Epitelska ćelija
Epitelske ćelije nikada nisu pojedinačne već su uvek udružene tako da formiraju neprekidne površine koje se nazivaju epitel. Pokrivaju sve kanale, unutrašnju površinu krvnih sudova, duplje i slobodnu površinu tela. Poreklom su od sva tri klicina lista. Odlikuje ih stalnost oblika, nepokretnost i polarizovanost.
Embrionalno poreklo
[uredi | uredi izvor]Epitelske ćelije odraslog organizma vode poreklo od sva tri klicina lista:
- od ektoderma postaju ćelije:
- epidermisa kože;
- epitela usne i nosne duplje;
- od endoderma se diferenciraju ćelije:
- epitela nervne cevi
- parenhima žlezda koje pripadaju sistemu za varenje;
- epitela disajnih puteva;
- od mezoderma nastaju ćelije koje oblažu:
- unutrašnjost krvnih sudova;
- telesnih duplji.
Opšte osobine
[uredi | uredi izvor]Epitelske ćelije obavljaju raznovrsne funkcije pa se kao rezultat toga obrazuje veliki broj morfološki različitih epitelskih ćelija koje imaju i različito embionalno poreklo.
Bez obzira na sve različitosti moguće je uspostaviti neke osnovne opšte karakteristike koje važe za svaku epitelski ćeliju:
- nepokretnost, koja je posledica čvrstih veza između susednih ćelija kao i povezanosti sa podepitelskom laminom;
- polarizovanost, koja je primetna ne samo spolja već i unutrašnjosti ćelije.
Na ćeliji se, usled spoljašnje polarizovanosti, razlikuju:
- vršna (apikalna) površina na kojoj se nalaze različite diferencijacije (kakve su mikroresice i treplje) koje obrazuje ćelijska membrana i elementi citoskeleta,
- osnovica, baza koja naleže na podepitelsku laminu;
- bočne strane kojima se susedne ćelije povezuju čvrstim vezama i preko kojih se ostvaruje komunikacija među njima.
Unutrašnja polarizovanost ogleda se u tome što se:
- granularni endoplazmatični retikulum i mitohondrije grupišu oko i ispod jedra, odnosno, u donjoj polovini ćelije
- Goldžijev aparat i centrozom nalaze u gornjoj polovini ćelije, odnosno, iznad jedra (slika).
Neophodno je napomenuti da se ovakava izrazita unutrašnja polarizovanost kod nekih epitelskih ćelija ne može tako jasno uočiti.
Vršna površina
[uredi | uredi izvor]Vršna površina je snabdevena različitim diferencijacijama:
- glikokaliksom (mukusom) koji ima zaštitnu ulogu;
- pokretnim: treplje i bičevi (flagelumi);
- nepokretnim: mikrovili i stereocilije.
Bičevi imaju istu strukturu kao treplje samo se od njih razlikuju po dužini, treplje su kraće.
Mikrovili (mikroresice) su prstoliki izraštaji membrane onih epitelskih ćelija koje učestvuju u prcesima apsorpcije i transporta tečnosti i metaboličkih proizvoda, kao što je npr. epitel tankog creva. Stereocilije su iste građe kao mikrovili samo su veće dužine i nalaze se na površini cilindričnih ćelija muških polnih kanala, vestibularnim ćelijama i dr.
Uloge/funkcije
[uredi | uredi izvor]Nalaze se na veoma raznovrsnim mestima u organizmu i obavljaju veliki broj funkcija:
- pokrovna, zaštitna (pokrivaju površinu tela i oblažu duplje);
- apsorptivna (upijajuća);
- sekretorna
- transportna
- čulna.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Mariček, Magdalena; Ćurčić, B; Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1996.
- Pantić, V:Biologija ćelije, Univerzitet u Beogradu, Beograd, 1997.
- Ćurčić, B: Razviće životinja, Naučna knjiga, Beograd, 1990.
- Šerban, M, Nada: Pokretne i nepokretne ćelije - uvod u histologiju, Savremena administracija, Beograd, 1995.
- Šerban, M, Nada:Ćelija-strukture i bolici, ZUNS, Beograd, 2001.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Bionet škola Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. oktobar 2008)