Evangelička crkva u Kulpinu

Slovačka evangelička crkva nalazi se u centu naseljenog mesta Kulpina u ulici Maršala Tita i izgrađena je po planovima Alojza Coceka arhitekte iz Novog Sada 1877. godine u stilu neoromanike u vreme sveštenika Feliksa Kutljika.

Evangelička crkva Crkva ev. A. V. Kulpinska

Evangelička crkva Crkva ev. A. V. Kulpinska

Dolazak Slovaka u ovo naselje nije sasvim tačno određen ali se prema najnovijim istraživanjima smatra da se desio u najranijoj fazi osnivanja ovog naselja na sadašnjem mestu. Ovo naselje je bilo osnivano na četiri različita mesta (Vinjički, Peskara, Klisa i sadašnje mesto) gde je na sadašnjem mestu 1745. godine četiri brata Stratimirovića Bogić, Ivan, Toma i Miloš osnovalo šesti po redu Kulpin na danačnjoj lokaciji u koji su se odmah doselili i Slovaci koji su bili evangelici i na osnovu zapisnice suzperintendanta Gustav Szebernia se navodi da Crkva ev. A. V. Kulpinska svoj početak vuče od 1743. godine. Godine 1772. je u Kulpinu bilo svega 30 porodica.

Evangelička crkva je tada bila još zabranjivana jer je tu vladala katolička crkva a slovačke inteligencije još nije bilo. Tada je bilo Slovaka na Trećoj ulici na svojevrsnom posedenju u savetu gde je bila polazna tačka slovaka u Kulpinu za naredne aktivnosti. 1873. godine su se Slovaci oformili i crkveno ali ne kao samostalstalno već kao filijala petrovačke matrocrkve. 1789. godine je Kulpin uredio slovačku školu i 1818. na osnovu superintendature naselje ispunjava uslov za crkveno osamostatnjenje i prvi sveštenik toga doba bio je Jan Rohonj i 1822. godine je bila izgrađena i parohijalna zgrada na mestu stare škole- bogomolje. Posle Rohonja došao je najpre Makonji, zatim Kolenji pa Kutljik I.

Prva slovačka bogomolja, škola, a kasnije parohija koju je 1823. godine izgradio Jozef Kula na mestu slovačke škole u Kulpinu. U ovoj zgradi je stanovao i Feliks Kutljik I I za vreme svojeg delovanja u Kulpinu (1876—1890)

Pred revolucionarnim godinama 1846. kupila je crkva od Radivoja Stratimirovića za 12000 zlatnika jedan od četiri dvorca Stratimirovića sa zemljištem sa mišlju da se izgradi crkva. Ovo je onemogućio Uroš Stratimirović koji je nasilno oteo ovaj imetak i vratio ga tek posle 25- godišnje sudske rasprave. 1869. dobio je većinu glasova za ugarski parlament Slovak Vilem- Paulinji Tot i posle toga je tu igrađena I nova škola i crkva. 1875. godine je sa arhitektom iz Novog Sada Alojzom Cocekom sklopljen ugovor o izgradnji crkve prema njegovim planovima. Na izgradnji crkve je kao tesarski majstor učestvovao i otac Mihal Milan Harminca arhitekte iz Kulpina. Premaovom ugovoru crkva je trebalo da se završi za 3 godine I da arhitekta da sav materijal i projekte. Prema zapisima u Hronici Feliksa Kutljika I crkva je završena krajem 1877. godine a sledeće godine je završena i unutrašnjost zgrade. Zgrada je u neoromanskom stilu, široka je 15 м a dugačka 31 м. Zgrada je jednobrodna bazilika sa tornjem sa jedne strane i apsidom koja je orijentisana na zapadnu stranu. Crkva ima dvomanuelne orgulje na kojima je skulptura kralja Davida.

Literatura

• Miroslav Krivak, SPOMENICA 1789-1989, 200 godina škole u Kulpinu, 1989. Kulpin
• DrSc Ján Babiak, Príchod a prvé roky života Slovákov v Kulpíne-Kulpínsky matiôiar, Časopis MOMS v Kulpíne č. 5 31.júla 2005 Kulpin 2005. godine
• Samuel Čelovský, Kulpínska kronika Felixa Kutlíka z rokov 1876- 1890 , Zborník SVS –Separát 3/1981 , Novi Sad 1981.godine
• [1] muzejski kompleks Kulpin