Energija (raketa-nosač)
 Transport Energije do lansirne rampe kosmodroma Bajkonur | |
| Osnovne informacije | |
|---|---|
| Funkcija | Višenamenska raketa-nosač sa ljudskom posadom ili bez nje |
| Proizvođač | RKK Energija |
| Zemlja porekla |  SSSR
|
| Stepeni | 2
|
| Dimenzije | |
| Visina | 59 m (194 ft)
|
| Prečnik | 16 m (52 ft) (sa dodacima)
|
| Masa | 2.400 t (5.300.000 lb)
|
| Nosivost | |
| Kapacitet u NZO | 100.000 kg (220.000 lb),
Vulkan: 175.000 kg (386.000 lb) |
| Kapacitet u GSO | 18.000 kg (40.000 lb)
|
| Kapacitet u TLI | 32.000 kg (71.000 lb)
|
| Slične rakete | |
| Rakete za poređenje | Saturn V, N-1, SLS |
| Istorija lansiranja | |
| Status | penzionisana |
| Lokacije | Kosmodrom Bajkonur |
| Ukupno lansiranja | 2 |
• uspešnih
|
2
|
| Prvi let | 15. maj 1987. |
| Poslednji let | 15. novembar 1988. |
| Značajna lansiranja | Buran |
| Dodaci — Zenit | |
| Broj dodataka | 4 (2—8)
|
| Dužina | 40 m (130 ft)
|
| Prečnik | 3,9 m (13 ft)
|
| Ukupna masa | 365.000 kg (805.000 lb)
|
• prazan stepen
|
25.000 kg (55.000 lb)
|
• gorivo i oksidant
|
340.000 kg (750.000 lb)
|
| Motori | 1 RD-170 |
| Potisak | nivo mora: 7.257 kN (1.631.000 lbf),
vakuum: 7.904 kN (1.777.000 lbf) |
| • ukupan potisak | nivo mora: 29.028 kN (6.526.000 lbf),
vakuum: 31.616 kN (7.108.000 lbf) |
| Specifični impuls | nivo mora: 309 s,
vakuum: 338 s |
| Vreme sagorevanja | 156 s
|
| Gorivo | tečni kiseonik / RP-1 |
| Prvi stepen — Jezgro | |
| Motori | 4 RD-0120
|
| Dužina | 59 m (194 ft)
|
| Prečnik | 7,75 m (25,4 ft)
|
| Ukupna masa | 847.000 kg (1.867.000 lb)
|
• prazan stepen
|
50.000 kg (110.000 lb)
|
• gorivo i oksidant
|
797.000 kg (1.757.000 lb)
|
| Potisak | nivo mora: 5.800 kN (1.300.000 lbf),
vakuum: 7.500 kN (1.700.000 lbf) |
| Specifični impuls | nivo mora: 359 s
vakuum: 454 s |
| Vreme sagorevanja | 480—500 s
|
| Gorivo | tečni kiseonik / vodonik |
RN „Energija" je višenamenska raketa-nosač super-teške klase nosivosti do 105 tona, kriogene tehnologije. Porodica Energija M,1,2,3 (Uragan i Vulkan) univerzalnih raketa, trebalo je da pokrije nosivost od 35-175 tona, na nisku Zemljinu orbitu iz Bajkonura. Projektovala ju je Raketno-kosmička korporacija Energija Sergeja Koroljova, a izrađivao samarski „Progres". Ekološki je čista, a kao gorivo koristi tečni vodonik i kiseonik.
Projektovanje i razvoj
[uredi | uredi izvor]
Ukidanje neuspele N1 rakete posle 1974. godine, sovjetska svemirska agencija započinje program „Energija-Buran", kao što NASA Spejs-šatl program zamenjuje Saturn V. Istraživanje predlaže projekat Energija-M, raketni modul centralnog dela, dizajniranog za zamenu rakete-nosača Proton, nosivosti 30-35 tona. Osnovna „Energija" je dizajnirana da nosi Orbitalni avion Buran, koji je zahtevao mnogo energije na strani, a ne na vrhu rakete. Zato je pojačana sa još četiri bočna bustera. Međutim, „Energija" može da obavlja isti broj misija lansiranja teških satelita i za prvo lansiranje nosi eksperimentalnu kosmičku letelicu „Polus" .
Eksploatacija
[uredi | uredi izvor]U 20:30, 15. maja 1987. godine, izvedeno je prvo lansiranje na kosmodromu ,,Lenjinski" u Bajkonuru. Eksperimentalna kosmička letelica "Polus", sa „Skif-DM" orbitalnom laserskom laboratorijom, uspešno je poletela na „Energiji". Međutim, pri ponovnom ulazku u atmosferu „Polus" se raspao. Drugo lansiranje potpuno uspešno se obavlja 15. novembra 1988. godine sa orbitalnom letelicom „Buran" na bortu.
Godine 1990. program se naprasno obustavlja, dok u postrojenjima kosmodroma u Bajkonuru, do 1993. godine, ostaje najmanje pet raketa-nosača „Energija", u različitim stadijumima montaže.
Nasleđe programa je raketni motor RD-170 i serija motora daljeg razvoja RD-180 i RD-190, kao i pokretanje programa „Zenit", čiji se osnovni modul i Energijin buster praktično ne razlikuju. Glavni motor RD-171 je još uvek u upotrebi na raketi Zenit. RD-180 je osnovni pogon raketa-nosača Atlas V, dok projekt Angara koristi drugi derivat RD-191.
Varijante
[uredi | uredi izvor]Postoje uglavnom tri vrste iz porodice raketa „Energija", pored osnovne:
Energija M
[uredi | uredi izvor]Energija M je koristi najmanji broj motora, 2-4 modifikovana Zenit bustera, samo jedan motor RD-0120 u središnjem modulu. Ovaj raketni nosač, dizajniran da zameni Proton-K je izgubio tender 1995. od konkurentske porodice Angara.
Energija-2 (Uragan)
[uredi | uredi izvor]Energija-2, koju još nazivaju Uragan, je planirana kao raketa za višekratnu upotrebu. Središnji modul može izvesti ponovni ulazak klizećim sletanjem. Busteri su se sakupljali i ponovno koristili i na osnovnoj „Energiji".
Vulkan - Herkules
[uredi | uredi izvor]Vulkan - Herkules (Energija-3) je najveći broj modula, nazvan po dva ruska programa, koristeći osam Zenit bustera. Upotrebom „Energija-M" kao sekundarnog nivoa, može se ostvariti korisna nosivost od 175 tona izbacivanjem na NZO.
