Donji očnjak

Stalni zubi čovjeka
Donji očnjak
Donji očnjak stalne (levo) i mlečne denticije (desno) markiran crveno
Zubi gornje vilice
Klasa sjekutića Centralni sjekutić Lateralni sjekutić Klasa očnjaka Gornji očnjak Klasa pretkutnjaka Prvi pretkutnjak Drugi pretkutnjak Klasa kutnjaka Prvi kutnjak Drugi kutnjak Treći kutnjak (umnjak)
Zubi donje vilice
Klasa sjekutića Centralni sjekutić Lateralni sjekutić Klasa očnjaka Donji očnjak Klasa pretkutnjaka Prvi pretkutnjak Drugi pretkutnjak Klasa kutnjaka Prvi kutnjak Drugi kutnjak Treći kutnjak (umnjak)

Donji očnjak – dens caninus inferior je treći zub od medijalne linije u oba donja kvadranta humane denticije i zamenjuje donji mlečni očnjak. U kontaktu je sa donjim lateralnim sekutićem i prvim pretkutnjakom, a okludira sa bočnim sekutićem i očnjakom iz gornje vilice. Ovaj zub pokazuje pravilan znak ugla i luka, distalni nagib korena i lingvalni nagib krune. Opšti oblik i funkcija su mu veoma slični kao kod gornjeg očnjaka, a osnovne razlike su nešto veća visina krune, manja dužina korena, slabija ekspresija morfoloških elemenata oralne površine i manja konvergencija proksimalnih površina, kod donjeg očnjaka.

Postoje dva donja očnjaka, po jedan u svakom donjem kvadrantu, i obeležavaju se na sledeći način:

• stalni donji desni očnjak – 43;
• stalni donji levi očnjak – 33.

Kruna

Kruna zuba je nagnuta lingvalno, jer osa korena i osa krune grade tup ugao, a ova pojava se uočava i kod donjih bočnih zuba. Kruna se, kao i kod ostalih prednjih zuba, opisuje iz pet apekata.

Labijalni aspekt

Labijalna površina ima oblik petougaonika i konveksna je u oba pravca. Najveći konveksitet se nalazi u cervikalnoj trećini, a mezio-distalno u mezijalnoj polovini zuba (znak luka). Kao i kod gornjeg očnjaka, prisutan je labijalni kvržični greben (slabije izražen), koji polazi od kvržice i ide do cervikalne trećine labijalne površine i deli je na dve fasete, od kojih je mezijalna uža, duža i ispupčenija. Takođe su prisutne i slabo izražene razvojne depresije, koje dele površinu na tri lobusa (od kojih je srednji najprominentniji), a preklopne linije se obično ne sreću.

Proksimalni profili su skoro paralelni, odnosno slabije konverguju prema vratu zuba – u poređenju sa gornjim očnjakom. Visina konture mezijalnog profila se nalazi u incizalnoj trećini, a sa distalne strane na spoju incizalne i srednje trećine krune. Incizalna ivica, odnosno kvržica (lat. cuspidus) je manja i tuplja u odnosu na kvržicu gornjeg očnjaka i takođe ima četiri kvržična grebena. Ona „lomi“ sečivnu ivicu na dva nejednaka dela.

Lingvalni aspekt

Lingvalna kontura krune je slična konturi sa labijalnog aspekta. Ipak, ona je u celosti manja zbog konvergencije proksimalnih površina i ima sličan izgled ali slabije izražene morfološke elemente, u odnosu na gornji očnjak. Dakle, ona je skoro u celosti konveksna i na njoj se uočavaju ivični i lingvalni kvržični greben (koji ograničavaju lingvalnu jamu), ali su slabije izraženi. Takođe je prisutan i cingulum u cervikalnoj trećini i u njemu je sadržana visina konture ove površine.

Proksimalni aspekt

Proksimalne strane (mezijalna i distalna) imaju oblik trougla, sa bazom u predelu vrata zuba. One konverguju oralno i cervikalno i, suprotno očnjaku iz gornje vilice, marginalni grebenovi se stapaju sa lingvalnom površinom. Labijalni profil je konveksan u cervikalnoj i ravan u ostale dve trećine krune, a lingalni je konveksan u cervikalnoj i konkavan u srednjoj i incizalnoj trećini.

Incizalni aspekt

Posmatran sa incizalnog aspekta, zub pokazuje simetriju u odnosu na labio-lingvalnu simetralu. Jasno se uočavaju svi elementi na vestibularnoj i oralnoj površini i kvržica, koja deli sečivnu ivicu na mezijalni i distalni deo. Mezijalni deo je kraći, ravniji i viši u odnosu na distalni.

Vrat

Vrat zuba (lat. collum dentis) se nalazi na prelazu krune i korena i sadrži gleđno-cementni spoj, tj. cervikalnu liniju. Ona je konvesna u incizalnom smeru na proksimalnim površinama, a u apikalnom smeru na labijalnoj i palatinalnoj površini zuba.

Koren

Koren donjeg očnjaka je jednokrak i prilično prav i znatno duži od korenova ostalih zuba donje vilice. Ima veći vestibulo-oralni promer i na poprečnom preseku je ovalnog oblika. Koren je nagnut distalno, naročito svojim vrhom (lat. apex radicis dentis).

Dimenzije

Donji očnjak
Mezio-distalna širina	Labio-lingvalna širina	Visina krune	Dužina korena	Ukupna dužina zuba
7,0 mm	7,5 mm	11,0 mm	15,5 mm	26,5 mm

Razvoj zuba

Početak kalcifikacije	Kompletno formirana kruna	Nicanje (erupcija)	Završen rast korena
4 - 5 meseci	6 - 7 godina	9 - 10 godina	12 - 14 godina

Varijacije

Varijacije i anomalije ovog zuba su slične kao i kod gornjeg očnjaka i odnose se na:

• veličinu i oblik kvržice,
• inklinaciju bočnih kvržičnih grebenova,
• izraženost „ramena“,
• oblik i veličinu cinguluma,
• oblik i zakrivljenost korena i
• zakrivljenost krune u odnosu na uzdužnu osovinu korena.

Vidi još

• Topografsko-anatomska obeležja zuba
• Posebne morfološke karakteristike zuba
• Dentalna nomenklatura
• Karijes

Reference

• Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje („Službeni glasnik“ Beograd, ). 2000. ISBN 978-86-7549-175-0.;
• Olga Janković, Verica Vunjak: Morfologija zuba, VII издање („Завод за уџбенике и наставна средства“ Београд, ). 2001. ISBN 978-86-17-08912-0.;
• Darinka Stanišić-Sinobad : Osnovi gnatologije, I издање („БМГ“ Београд, ). 2001. ISBN 978-86-7330-139-6., COBISS-ID 94080780;