Pređi na sadržaj

Zajednica srpskih opština

Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Zajednica srpskih opština
Asociacioni i Komunave Serbe
Samoupravno udruženje
Flag of Zajednica srpskih opština
Zastava		Official seal of Zajednica srpskih opština
Grb
Položaj Zajednice srpskih opština (crveno)
Položaj Zajednice srpskih opština (crveno)
ZemljaRepublika Kosovo[a]
Opštine10
Naselja258
Briselski sporazum19. april 2013.; pre 11 godina (2013-04-19)
Osnivanjenepoznato
Administrativni centarSeverna Kosovska Mitrovica
Površina
 • Ukupno1,708 km2 (659 sq mi)
Stanovništvo (2015)
 • Ukupno123,979
 • Gustina73/km2 (190/sq mi)

Zajednica srpskih opština (ZSO; alb. Bashkësia e Komunave Serbe) planirano je samoupravno udruženje opština sa većinskim srpskim stanovništvom u Republici Kosovo.[a]

Osnivanje ZSO zagarantovano je potpisivanjem Briselskog sporazuma iz 2013. koji su ostvarile i zaključile vlade Republike Kosovo i Republike Srbije. U skladu sa nadležnostima koje su date Evropskom poveljom o lokalnoj samoupravi i zakonima Republike Kosovo, opštine u sastavu ZSO bi imale pravo da sarađuju kolektivno kroz ZSO u vršenju svojih ovlašćenja. Ona bi imala pun uvid u oblastima ekonomskog razvoja, obrazovanja, zdravstva, urbanog i ruralnog planiranja.

Očekivalo se da ZSO bude zvanično uspostavljena do 2015. godine, ali je njeno formiranje odloženo zbog sukoba oko obima ovlašćenja. Kao deo Sporazuma o normalizaciji uz posredovanje Evropske unije, koji su lideri Republike Kosovo i Srbije prihvatili u martu 2023. godine, Republika Kosovo bi se odmah uključila u dijalog sa EU kako bi obezbedila formiranje ZSO. Međutim, i nakon toga ZSO nije formirana, dok su zvaničnici Republike Kosovo izjavili da je nikada neće ni formirati.

Istorija

1999–2013: Pozadina

Nakon završetka rata na Kosovu i Metohiji (1998—1999), misija Ujedinjenih nacija (UNMIK), pokrenuta Rezolucijom Saveta bezbednosti OUN 1244, preuzela je formalnu kontrolu nad srpskom pokrajinom Kosovom i Metohijom. U pokrajini je prema poslednjem jugoslovenskom popisu stanovništva 1991. živelo 194.190 Srba (9,9% ukupnog stanovništva). Tokom i posle rata, usled kontinuiranih napada albanskih ekstremista i pripadnika Oslobodilačke vojske Kosova, mnogi od njih su postali izbeglice i interno raseljena lica. Procene beleže da se oko jedne trećine iselilo u region Centralne Srbije.

U februaru 2003. osnovana je Skupština Zajednice opština Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija sa sedištem u Severnoj Kosovskoj Mitrovici, kao zajednica opština sa srpskom većinom na Kosovu i Metohiji. Vlada Kosova u okviru privremenih institucija samouprave (PIS) ju je smatrala nelegitimnom.

Godine 2005, u okviru pregovora između predstavnika Srbije i Kosova, srpska strana se pozvala na uspostavljanje srpskih opština i ustavnu i pravnu zaštitu Srba.[1] Specijalni predstavnik UN (UNOSEK) Seren Jesen Petersen i predsednik Kosova Nedžat Daci izjavili su da je podela Kosova i Metohije neprihvatljiva.[1]

Narodni poslanici Skupštine Kosova mahom albanske nacionalnosti su 17. februara 2008. doneli Deklaraciju o nezavisnosti Kosova i jednostrano proglasili nezavisnost od Srbije. Deklaracija o nezavisnosti Kosova krši Ustav Srbije i Rezoluciju 1244, kojom je Saveznoj Republici Jugoslaviji (danas Srbiji) garantovan suverenitet i teritorijalni integritet nad Kosovom i Metohijom i predviđeno da se o budućnosti Kosova i Metohije moraju usaglasiti srpska i albanska strana.

