Grakliani
 Grakliani | |
| Mesto |  Gruzija |
|---|---|
| Regija | blizu grada Kaspija |
| Istorija | |
| Period | od 10. do 5. veka p. n. e. |
Grakliani (gruz. გრაკლიანი გორა) je arheološko nalazište na obali reke Lehura, u blizini sela Igieti opštine Kaspi, u istočnoj Gruziji,[1][2] koje pokazuje dokaze ljudskog prisustva verovatno pre 300.000 godina.[3]
Otkriće nalazišta
[uredi | uredi izvor]Nalazište je prvi put identifikovano kao mesto od potencijalnog značaja tokom 1950-tih, ali tehničke, kadrovske i materijalne mogućnosti nisu omogućile iskopavanje sve do 2007. godine.[4] Lokalitet je otkriven 2007. godine, tokom radova na proširenju autoputa Tbilisi-Senaki-Leselidze.[5] Istraživanje rade studenti i profesori sa Državnog univerziteta Tbilisi.[6] Godine 2015. otkriven je natpis na oltaru hrama boginje plodnosti, sa ranijim datumom od onih prethodno poznatih sa tog područja od najmanje hiljadu godina.[7] [8]
Izgled
[uredi | uredi izvor]
Na ovom mestu se nalazi hram boginji plodnosti iz sedmog veka pre nove ere,[1] [9] jame [9] groblja iz ranog bronzanog doba i ostaci zgrade od oko 450-350 godina pre nove ere; zgrada se sastoji od tri sobe sa tri ostave.
Lokacija je bila naseljena između eneolitnog i kasnog helenističkog perioda.[1] Brojni slojevi, od kojih je iskopano jedanaest, pokazuju istoriju ljudske aktivnosti u regionu tokom 300 hiljada godina, od kamenog doba.
Ovde je i perzijski zoroastrijski oltar, a vezan za skulpturalne slike tradicionalne kavkaske religije. U septembru 2014. godine arheološko nalazište na planini Grakliani dobilo je zvaničan status istorijskog spomenika.
Otkrića
[uredi | uredi izvor]Iskopavanje slojeva otkrilo je artefakte, uključujući igračke za decu,[10] oružje, ikone i farmakološke uređaje.[1] U prva dva meseca kopanja, arheolozi su iskopali preko 35.000 komada iz stotina grobnica i ruševina naselja koja datiraju iz osmog veka pre nove ere.[11]
Otkriveno je nekoliko zlatnih i bronzanih diskova iz šestog veka. Ovi nalazi potvrđuju da je ovo društvo poznavalo tehnologiju pozlate i graviranja.[11]
Među najznačajnijim artefaktima može biti štamparski uređaj iz četvrtog veka pre nove ere.[3] To su bili izuzetno retki pečati koji su korišćeni za pečatiranje pravosudnih dokumenata; navodno potiču iz Uruka u Mesopotamiji. Još jedno zapaženo otkriće je velika i ukrašena obredna pećnica, nalaz bez presedana u arheologiji.[11]
Natpis
[uredi | uredi izvor]"Ovo otkriće će verovatno promeniti gruzijsku istoriju i privući međunarodno interesovanje", izjavio je Mihail Georgadze, Ministar kulture Gruzije. Tokom 2015. godine, tokom iskopavanja u jednom od hramova Graklianija, posvećenog boginji plodnosti, na pijedestalu oltara pronađen je natpis na nerazumljivom jeziku, za koji se smatralo da potiče iz 7. veka pre nove ere. Tokom 2016. godine rezultati laboratorijskih analiza izvršenih u “Beta analytical” (Miami, USA) pokazali su da je ovaj natpis napravljen krajem 9. do ranog 10 veka pre nove ere. Natpis je otkriven odmah ispod srušenog oltara hrama boginji plodnosti iz sedmog veka p. n. e. Ovaj natpis se razlikuje od onih u drugim hramovima na Graklianiju, koji prikazuju životinje, ljude ili ukrasne elemente. Predstavlja jednu od strana glinenog oltara, komad gline 80x8 centimetara. Na ovoj površini postoje udubljenja koja ne liče na slova. Ali se ne ponavljaju - postoji 7 ili 8 znakova koji su različiti. Pošto se slova ne ponavljaju niti jednom, postoji izvesna verovatnoća da su ovo samo sveti simboli. Takođe na jednom od uglova drugog oltara pronađena su još tri slova isklesana u glini, različita od već pomenutog natpisa - još uvek nije pronađeno objašnjenje za ovu neobičnost na jednom hramu.[12][2] [10] Natpis nije sličan nijednoj poznatoj abecedi koja je trenutno poznata, mada se pretpostavlja da su slova bila povezana sa starogrčkim i aramejskim. Čini se da je natpis najstarija izvorna abeceda koja je otkrivena na celom regionu Kavkaza,[1] hiljadu godina starija od bilo koje autohtonog zapisa ranije otkrivenog u regionu. Radi poređenja, najraniji jermenski i gruzijski zapisi potiču iz petog veka nove ere, neposredno nakon što su odgovarajuće kulture prešle u hrišćanstvo.
