Pređi na sadržaj

Gostivar

Koordinate: 41° 47′ 47″ S; 20° 54′ 37″ I / 41.796430° S; 20.910390° I / 41.796430; 20.910390
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Gostivar
mkd. Гостивар
Gostivar
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
DržavaSeverna Makedonija
OpštinaGostivar
Stanovništvo
 — 2021.32.814
Geografske karakteristike
Koordinate41° 47′ 47″ S; 20° 54′ 37″ I / 41.796430° S; 20.910390° I / 41.796430; 20.910390
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina530 m
Gostivar na karti Severne Makedonije
Gostivar
Gostivar
Gostivar na karti Severne Makedonije
Ostali podaci
Poštanski broj1230
Pozivni broj+389 (0)42
Registarska oznakaGV
Veb-sajtgostivari.gov.mk

Gostivar (mkd. Гостивар, alb. Gostivari, tur. Gostivar) je grad u severozapadnom delu Severne Makedonije i sedište istoimene opštine. Gostivar je i istorijsko središte gornjeg dela oblasti Polog.

Prirodne odlike

[uredi | uredi izvor]

Grad Gostivar se nalazi na u severozapadnom delu Severne Makedonije. Grad je na je 65 km jugozapadno od Skoplja, glavnog grada države. Najbliži veći grad je Tetovo, 25 km severno.

Reljef: Gostivar se smestio u gornjem delu istorijske oblasti Polog. Grad je položen u južnom uglu Pološkog polja, na mestu gde iz polja ishode putevi ka okolnim velikim planinama; ka Šar-planini ka severu, planini Bistri ka jugozapadu i planini Bukovik ka jugu. U blizini grada se nalazi i značajna visoravan i najveći makedonski nacionalni park i skijaški centar, Mavrovo. Približna nadmorska visina grada je 520-530 m.

Klima: U Gostivaru vlada umereno kontinentalna klima.

Vode: U blizini Gostivara, u selu Vrutok (5 km jugozapadno od grada) se nalazi izvor najveće makedonske reke, Vardara. Kroz samu Gostivar protiče rečica Donji Vir, koja se jugoistočno od grada uliva u Vardar.

Istorija

[uredi | uredi izvor]
Pazarni dan u Gostivaru, april 1911.
Gostivar na razglednici iz 1921.

Područje Gostivara je bilo naseljeno još od praistorije. U ranom srednjem veku područje oko grada su naselila slovenska plemena.

Sahat Kula u Gostivaru

Prvi pomen naselja na datom mestu, pod nazivom Banjica, je iz 1313. godine, kada je Gostivar bio u okviru srpske srednjovekovne države i naseljen srpskim življem.

Međutim, sve do sredine 19. veka, Gostivar je bio selo. Tek tada se uočava razvoj naselja sa odlikama trgovišta. Krajem 19. veka Gostivar je imao par hiljada stanovnika, mahom Turaka, uz slovensku i albansku manjinu.

Godine 1906. kaže se za Gostivar da ima 3.400 stanovnika od kojih su samo njih 17 Hrišćani; ostalo su Arnauti. To je lepa varoš, čista sa pravim ulicama, smeštena na obali Vardara. Tu je tada sedište turskog kajmakama, a "do skoro Gostivarska okolina je bila mudirluk Tetovske kaze". Arnauti su obesni i "sve zapovesti valijske koje se kose sa njihovim interesima, odbijaju i žive kako hoće.[1]

U Gostivaru je u periodu 1868–1874. godine radila srpska narodna škola. Posle prinudnog zatvaranja ponovo je škola proradila 1892. godine.[2] U gradu je 1899. godine proslavljena srpska i školska slava Sv. Sava. Domaćin slave (kum) bio je Mico Aćimović iz obližnjeg sela Banjice. Svetosavsku besedu je izgovorio u školi Ljubomir Aćimović upravitelj gostivarskih osnovnih škola. Program je pripremio mesni učitelj Ilija Popović.[3] Srpska škola je trorazredna sa tri učitelja koju pohađa 1899. godine 31 učenik i dve učenice.[4] Između Srba i Bugara u mestu je početkom 20. veka vladala razmirica. Pretnje i psovke na ulici su bile često, ali išlo se i dalje sa provokacijama ka fizičkom nasilju. Tako su o prazniku Sv. Savi 1900. godine prolazili ulicom srpski sveštenik pop Pavle Popović i upravitelj škola Sima Babarogić (sa svojim porodicama), a provocirali su ih Petar Topalov upravitelj bugarske škole i Stanko kondurdžija. Tom prilikom nastradao je Srbin, Teofil Đorđević kondurdžija, koji se tu zadesio, na kojeg je pucao i ranio ga u glavu, njegov kolega Stanko. Kada su Bugari počinioci uhapšeni, oni su u zatvoru lažno optužili srpskog učitelja Gligorija Stevanovića. Proveo je ovaj celih 70 dana u pritvoru, ne mogavši da se pre odbrani od optužbe.[5]

