Epigenija
Epigenija ili epigenetska dolina je rečna dolina usečena u viši deo terena, koji je izgrađen od otpornijih stena (npr. granit), uprkos tome što se u neposrednoj blizini nalazi teren izgrađen od mekših stena (npr. les)[1].
Nastanak epigenije[uredi | uredi izvor]
Nastajanje epigenije je dug i spor proces, koji prolazi kroz nekoliko faza. Na početku reka se useca u susedne mekše stene koje su u povlati, sve dok ih ne probije. Nakon toga, u drugoj fazi rečni tok erodira čvršće stene u podini, ali mnogo manjim intenzitetom, dok u isto vreme nastavlja spiranje i denudaciju manje otpornih stena na bokovima. Na kraju dolazi do sve većeg spuštanja površine u povlati, tako da ona postaje niža od podinske. Na prvi pogled u reljefu nastaje neobjašnjiva pojava — rečni tok je usečen u tvrđe i više stene, umesto u niže i mekše[2].
Tipovi epigenije[uredi | uredi izvor]
Epigenetska dolina može nastati na nekoliko načina, pa prema tome izdvajamo sledeće tipove:
- Domna epigenija nastaje usecanjem dolina u osnovu od čvrstih stena koja ima oblik svoda. Takve su doline Južne Morave u Stalaćkoj klisuri i Zapadne Morave u Ovčarsko-kablarskoj klisuri i Resave kod Despotovca[3].
- Ivična epigenija nastaje usecanjem doline u obod od čvrstih stena nekadašnjeg jezerskog basena, u podnožju planina. Takve su doline Sokobanjske Moravice kod Soko Banje, Gruže kod Knića i Belog Drima kod Prizrena[3].
- Rtasta epigenija postaje usecanjem doline u stenovitu prečagu od otpornijih stena u podini. Doline ovog tipa su Grza kod Paraćina, Toplica kod Prokuplja i Sušica kod Berana[3].
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mastilo, N. (2005): Rečnik savremene srpske geografske terminologije, Geografski fakultet, Beograd. ISBN 978-86-82657-55-2
- Petrović, D, Manojlović, P. (2003): Geomorfologija, Geografski fakultet, Beograd. ISBN 978-86-82657-32-3