Grb
Grbovi na štitu su deo evropske tradicije, nastali kao znak vlasništva određene osobe ili grupe ljudi, i koji su on ili ona koristili na razne načine.[1] Za razliku od pečata i amblema, grbovi na štitu imaju svoj formalni opis – blazon.[2]
Istorija
[uredi | uredi izvor]
Heraldički dizajni su ušli u opštu upotrebu među evropskim plemstvom u 12. veku. Sistematska, nasledna heraldika razvila se do početka 13. veka. Pravo da se koriste grbovi, po zakonu ili društvenoj konvenciji, razlikovalo se u izvesnoj meri od zemlje do zemlje. Rani heraldički dizajni su bili lični, koristili su ih pojedini plemići (koji su takođe mogli da menjaju svoj odabrani dizajn tokom vremena). Grbovi postaju dosledniji do kraja 12. veka, na primer u Engleskoj od kralja Ričarda I tokom Trećeg krstaškog rata (1189–1192).[4][5]
Građanski grbovi su se koristili u severnoj Italiji u drugoj polovini 14. veka, a u Svetom rimskom carstvu sredinom 14. veka. U kasnom srednjem veku, upotreba grbova se proširila na sveštenstvo, na gradove kao građanski identifikator i na kraljevske organizacije kao što su univerziteti i trgovačke kompanije. Veksilologija[6][7][8] i heraldika su usko povezane.
Sam termin grb je povezan sa ogrtačem sa heraldičkim motivima koji su nosili borci, posebno na viteškom turniru, te se na starofrancuskom naziva cote a armer. Smisao se prenosi na sam heraldički dizajn na srednjeengleskom jeziku, sredinom 14. veka.[9]
Uprkos odsustva uobičajene, široko rasprostranjenoj regulative, heraldika je ostala dosledna širom Evrope, gde je sama tradicija regulisala dizajn i upotrebu grbova.[10] Neke nacije, kao što su Engleska i Škotska, još uvek su konzistentne u održavanju istog heraldičkog autoriteta koji su tradicionalno pridavale pri regulisanju grbova tokom vekovima, i nastavljaju da to čine i danas. U Engleskoj, na primer, dodelu grbova kontroliše kraljevska organizacija Koledž za grbove.[11][12][13] Za razliku od pečata i drugih opštih amblema, heraldička „dostignuća“ imaju formalni opis koji se zove blazon,[14][15][16] pri čemu se koristi rečnik koji omogućava doslednost u heraldičkim prikazima. U današnje vreme, grbovi se još uvek koriste od strane raznih institucija i pojedinaca: na primer, mnogi evropski gradovi i univerziteti imaju smernice o tome kako se njihovi grbovi mogu koristiti i štite njihovu upotrebu kao zaštitna obeležja, kao što to čine i sa bilo kojim drugim jedinstvenim identifikatorom.[17][18] Postoje mnoga društva koja takođe pomažu u dizajnu i registraciji ličnih grbova.
Heraldika je upoređena sa modernim korporativnim logotipima.[19]
Elementi grba
[uredi | uredi izvor]Grb se sastoji iz više elemenata:
- Štit u heraldici
- Plašt u heraldici
- Čelenka u heraldici
- Držači štita u heraldici
- Postament u heraldici
- Moto
Razvoj heraldičkog grba
[uredi | uredi izvor]
U toku borbe, vitezovi prekriveni svojim oklopom, nisu se mogli međusobno raspoznavati. Postepeno se počelo stavljati različiti simboli na štit i na grudi, istovremeno sa bojenjem štitova i plašta. To je znatno olakšavalo razlikovanje vitezova na bojnom polju ili na mnogobrojnim viteškim turnirima tog vremena.
