Pređi na sadržaj

Energonet-PS1

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Energonet-PS1 je fleksibilan sistem za realizaciju X.25 mreža sa komutacijom paketa raznih topologija, kapaciteta i namjena, koji je Institut za računarske i informacione sisteme Energoinvest - IRIS razvijao od 1983. godine.[1] Funkcionisao je u skladu sa svim relevantnim CCITT preporukama, uključujući X.25, X.75, X.3, X.28 i X.29. X.25 mreže koje koriste komutaciju paketa s virtualnim kanalima (virtual circuit connection-oriented packet switching), bile su preteča internetskoj mreži, koja koristi datagram baziranu komutaciju paketa (datagram-based packet switching)[1].

Rukovodilac projekta Energonet-PS1 bio je dr Gojko Babić.

Osnovne komponente sistema[uredi | uredi izvor]

Osnovne komponente sistema Energonet-PS1 bile su:

  • komunikacioni čvorovi,
  • mrežni upravljački sistem - MUS.

Komunikacioni čvorovi, KM-PS1[uredi | uredi izvor]

„Sistem Energonet-PS1 je mogao da podržava do 100 komunikacionih čvorova sa modularnim kapacitetom. Kapacitet čvora zavisio je od broja KM-PS1 modula, kojih je moglo biti do 40. Komunikacija između KM-PS1 modula se ostvarivala preko 10Mb/s CSMA/CD (ethernet) tehnologije, što je u to vreme bio originalan, ali i kontroverzan koncept. Čvor sa samo jednim KM-PS1 modulom podržavao je do 32 komunikacione linije, dok je čvor sa više modula (takozvani veliki čvor) mogao da podržava do 1.000 linija različitih brzina. Kapaciteti linija su bili do 64Kb/s, što je bio tehnološki nivo tog vremena. Broj virtuelnih kanala (komutiranih i permanentnih) kroz komunikacioni čvor je bio od 255 do 10.200 za čvor maksimalnog kapaciteta.“[2]

„Hardver KM-PS1 modula je uključivao jednu ploču sa LSI-11 (PDP-11/03) procesorom, jednu ploču sa 2 MB centralne memorije i jednu ploču sa kontrolorom za flopi disk, odakle se punila rezidentna verzija operativnog sistema RSX 11M (sve DEC proizvodnje) i zavisno od broja komunikacionih linija do 16 ploča PUSI-11. Kada je KM-PS1 modul bio dio velikog čvora, onda bi bila uključivana i eternet ploča. PUSI -11 (Programabilni univerzalni serijski interfejs) razvili su stručnjaci IRIS-a u saradnji sa Institutom Jožef Štefan u Ljubljani. PUSI-11 je bio baziran na procesoru Z-80 (4MHz ili 6MHz) sa 8KB ROM-a i 56KB RAM-a i podržavao je 2 komunikacione linije, kao i DMA transfer sa LSI-11 memorijom. ROM je uključivao program internog testiranja, kao i punilac za preuzimanje koda iz LSI-11, koji je onda izvršavao Z-80 procesor. Svrha ovog modula je bila da se rastereti LSI-11 procesor te da se implementiraju X.25 funkcije linijskog nivoa (LAPB protocol), kao i X.25 funkcije fizičkog nivoa, dok je LSI-11 izvršavao samo X.25 funkcije paketskog nivoa i upravljačke funkcije mreže. Eternet ploča je bila kompletan IRIS-ov dizajn i proizvodnja. U to vrijeme ta ploča je bila jedno od najelegantijih rješenja za LSI-11 računare. Zauzimala je samo jedno mjesto u računaru (za razliku od 3COM eternet ploče koja je zauzimala tri slota), što je oslobađalo mjesta za dodatne PUSI-11 ploče u velikim čvorovima. Dizajn ploče je koristio Intel I82586 koprocesor sa dual port memorijom kao vezu sa LSI-11 procesorom, što je omogućavalo elegantan softverski interfejs. Tako je KM-PS1 modul bio multiprocesorski sistem sa jednim LSI-11 procesorom i do 16 Z-80 procesora. Onda je veliki čvor mogao da ima i preko 100 procesora vezanih u labavi multiprocesorski sistem.“[2]

