Žičani instrumenti
Žičani instrumenti su muzički instrumenti kod kojih se zvuk proizvodi treperenjem njegovih žica.[1] Muzičar može proizvoditi zvuk pomoću prstiju, trzalice ili gudalom (gudački instrumenti), a drugi udaranjem po strunama lakim drvenim čekićem. Kod nekih klavijaturnih instrumenata, kao što je čembalo, muzičar pritisne tipku čime se okida žica. Drugi muzički instrumenti generišu zvuk udaranjem u žicu.
Prema Zaksu,[2]
Hordofoni su instrumenti sa žicama. Žice se mogu udarati štapovima, trzati golim prstima ili plektrumom, gudati ili (na Eolskoj harfi, na primer) ozvučavati vetrom. Zbunjujuće mnoštvo žičanih instrumenata može se svesti na četiri osnovna tipa: citre, laute, lire i harfe.
Klasifikacija
[uredi | uredi izvor]U muzikologiji, gudački instrumenti su poznati kao hordofoni. To je jedna od pet glavnih divizija instrumenata u Hornbostel-Zaksovoj šemi klasifikacije muzičkih instrumenata.
Hornbostel-Zaks deli hordofone u dve glavne grupe: instrumenti bez rezonatora kao sastavnog dela instrumenta (koji imaju klasifikacioni broj 31, poznati i kao jednostavni); i instrumenti sa takvim rezonatorom (koji imaju klasifikacioni broj 32, poznati i kao kompozitni). Većina zapadnih instrumenata spada u drugu grupu, ali klavir i čembalo spadaju u prvu. Hornbostelov i Zaksov kriterijum za određivanje u koju podgrupu instrument spada je da ako se rezonator može ukloniti bez onesposobljenja instrumenta, onda je klasifikovan kao 31. Ideja da kućište klavira, koje deluje kao rezonator, može biti uklonjeno bez onesposobljavanjalj instrumenta, može izgledati čudno, ali ako bi se mehanizam i žice klavira izvadile iz kutije, i dalje bi se moglo svirati. Ovo nije tačno za violinu, jer žica prolazi preko mosta koji se nalazi na kutiji rezonatora, tako da bi uklanjanje rezonatora značilo da žice ne bi bile zategnute.
Kurt Zaks je takođe podelio kordofone u četiri osnovne potkategorije, „citre, laute, lire i harfe“.[3]
- Citre uključuju štapiće citre kao što je muzičko gudalo, cevne citre kao cevima kao rezonatorom kao što je valiha, splavne citre u kojima su cevi citre vezane u jedan „splav“, daščane citre uključujući klavikord i klavir i cimbal, i dugačke citre (opisane kao kombinacija polucevnih i daščanih citri) uključujući porodice se i gudženg.
- Laute su žičani muzički instrumenti koji obuhvataju telo i „vrat koji služi i kao drška i kao sredstvo za zatezanje žica izvan tela.“[4] Porodica lauta ne uključuje samo kratkovrate okidačke laute kao što je lauta, ud, pipa, gitara, citola, gitern, mandora, rubab, i gambus i dugovrate okidačke laute kao što su tanbura, svarabat, saz, buzuki, vina, teorba, arhluta, pandura, sitar, setar, ali i gudačke instrumente kao što su jajli tambura, rebab, erhu i cela porodica viola i violina.[4]
- Lira ima dva kraka, koji imaju „jaram” ili prečku koja ih povezuje, i žice između prečke i zvučne ploče.[3] Zaks je ovo podelio na kutijastu liru kao što je grčka kitara i zdelastu liru koja je koristila zdelu na svojoj strani sa kožnom zvučnom pločom.[3]
- Harfa koja ima žice okomito na zvučnu ploču.[3]
Najraniji gudački instrumenti
[uredi | uredi izvor]
Datirana na oko 13.000. p. n. e, pećinska slika u pećini Tva Freas u Francuskoj prikazuje ono što neki veruju da je muzički luk, lovački luk koji se koristi kao muzički instrument sa jednom žicom.[5][6] Od muzičkog gudala razvile su se porodice žičanih instrumenata; pošto je svaka žica svirala jednu notu, dodavanjem žica su se dodavale nove note, stvarajući gudačke harfe, harfe i lire.[7] Zauzvrat, to je dovelo do mogućnosti da se sviraju dijade i akordi. Još jedna inovacija se desila kada je gudačka harfa ispravljena i kada je korišćen most za podizanje žica sa štapastog grla, stvarajući lautu.[8]