Tako se došlo do velike raznovrsnosti u pogledu slike na grudima i na štitu i boje plašta, i ubrzo su kraljevski heraldičari pokušali zabeležiti sve grbove u svom kraljevstvu pa im ujedno i odrediti nekakva pravila – čime nastaje heraldika kao vrsta nauke.[20]
Ujedno, s obzirom da se tada vlast uglavnom temeljila na uspehu na bojnom polju, vladari su počeli koristiti elemente svog viteškog obeležja kao svoj simbol i u stvarima državnog značaja. Stilizovani su heraldički simboli, elementi viteških simbola prenesenih na papir, koji su se na taj način mogli koristiti za najrazličitije potrebe. Sama kaciga je, i tada, označavala vlastelinski status nosioca grba.[21]
Kasniji, razvijeni oblik heraldičkih grbova uključivao je i držače štita i moto. Držači štita, ili podupirači, su objašnjavali na čemu nosilac grba temelji svoj autoritet, pa su se mogli naći najčešće razni svetitelji (koji ističu božansko pravo) i životinje (koje su imale da istaknu duhovne ili fizičke kvalitete nosioca grba) na koje su se pozivali razni vladari i plemići, i temeljili svoj status. Na traci ispod štita je u početku najčešće stajao borbeni poklič pretka nosioca grba, a kasnije su se stavljani citati iz Svetog pisma i latinske izreke, i druge poruke koje su govorile o idealima i ambicijama nosioca grba. Samo polje štita skoro da se pretvaralo u slikarsko platno – podeljeno na nekoliko polja tako da svako polje govori o nekom aspektu statusa nosioca tog grba, visokom poreklu ili zaslugama za kralja.
Grb je, danas, simbolički znak kao obeležje jedne države, naroda, grada, plemićke porodice ili pojedinca. Nauka koja se bavi izučavanjem grbova se naziva Heraldika ili „nauka o grbovima“. Naučnici koji se bave ovom oblasti se nazivaju Heraldičari. Heraldika je standardizovana u srednjem veku iako ovakvi sistemi postoje i pre srednjeg veka i svrstavaju se u pre heraldički period.
Grbovi se najčešće prikazuju na istaknutim mestima i na zastavama.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ McQuarrie, Edward F.; Phillips, Barbara J. (2016-12-30). Visual Branding: A Rhetorical and Historical Analysis (na jeziku: engleski). Edward Elgar Publishing. ISBN 978-1-78536-542-3.
- ^ „What Is a Coat of Arms?”. Study (na jeziku: engleski). Pristupljeno 14. 2. 2020.
- ^ „[Wapenen vanden edelen porters van Ghendt alzo zij van hauts tijden in schepenen bouck staen. Hier naer volgen die wapenen vanden neeringhen van Ghendt ende die ambachten]”. lib.ugent.be. Pristupljeno 2020-10-05.
- ^ „Baron fon Bury's Grave in Ugāle hillfort”. redzet.eu (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-05-22.
- ^ McDonald, James (2010-10-01). „International Heraldry”. Castles and Manor Houses.
- ^ „Vexillum”. www.merriam-webster.com. Merriam-Webster Dictionary. Pristupljeno 15. 9. 2020.
- ^ „About Vexillology”. The Flag Institute. Pristupljeno 2018-06-01.
- ^ „Vexillology”. www.merriam-webster.com. Merriam-Webster Dictionary. Pristupljeno 15. 9. 2020.
- ^ „coat+of+arms | Etymology, origin and meaning of phrase coat+of+arms by etymonline”. www.etymonline.com.
- ^ A New dictionary of heraldry
. Friar, Stephen. Sherborne: Alphabooks. 1987. ISBN 0906670446. OCLC 16094741.
- ^ „Contact Us”. College of Arms. Arhivirano iz originala 30. 6. 2019. g. Pristupljeno 6. 12. 2019.
- ^ „The history of the Royal heralds and the College of Arms”. College of Arms. Arhivirano iz originala 13. 4. 2009. g. Pristupljeno 27. 1. 2012.
- ^ „Privy Council: Record of Charters Granted”. Privy Council Office. Arhivirano iz originala 14. 10. 2011. g. Pristupljeno 27. 1. 2012.