Pravoslavci su imali jednu malu pravoslavnu crkvu i to van varoši. Pominje se 1899. godine u Gostivaru pravoslavna crkva posvećena Sv. Dimitriju, koju dele Srbi i "Bugaraši". Srbi služe jednu nedelju a "Bugaraši" dve nedelje.[4] Turci nisu dozvoljavali da se podignu u gradu pravi hram. Još za vreme okupacije u Prvom svetskom ratu počela je njena gradnja usred Gostivara. Tek 1929. godine podignuta je nova crkva u samom gradu, posvećena srpskom svetitelju Sv. Savi. Crkvu je osvetio skopski mitropolit Varnava, 20. jula te godine.[6]

Godine 1912, Gostivar se sa okolinom pripaja Kraljevini Srbiji, kasnije Jugoslaviji. Od 1991. godine, grad je u sastavu Severne Makedonije.

Podignuta je 1927. godine željeznička pruga koja je išla od Skoplja do Prilepa, preko Gostivara.[7] Pred Drugi svetski rat Gostivar se za nekoliko godina preporodio. Prvu inicijativu je dalo Vakufsko poverenstvo; izgrađeno je za kratko vreme 40 radnji. Izgrađena je kockasta kaldrma u ulici kroz koji prolazi drum Debar-Gostivar. Napravljeni su još električna centrala na vrelu Vardara kod sela Vrutok (za osvetljenje gradića), moderni park, trg sa Sabornom pravoslavnom crkvom Sv. Save, parno kupatilo, klanicu i kasapnice. Tu živi 10.000 stanovnika.[8]

Godine 1997, u gradu su se desili nemiri između Makedonca i Albanaca. Od tada vlada prilično napeto stanje po pitanju odnosa između ova dva naroda. Jedno od bitnih mesta spoticanja predstavlja rehabilitacija nekih albanskih ličnosti iz Drugog svetskog rata, koje su podržavale fašizam i vršile ratne zločine nad makedonskim stanovništvom. Makedoncima smeta što se na ovaj način vrši odobravanje fašističke okupacije Makedonije. Ipak, u gradu nema značajnijeg iseljavanja Makedonaca u druge krajeve zemlje.[traži se izvor]

Stanovništvo

[uredi | uredi izvor]
Najveći gradski bulevar

Gostivar ima multietničko stanovništvo zato se kao službeni jezici koriste makedonski, albanski i turski jezik.

Po poslednjem popisu stanovništva iz 2002. godine, grad Gostivar imao je 35.847 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:

Popis 2002.‍
Albanci
  
 16.890 47,11%
Makedonci
  
 11.885 33,15%
Turci
  
 4.559 12,71%
Romi
  
 1.899 5,29%
Srbi
  
 146 0,40%
Bošnjaci
  
 34 0,09%
Vlasi
  
 15 0,04%
ostali
  
 419 1,16%
ukupno: 35,847

Pretežna veroispovest mesnog stanovništva je islam, a manjinska pravoslavlje.

Privreda

[uredi | uredi izvor]
Vardar pored Gostivara

U Gostivaru preovlađuje trgovina i sitna industrija („mala privreda“).

Znamenitosti

[uredi | uredi izvor]
Begov Dom

U gradu postoji nekoliko znamenitih objekata, kao i nekoliko džamija i prepoznatljiva Sahat-Kula u centru. Gradom dominira crkva Svete Bogorodice. U gradu je postojao turski amam koji je srušen.

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Pogled na Gornji Polog i Gostivar
    Pogled na Gornji Polog i Gostivar
  • Bogorodičina crkva u Gostivaru
    Bogorodičina crkva u Gostivaru
  • Gradska sahat kula
    Gradska sahat kula
  • Spomenik Čedu Filipovskom u gradu
    Spomenik Čedu Filipovskom u gradu

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ "Nova iskra", Beograd 1906.
  2. ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1904. godine
  3. ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1899. godine
  4. ^ a b "Delo", Beograd 1899.
  5. ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine
  6. ^ "Politika", Beograd 1929. godine
  7. ^ "Težak", Beograd 1927.
  8. ^ "Pravda", Beograd 10. novembra 1939.

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гостивар&oldid=28499828”