Ova slika muzičkog gudala za harfu je teorija, i osporavana je. Godine 1965, Franc Jahnel je napisao svoju kritiku navodeći da rani preci okidačkih instrumenata trenutno nisu poznati.[9] On je smatrao da je gudalo za harfu bio daleko od sofisticiranosti civilizacija zapadne Azije 4000. godine p. n. e, koje su preuzele primitivnu tehnologiju i stvorile „tehnički i umetnički dobro napravljene harfe, lire, citare i laute.“[9]
Arheološka iskopavanja su identifikovala neke od najranijih žičanih instrumenata na lokalitetima u drevnoj Mesopotamiji, poput lira u Uru, koje uključuju artefakte stare preko tri hiljade godina. Razvoj instrumenata sa lirom zahtevao je tehnologiju za stvaranje mehanizma za podešavanje za zatezanje i popuštanje napetosti žice. Lire sa drvenim telima i žicama koje se koriste za okidanje ili sviranje gudalom predstavljaju ključne instrumente koji upućuju na kasnije harfe i instrumente tipa violine; štaviše, otkriveni su indijski instrumenti iz 500. godine pre nove ere sa od 7 do 21 žice.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Aguilar, Jorge (2003). „String Instruments”. University of Florida. Arhivirano iz originala 30. 1. 2019. g. Pristupljeno 1. 2. 2020.
- ^ Sachs, Curt (1940). The History of Musical Instruments, W. W. Nortan & Company, Inc. ISBN 0-393-02068-1. str. 463.
- ^ a b v g Sachs, Curt (1940). The History of Musical Instruments
. New York: W. W. Norton & Company. str. 463–467. ISBN 9780393020687.
- ^ a b Sachs, Curt (1940). The History of Musical Instruments. New York: W. W. Norton & Company. str. 464. ISBN 9780393020687.
- ^ Campen, Ank van. „The music-bow from prehistory till today”. HarpHistory.info. Arhivirano iz originala 2. 4. 2015. g. Pristupljeno 26. 3. 2015. „A cave-painting in the "Trois Frères" cave in France dating from about 15,000 years ago. The magician-hunter plays the musical bow.”
- ^ „Trois Freres Cave”. Arhivirano iz originala 18. 3. 2015. g. Pristupljeno 27. 3. 2015.
- ^ Dumbrill 1998, str. 179, 231, 235–236, 308–310
- ^ Dumbrill 1998, str. 308–310
- ^ a b Jahnel, Franz (1965). Manual of Guitar Technology: The History and Technology of Plucked String Instruments (Fachbuchreihe Das Musikinstrument, Bd. 37). str. 15. ISBN 0-933224-99-0. „There have been some uncertain presumptions concerning the "invention" of the bowed harp...The "musical bow" conjectured by many music scholars is not definitely recognizable in any cave paintings. The fact that some African negroes held the end of their bow-shaped harp in their mouths in order to improve the tone...should not be taken as proof that the first European bowmen were also conversant with the musical bow.”
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Kartomi, Margaret J. (1990-11-01). On Concepts and Classifications of Musical Instruments. Chicago Studies in Ethnomusicology. University of Chicago Press.
- „La SFM en quelques dates: présidée par les musicologue suivants”. sfmusicologie.fr/. Pristupljeno 2021-07-15.
- Mann, Steve (2007). Natural Interfaces for Musical Expression, Proceedings of the Conference on Interfaces for Musical Expression. New Interfaces for Musical Expression. str. 118—23.
- Freeman, Jason (2008). „Extreme Sight-Reading, Mediated Expression, and Audience Participation: Real-Time Music Notation in Live Performance”. Computer Music Journal. 32 (3): 25—41. S2CID 46655245. doi:10.1162/comj.2008.32.3.25.