- ^ Brault, Gerard J (1997). Early Blazon: Heraldic Terminology in the Twelfth and Thirteenth Centuries (2nd izd.). ISBN 0-85115-711-4.. Woodbridge, UK: The Boydell Press..
- ^ Elvin, Charles Norton (1969). A Dictionary of Heraldry. ISBN 0-900455-00-4.. London: Heraldry Today..
- ^ Parker, James. A Glossary of Terms Used in Heraldry, (2nd ed.). Rutland, VT: Charles E. Tuttle Co. ISBN 0-8048-0715-9
- ^ „Educational Institute Coat of arms”. emeraldinsight. oktobar 2005. Arhivirano iz originala 1. 9. 2009. g. Pristupljeno 26. 8. 2015.
- ^ „Policy on use of the Workmark and Insignia of McGill University” (PDF). 2000. Arhivirano iz originala (PDF) 26. 2. 2015. g. Pristupljeno 26. 8. 2015.
- ^ „Employee Identification with the Corporate Identity”. International Studies of Management and Organization. 32 (3). 2002. „Group Identity Formation in the German Renaissance”. 20. 8. 2002. Arhivirano iz originala 20. 01. 2013. g. Pristupljeno 26. 8. 2015.
- ^ „International Heraldry heraldic devices”. Castles and Manor Houses (na jeziku: engleski). 1. 10. 2010.
- ^ „International Heraldry;”. Castles and Manor Houses (na jeziku: engleski). 1. 10. 2010.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Pimbley, Arthur Francis (1908). Pimbley's dictionary of heraldry. Pimbley.
- Arthur Charles Fox-Davies, A Complete Guide to Heraldry, Dodge Publishing Company, New York (1909), reprinted by Bonanza Books, New York (1978), p. 1.
- Stephen Friar, Ed. A Dictionary of Heraldry. (Harmony Books, New York: 1987), p. 183.Webster's Third New International Dictionary, C. & G. Merriam Company, Cambridge, Massachusetts (1961)
- Wandhoff, "The Shield as a Poetic Screen: Early Blazon and the Visualization of Medieval German Literature" in: K. Starkey (ed.), Visual Culture and the German Middle Ages (2016), 53–72.
- Gerard J. Brault. Early Blazon. Heraldic terminology in the twelfth and thirteenth centuries, with special reference to Arthurian literature. Oxford, Oxford University Press, 1972.
- John A Goodall, "Heraldry in Italy during the Middle Ages and Renaissance", Coat of Arms 37 (January 1959).
- Burke's General Armory: "The General Armory of England, Scotland, Ireland and Wales; Comprising a Registry of Armorial Bearings from the Earliest to the Present Time" by Sir Bernard Burke, Ulster King of Arms was published in London in 1884. This roll comprises a listing of all known armory ever used in the British Isles.
- J. Siebmacher's großes Wappenbuch (continuation of the early modern Siebmachers Wappenbuch), edd. Otto Titan v. Hefner, Heyer v. Rosenfeld, A. M. Hildebrandt, G. A. Seyler, M. Gritzner et al., 7 volumes (1854–1967); vol. 1: National coats of arms and national flags, episcopal arms, occupational coats of arms, university arms; vols. 2–3: nobility of Germany and Prussia; vol. 4: nobility of Austria-Hungary; vol. 5: bourgeois familial coats of arms (Germany and Switzerland); vol. 6: extinct nobility of the Holy Roman Empire; vol. 7: supplemental volume.
- Armorial Général by Jean-Baptiste Rietstap, two volumes (1884, 1887), more than 100,000 coats of arms with pan-European scope.
- Armorial of Little Russia (Malorossїйskїй gerbovnikъ, 1914): Ukrainian (Little Russian) family coats of arms within the Russian Empire.
- Pastoureau, Michel (1997). Heraldry: An Introduction to a Noble Tradition. "Abrams Discoveries" series. New York: Harry N. Abrams, Inc. str. 18. ISBN 9780810928305.
