Danj

Danj u srednjem vijeku

Danj (lat. Dagnum, ital. Dagno, alb. Danja) je nekadašnji srednjovjekovni utvrđeni grad, koji se nalazio istočno od Skadra, u porečju Velikog Drima, na tlu današnje sjeverne Albanije.

Istorija

Krajem 10. i početkom 11. vijeka, u vrijeme uspona vizantijske vlasti, Dračka tema se proširila na čitavu skadarsku oblast. U bližoj okolini Danja su upravo u to vrijeme postojale čak četiri pravoslavne episkopije (Skadar, Drivast, Pilot, Lješ), koje su bile potčinjene vizantijskoj Dračkoj mitropoliji, ali nije poznato kojoj je od njih pripado i sam Danj.

Tokom 11. i 12. vijeka, u vrijeme tadašnjih vizantijsko-srpskih ratova, koji su vođeni na pograničnim prostorima između Dračke teme i Dukljanske države, šira oblast oko Danja bila je poprište čestih ratnih sukoba. Tek oko 1185. godine, vizantijska vlast je konačno protjerana od strane srpskog velikog župana Stefana Nemanje, koji je tom prilikom oslobodio mnoga mjesta među kojima je bio i Danj, čime je otpočelo novo razdoblje u istoriji tog grada.

Kroz mesto je prolazio put iz Lješa. Srpski kraljevi su tu rado boravili zbog blage klime. Balšići su u Danju imali carinarnicu. Ivan Jastrebov piše da car Dušan, dok je živeo u Skadru, nije imao posebnih palata, ali njegova letnja rezidencija koju mu je otac jednom razvalio kao kaznu za njegovo slobodoumno ponašanje prema ocu nije se odlikovalo naročitim sjajem. Ta rezidencija je bila na obali reke Drima između Danja i sela Bušata, kod mestašceta koje se zvalo Kosmač. Tu su kasnije bile i bušatlijske paše, a rezidencija je izgrađena od oblutaka iz reke Drima. U Zadrimi se nalazio grad Danj u kojem je bila tvrđava zbog koje je Skenderbeg ratovao protiv Mlečana. Danj je po venecijanskom dokumentu (mirovni ugovor Venecije i Leke Dukađina) ulazio u sastav Dukađina. Za vrijeme rata Đorđa Kastriota sa Turcima, Zaharija, koji je nazivan i Lukom, a od nekih i Lekom Zaharijem, imao je u Danju svoju kneževsku rezidenciju. Nakon njegovog ubistva majka Boža je predala Danj Mlečanima 1446. godine.

Danj je bila granica (i u doba Jastrebova) Zadrime, Zete i Dukađina. Služilo je kao tačka sastajanja svih karavana koji idu za Staru Srbiju i dalje. Idući iz primorja u unutrašnjost Stare Srbije preko Dukađina neizostavno se moralo proći kroz Danj. Drim se malo niže od Danja račva na dva rukavca - jedan teče u more, zaobilazeći Zadrimu, ka Lješu (Alesiji). Tu se vršio prelaz preko Drima na čamcima koji su se zvali trabakulja. Taj prelaz se zvao vaudenes (prelaz kod Danja). Selo Danj je u doba Jastrebova na levoj strani Drima, u podnožju planine na kojoj je bila podignuta citadela. Selo je imalo 40 kuća sa hanovima za putnike. Danj je bio poznat još od rimskih vremena pod nazivom Dagnum, karavani koji su išli iz Bara, Ulcinja, Drača i Lješa nisu mogli mimoići Danj. U doba srpske vladavine zvao se Danj, a kasnije, u doba Mlečana zvao se Dagno. U Daničićevom rečniku stoji da je tu tvrđavu Stefan Nemanja ponovo osvojio od Grka. U vreme srpke vladavine tu je bila carina. Između Balšića i Dubrovčana bila je potpisana naročita konvencija niže širokoga Broda u Lješu 17. januara 1368. godine u pogledu carine na Dani tj. dozvolili su im da prolaze kroz Danj bez plaćanja carinske takse. Citadela je izgrađena nakon rimske vladavine jer je na planini (Rimljani nisu gradili utvrđenja na planinama, kao Romeji-Vizantinci, nego na ravnicama). Po padu srpske vlasti zbog Danja je bilo dosta sukoba. Njime je upravljao feudalni knez Leka Zaharijević (Leko Zacharii Dagni dominus) u drugoj polovini 15. st. Godine 1455. bio je ubijen rukom Nikolaja Dukađina. Kod Danja je Skenderbeg opsedao Mlečane i nadvaldao mletačkog guberantora Skadra. Citadela na južnoj padini brda je bila prostrana. Nije ništa sačuvano, niti kakav natpis ili druga starina. U podnožju Markove planine (Mali Markut), na kojoj je citadela, u doba Jastrebova je postojala crkva sa grobljem pored nje. Bila je posvećena Sv. Jovanu, a podignuta je u doba srpske vladavine. Nije posebno velika, a zidovi su imali pravoslavni živopis. Obnovljena je 1862. godine, kako je napisano na natpisu u kamenu iznad crkvenih vrata. Jedan od prelaza na Drimu koje pominje Jatrebov je i Vau-i-Verdes (prelaz kod sela Verda Vauidejnes kod stare citadele Dagno.

Pri prodiranju Turaka u te krajeve, u aprilu 1442. na molbu danjskog kneza Leke (Aleksandara) Zaharijevića, Venecija mu je odobrila da se sakrije na njenoj teritoriji.

Krajem 14. vijeka, ustanovljena je rimokatolička Danjska biskupija, koja je ugašena već krajem 15. vijeka.

Vidi još

• Danjski Brod
• Prvi skadarski rat
• Drugi skadarski rat
• Zadrima
• Sard (Albanija)
• Drač (tema)
• Dračka mitropolija
• Istorija Barske nadbiskupije

Literatura

• Antonović, Miloš (2003). Grad i župa u Zetskom primorju i severnoj Albaniji u XIV i XV veku. Beograd: Istorijski institut. 
• Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka. Beograd: Srpska književna zadruga. 
• Božić, Ivan (1982). „Raspad mletačkog sistema u Primorju”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 403—413. 
• Kalić, Jovanka (1981). „Borbe i tekovine velikog župana Stefana Nemanje”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 251—262. 
• Kovačević, Jovan (1967). „Od dolaska Slovena do kraja XII vijeka” (PDF). Istorija Crne Gore. 1. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 279—444. 
• Komatina, Ivana (2016). Crkva i država u srpskim zemljama od XI do XIII veka. Beograd: Istorijski institut. 
• Mišić, Siniša, ur. (2010). Leksikon gradova i trgova srednjovekovnih srpskih zemalja: Prema pisanim izvorima. Beograd: Zavod za udžbenike. 
• Spremić, Momčilo (1982). „Pripajanje Zete Despotovini i širenje mletačke vlasti u Primorju”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 195—204. 
• Škrivanić, Gavro A. (1957). „Oblast srednjovekovnog Pilota u XIV st.”. Istoriski časopis. 7: 323—332.