih testiranja, kako fizičke pripremljenosti i tehničke osposobljenosti za izvođenje akcija, tako i poznavanja i pružanja prve pomoći koje je neophodno za uspešno obavljanje spasilačkih akcija.

Sam kurs GSS Srbije se obavlja početkom jeseni i na njega se primaju kandidati između 18 i 35 godina koji su uspešno savladali kvalifikacioni test.

GSS Srbije poseduje sopstvenu evidenciju izvedenih spasilačkih akcija od 1996. godine. U poslednjih dvadeset godina izvedeno je oko 15.000 spasilačkih intervencija na povredama, a prosečno se godišnje obavi oko 50 pretraga za izgubljenim osobama ili opsežnijih spasilačkih akcija na godišnjem nivou, uglavnom na Kopaoniku, ali i u drugim delovima Srbije.