- White, Geoffrey (1953). „Appendix J: The Warenne group of chequered shields”. The Complete Peerage, or a history of the House of Lords and all its members from the earliest times, volume XII part 1 (2nd izd.). London: The St. Catherine Press. str. appendix, 26—29.
- Holroyd, Graham (2000). „The Earliest Known Depiction of the Royal Arms of England?”. Coat of Arms. 192.
- Ailes, Adrian (1981). „The seal of John, Lord of Ireland and Count of Mortain”. Coat of Arms. 117.
- Bartholdy, Nils G. (1995). Denmark's Arms and Crown (na jeziku: danski). Copenhagen: Ministry of Culture. str. 16. ISBN 87-87361-20-5. Pristupljeno 26. 5. 2017.
- Długosz, Jan (1885). „Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski” (na jeziku: poljski). Poznań: Biblioteka Kórnicka. Pristupljeno 2021-06-14.
- Gajl, Tadeusz (2007). Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku : ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów. Gdańsk: L&L. ISBN 978-83-60597-10-1. OCLC 233447252.
- Piekosiński, Franciszek (1889). Heraldyka polska wieków średnich. str. 154—155.
- „Names: Świerczek COA”. gajl.wielcy.pl. Pristupljeno 2021-05-19.
- „Nazwiska”. gajl.wielcy.pl. Pristupljeno 2021-05-23.
- „Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego najwyżej zatwierdzony. Cz.1 - Wielkopolska Digital Library”. www.wbc.poznan.pl (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-05-23.
- „Topór (Polska Encyklopedia Historyczno-Genealogiczna)”. genealogia.okiem.pl. Pristupljeno 2021-03-21.
- Bedingfeld, Henry; Gwynn-Jones, Peter (1993). Heraldry. Leicester: Magna Books. ISBN 1-85422-433-6.
- Boutell, Charles; Brooke-Little, J.P. (1983) [1950]. Boutell's Heraldry (Revised izd.). London & NY: Frederick Warne, Ltd. ISBN 0-7232-3093-5.
- Boutell, Charles (1914). Fox-Davies, Arthur Charles, ur. The Handbook to English Heraldry. London: Reeves & Turner. LCCN 25023105.
- Fox-Davies, Arthur Charles; Johnston, Graham (1909). A Complete Guide to Heraldry. New York: Dodge Pub. Co. ISBN 0-517-26643-1.
- Noble, Mark (1804). A History of the College of Arms. London: J. Debrett and T. Egerton. LCCN 10002228. OCLC 12772481.
- Turnbull, Stephen R. (1985). The Book of the Medieval Knight. London: Arms and Armour. ISBN 0-85368-715-3.
- Wagner, Anthony R. (1967). Heralds of England: a History of the Office and College of Arms. London: HMSO. LCCN 67025497. OCLC 1178344.
- Wagner, Anthony R. (1946). Heraldry in England. London: Penguin Books. OCLC 20557263.
- Williams, C.H., ur. (1967). English Historical Documents. 5. London: Eyre & Spottiswoode, Ltd. ISBN 0-413-23320-0.
- Woodcock, Thomas; Robinson, John Martin (1988). The Oxford Guide to Heraldry. Oxford: University Press. ISBN 0-19-211658-4. LCCN 88023554.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Srpski grbovi i druga nacionalna obeležja
Mediji vezani za članak Grb na Vikimedijinoj ostavi- College of Arms – Repository of the coats of arms and pedigrees of English, Welsh, Northern Irish and Commonwealth families and their descendants together with, and in principle under the control of, the legal body the Court of Chivalry, both medieval in origin.
- The Court of the Lord Lyon – the statutory heraldry office for Scotland (archived 5 June 2011)
- Royal Dutch Library page for the "Wapenboek Beyeren" – written by Claes Heynenzoon around 1400, containing over 1000 drawings of coats of arms.
- General armorial of noble families in the Russian Empire (Gerbovnik) (archived 22 March 2018)