Mrežni upravljački sistem - MUS[uredi | uredi izvor]

„Mrežni upravljački sistem - MUS je uključivao mrežni upravljački centar MUC (PDP-11 računarski sistem) i upravljačke funkcije u MUC-u i u komunikacionim čvorovima. Za komunikaciju između MUC-a u upravljačkih funkcija u čvorovima korišten je interni komunikacioni protokol. Od svih operativnih odluka koje je MUS obavljao za održavanje nivoa mrežnih usluga, najvažnije je bilo maršutiranje paketa u mreži. Osnovna procedura maršutiranja bila je centralizovano-adaptivna procedura. Na bazi podataka o saobraćaju paketa u tekuće topologije koje je dobijao od čvorova, MUC bi formirao tabelu maršutiranja za svaki čvor, koje je onda slao svim čvorovima. Tada bi komunikacioni čvor na osnovi svoje tabele maršutiranja usmjeravao uspostavljanje virtuelnih kanala. Čim komunikacioni čvor detektuje ispad linije prema nekom od susjednih čvorova, on prelazi na distribuiranu proceduru maršutiranja minimalnog skoka. Kad MUC "sazna" za promjenu u topologiji, sračunavaju se nove tabele za centralizovano adaptivno maršutiranje, koje se šalju svim komunikacionim čvorovima, uz istovremeno izdavanje naloga za prelaz na centralizovanu adaptivnu proceduru.“[3]

Razvoj i implementacija sistema u Kini[uredi | uredi izvor]

U sklopu velikog paketa saradnje SFR Jugoslavije i NR Kine, preko Instituta bezbednosti u Beogradu, 1983. godine ugovoren je i razvoj sistema Energonet-PS1 za potrebe Ministarstva javne bezbjednosti NR Kine. Pored konkurenata Iskra-Delte iz Ljubljane i Instituta Mihajlo Pupin u Beogradu, stručnjaci Instituta su ocijenili, a kineska strana je prihvatila da je u to vrijeme Energoinvest-IRIS bio jedini u Jugoslaviji koji je u stanju da realizuje taj složeni sistem. [1]

U periodu od 4 godine, od kraja 1983. godine do jeseni 1987. godine, za istraživanje i razvoj koncepta, dizajn i testiranje, te za prvu realizaciju sistema Energonet-PS1 utrošeno je preko 100 softver inženjer godina i oko 5 inženjer godina za razvoj hardvera. Projektni tim je u tom periodu imao u prosjeku 25 diplomiranih inženjera.[1]

u Sarajevu 1987. godine uspešno je izvršeno testiranje pouzdanosti sistema Energonet-PS1. Program testiranja pouzdanosti su definisali stručnjaci u toj oblasti iz Instituta bezbednosti u Beogradu prema MIL-STD-781C standardu za pouzdanost Departmana za odbranu SAD. Testirala se računarska komunikaciona mreža bazirana na sistemu Energonet-PS1 sa 10 komunikacionih čvorova i redundantnim mrežnim upravljačkim centrom u konfiguraciji i topologiji mreže za Ministarstvo javne bezbjednosti NR Kine. Veći broj korisničkih računara je neprekidno generisao promet paketa, s tim da su se virtuelni kanali periodično uspostavljali i raskidali. Cilj testiranja je bio da se provjeri hipoteza da je srednje vrijeme između ispada (MTBF) u sistemu 144 sata. Definicija ispada je bila bazirana na preporuci CCITT X.140 i bila je veoma rigorozna, tako da se ispadom smatralo čak i neočekivano resetovanje virtuelnog kanala. Za vrijeme testiranja zgrada IRIS-a u Gundulićevoj ulici u Sarajevu, po broju, vrijednosti računarske opreme i procesorskoj snazi vjerovatno je predstavljala najskuplju i računski najmoćniju tačku u Jugoslaviji. Obezbediti neophodnu opremu je bio izuzetan poduhvat svih radnih ljudi i rukovodstva IRIS-a.[1][4][5][6]