- The Grove Dictionary of Musical Instruments (2 ed.), Oxford University Press, Print ISBN 9780199743391, 2016, Edited by Laurence Libin.
- Hast, Dorothea E. (1999). Exploring the World of Music: An Introduction to Music from a World Music Perspective. Debuque, IA: Kendall Hunt. str. 144. ISBN 0787271543.
- Rowell, Lewis Eugene (1992). Three Ancient Conceptions of Musical Sound. Music and Musical Thought in Early India. University of Chicago Press. str. 54.
- Ames and King. Glossary of Hausa Music and its Social Contexts, 1971, Northwestern U. Press.
- „Trois Freres Cave”. Pristupljeno 27. 3. 2015. „Henri Breuil surveyed the cave ... a detailed study was published by H.Breuil and R.Begouen of the hundreds of engraved drawings in the deep gallery known as the 'Sanctuary'. ... Its walls are filled with some 280 engraved (often superimposed) images of bison, horses, stags, reindeer, ibexes, and mammoths.”
- Garcia, Alfredo (5. 10. 2014). „El Arte Rupestre Paleolítico En Las Cuevas Francesas. La Cueva De Lascaux.”. algargosarte.blogspot.com. Arhivirano iz originala 2. 9. 2018. g.
- Walter, Eugene Victor (1988). Placeways: A Theory of the Human Environment. Chapel Hill, North Carolina: UNC Press Books. str. 89. ISBN 978-0-8078-1758-2. „a semi-human figure dances in the midst of the animals ... herding the beasts and playing a musical bow. He wears the head and fur of a bison with human legs.”
- Campen, Ank van. „The music-bow from prehistory till today”. HarpHistory.info. Pristupljeno 26. 3. 2015. „A cave-painting in the "Trois Frères" cave in France dating from about 15,000 years ago. The magician-hunter plays the musical bow.”
- Jahnel, Franz (1965). Manual of Guitar Technology: The History and Technology of Plucked String Instruments (Fachbuchreihe Das Musikinstrument, Bd. 37). str. 15. ISBN 978-0-933224-99-5.
- Dumbrill, Richard J. (2005). The Archaeomusicology of the Ancient Near East. Victoria, British Columbia: Trafford Publishing. ISBN 978-1-4120-5538-3.
- Turnbull, Harvey (jul 1972). „The Origin of the Long-Necked Lute”. The Galpin Society Journal. 25: 58—66. JSTOR 841337. doi:10.2307/841337.
- Myers, John E. (1992). The Way of the Pipa: Structure and Imagery in Chinese Lute Music. Kent State University Press. str. 11. ISBN 9780873384551.
- „The impact of the Silk Road trade” (PDF): 291. „The scale-fee tax receipts do not cover sales of animals or slaves, two of the most frequently traded goods on the Silk Road”
- Sogdian Traders, A History by Étienne de la Vaissière. Prevod: James Ward. str. 275. „We must also include slaves. ... Above all, in the Chinese capitals the Sogdians specialized in the importation of young female servers, musicians, singers and dancers who pleased the fashionable quarters of Chang'an.”
- Farmer, Henry George (1929). A History of Arabian Music. Hertford, Herts: Stephen Austin & Sons, Ltd. str. 102.
- Farmer, Henry George (1929). A History of Arabian Music. Hertford, Herts: Stephen Austin & Sons, Ltd. str. 3—4, 9—13.
- Scott, Nora E. „The Lute of the Singer Har-Mose” (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin: 162. Arhivirano iz originala (PDF) 09. 08. 2019. g. Pristupljeno 1. 9. 2018.
- Pestcoe, Schlomo. „Pandoura: The Greco-Roman Lute of Antiquity”. shlomomusic.com. Arhivirano iz originala 29. 9. 2011. g. Pristupljeno 29. 9. 2011.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Bows and strings
- Instruments in Depth: The Viola
- Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Stringed instruments”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press.
- A Brief History of String Instruments Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. mart 2016)
- Savart Journal Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. april 2021), an online resource published in collaboration with the Guild of American Luthiers.