Prema Vahtangu Ličeliju, šefu Instituta za arheologiju Državnog univerziteta, „Zapisi na dva oltara hrama zaista su dobro sačuvani. Na jednom oltaru je nekoliko slova isklesano u glini, dok je postolje drugog oltara u potpunosti prekriveno slovnim znacima." [3] Otkrili su ga neplaćeni studenti.[13] Nakon što su stipendije postale dostupne i vlada je udvostručila budžet za istraživanje mesta.[10]
Značaj za Gruziju
[uredi | uredi izvor]Prema Ličeliju, koji je bio na čelu arheološke ekspedicije, zbirni nalazi potvrđuju 3000-godišnje postojanje gruzijske državnosti.[11] Ministarstvo kulture planira da lokaciju do kraja 2015. godine pretvori u muzej na otvorenom.[5]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d „Archaeologists Thrilled by Historic Script Discovery in Georgia”. Georgia Today. 20. 8. 2015. Arhivirano iz originala 31. 05. 2019. g. Pristupljeno 23. 05. 2020.
- ^ a b „Grakliani”. abeonatravel.ge. Pristupljeno 23. 5. 2020.
- ^ a b v „Georgia uncovers unique writings that may change world history”. Agenda. 20. 8. 2015. Arhivirano iz originala 28. 06. 2018. g. Pristupljeno 23. 05. 2020.
- ^ BURTON, TARA ISABELLA. „Ancient Script Spurs Rethinking of Historic ‘Backwater’”. nationalgeographic.com. Pristupljeno 23. 5. 2020.
- ^ a b „Ancient Georgian site granted cultural heritage status”. Agenda. 20. 8. 2015. Arhivirano iz originala 01. 01. 2018. g. Pristupljeno 23. 05. 2020.
- ^ Svanidze, Tamar (20. 8. 2015). „Archaeologists Thrilled by Historic Script Discovery in Georgia”. Georgia Today on the Web. Arhivirano iz originala 31. 05. 2019. g. Pristupljeno 23. 05. 2020.
- ^ Burton, Tara Isabella (16. 9. 2015). „Ancient Script Spurs Rethinking of Historic ‘Backwater’”. National Geographic. Pristupljeno 29. 7. 2016.
- ^ „Rewriting history: 3000-yr-old script uncovered in Georgia”. agenda.ge. 25. 7. 2016. Arhivirano iz originala 15. 08. 2016. g. Pristupljeno 29. 7. 2016.
- ^ a b „Ancient Georgian site granted cultural heritage status”. Agenda. 20. 3. 2015. Arhivirano iz originala 01. 01. 2018. g. Pristupljeno 23. 05. 2020.
- ^ a b v Burton, Tara Isabella (16. 9. 2015). „Ancient Script Spurs Rethinking of Historic ‘Backwater’”. National Geographic.
- ^ a b v g Lomidze, Eka (22. 3. 2015). „Discoveries at Grakliani Hill Will Change History”. Georgian Journal. Arhivirano iz originala 11. 05. 2019. g. Pristupljeno 23. 05. 2020.
- ^ „Grakliani Gora”. travelgeorgia.ru. Pristupljeno 23. 5. 2020.
- ^ Miller, Mark (23. 8. 2015). „7th century BC inscription in Georgia may rewrite history of written language”. Ancient Origins. Arhivirano iz originala 11. 05. 2019. g. Pristupljeno 23. 05. 2020.