Posle opsežnih testiranja u Kini usledila je veća proizvodnja komponenti u Jugoslaviji i implementacija sistema u Kini koja je predstavljala jedan od značajnih Energoinvestovih izvoznih programa.[1]

Tadašnji predsjednik poslovodnog odbora SOUR Energoinvest, Dragutin Braco Kosovac, isticao je vrijednost softverskih rješenja kao nematerijalnog dobra, upoređujući cijenu relativno male PSU-11 ploče, koja je isporučivana za cijenu od oko 2.000 USD, sa sličnom cijenom po kojoj je kragujevačka Zastava isporučivala Yugo u Ameriku, ali je zarada Energoinvesta bila daleko veća.[traži se izvor]

JUPAK i prestanak razvoja[uredi | uredi izvor]

U sklopu projekta stvaranja jedinstvene jugoslovenske X.25 javne mreže sa komutacijom paketa (JUPAK), Bosna i Hercegovina se opredijelila za sistem Energonet-PS1, ali su se ostale republike i pored činjenice da je Energonet-PS1 uspješno implementiran u Kini opredijelile za strana rješenja.[7] Tome je doprinjela činjenica da je Institut za računarske i informacione sisteme Energoinvest - IRIS, 1988. godine, na insistranje tadašnjeg predsjednika poslovodnog odbora SOUR Energoinvest, Božidara Matića, a uz veliko protivljenje dugogodišnjeg rukovodioca IRIS-a, Marka Zirojevića, transformisan u pet nezavisnih radnih organizacija. Novostvorena RO IRIS COMPUTERS,čiji prvi rukovodilac postaje Nediljko Bilić, u sastavu SOUR Energoinvest, naslijeđuje projekat Energonet-PS1, ali razbijena i bez perspektive Jugoslovenskog tržišta, cijelog JUPAK-a, ostaje bez motiva da kao do tada ulaže samo sopstvena sredstva u njegov razvoj. Ipak, uz pomoć sredstava Fonda za nauku BiH, IRIS COMPUTERS nastavlja razvoj sistema Energonet-PS1, sa ciljem njegove implementacije u Bosni i Hercegovini. Do početka građanskog rata u Bosni i Hercegovini 1992. godine bili su instalirani svi komunikacioni čvorovi kao i mrežni upravljački centar u Sarajevu. Nakon toga, projekat zamire. [1]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e Šabanović, Asif (2023). Sarajevska škola automatike. Sarajevo: Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. ISBN 978-9926-410-85-8. 
  2. ^ a b Šabanović, Asif (2023). Sarajevska škola automatike. Sarajevo: Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. str. 78—79. ISBN 978-9926-410-85-8. 
  3. ^ Šabanović, Asif (2023). Sarajevska škola automatike. Sarajevo: Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. str. 80. ISBN 978-9926-410-85-8. 
  4. ^ Babić, Gojko; Čerić, Neven (jun 1991). „Ispitivanje brzine rada sistema ENERGONET-PS1” (PDF). ETAN. XXXV Jugoslovenska konferencija ETAN-a, Ohrid: 183—190. 
  5. ^ Babic, Gojko; Kovacevic, Dragan (23—26. 10. 1988). „Reliability tests of X-25 packet switching network based on the system Energonet-PS1”. MILCOM 88, 21st Century Military Communications - What's Possible?'. 
  6. ^ Čekro, Z. (jun 1993). „Realization of Network Congestion Control in System Energonet-PS1”. ITI93 15th International Conference on Information Technology Interfaces, Pula, Croatia. 
  7. ^ Urh, Zoran. „Nacionalna mreža”. Računari. BIGZ. #58 feb. 1990: 32—34. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Енергонет-ПС1&oldid=26878444”