2013–2015: Briselski sporazum

U skladu sa Briselskim sporazumom, planirano je uspostavljanje Zajednice srpskih opština sa sedištem u Severnoj Kosovskoj Mitrovici. Za razliku od prethodne zajednice koju je predložila Srbija, ona nema nikakvu zakonodavnu vlast, imajući samo „punu nadzornu moć u oblastima ekonomskog razvoja, obrazovanja, zdravstva, urbanog i ruralnog planiranja” u skladu sa Evropskom poveljom o lokalnoj samoupravi i zakonom Republike Kosovo.

Njeno formiranje predviđeno je Briselskim sporazumom potpisanim između predstavnika Srbije i Republike Kosovo.[2] Potpisivanjem Briselskog sporazuma, Srbija je započela s pregovorima o pristupanju Evropskoj uniji.[3] Briselskim sporazumom je takođe dogovoreno da Srbija neće blokirati pristupanje Republike Kosovo Evropskoj uniji i obrnuto.[2] Briselski sporazum pohvalio je i generalni sekretar OUN Ban Kimun koji je rekao da on garantuje široka ovlašćenja opštinama sa srpskom većinom na Kosovu i Metohiji.[4] Zajednica bi obuhvatala naredne opštine: Severna Kosovska Mitrovica, Zubin Potok, Leposavić, Zvečan, Štrpce, Klokot, Gračanica, Novo Brdo, Ranilug i Parteš.

U jednom intervjuu za Radio-televiziju Kosova, predsednik Vlade Republike Kosovo Hašim Tači rekao je da je uspostavljanje Zajednice srpskih opština u suštini prihvatljivo Ustavom Republike Kosovo i Ahtisarijevim planom, dok je lider stranke Alijansa za budućnost Kosova Ramuš Haradinaj to podržao rekavši da Ustav Republike Kosovo dozvoljava udruživanje opština, ali bez zakonodavne, sudske ili izvršne vlasti.[5] U novembru 2014. Ljubomir Marić, jedan od koordinatora sa dužnošću uspostavljanja Zajednice srpskih opština, izjavio je da će ona biti zasnovana na modelu Južnog Tirola u Italiji i da očekuje uspostavljanje još dve srpske opštine u Gori i Prilužju.[6]

Goranci su izjavili da žele da se opština Gora (opština prema zakonima Srbije sa goranskom većinom, koju su predstavnici PIS spojili sa albanskim naseljenim Opoljem i formirli opštinu Dragaš koja ima albansku većinu) pridruži Zajednici srpskih opština. Dana 3. novembra 2013. oko 70% Goranaca podržavalo je uspostavljanje opštine Gora kao dela Zajednice srpskih opština.[7]

2015—2023: Zastoj

Dana 9. novembra 2015. pokušaj Republike Kosovo postane članica Uneska nije uspeo zbog nedostatka potrebnih 2/3 glasova za na Generalnoj konferenciji Uneska.[8] Dan kasnije, 10. novembra 2015, Vlada Republike Kosovo zamrzla je prethodno potpisani Sporazum o uspostavljanju Zajednice srpskih opština. Odluku je osudio ministar spoljnih poslova Srbije Ivica Dačić nazvavši je „pretnjom regionalnoj stabilnosti” i „velikim udarom na briselski dijalog”.[9] U decembru 2015. Ustavni sud Republike Kosovo proglasio je delove Briselskog sporazuma iz 2013. godine neustavnim.[10] Od tada je realizacija Briselskog sporazuma stavljena na čekanje, a Republika Kosovo je upala u političku krizu uz stalne sukobe između stranaka Albanaca u vladi i opoziciji, pri čemu su pojedine stranke podržavale Sporazum, a druge ga kritikovale, govoreći da će Srbi biti „privilegovani” ako bi Briselski sporazum bio sproveden,[10] iako je ZSO imala za cilj da poboljša život Srba koji žive u surovim uslovima u srpskim enklavama.[11]

U septembru 2017, nakon parlamentarnih izbora u Republici Kosovo, politička stranka Srpska lista saglasila se da formira Vladu Republike Kosovo koju predvodi Ramuš Haradinaj, pod glavnim uslovom da se uspostavi Zajednica srpskih opština.[12]

2023: Sporazum o normalizaciji odnosa

Lideri Republike Kosovo i Srbije su 27. februara 2023. prihvatili predloženi Sporazum Evropske unije o normalizaciji i dogovorili mapu puta za njegovu primenu 18. marta 2023. Prema uslovima Sporazuma, Republika Kosovo će odmah pokrenuti dijalog sa Evropskom unijom kako bi se obezbedio „odgovarajući nivo samouprave” za etničku srpsku zajednicu.[13] Vlada Republike Kosovo dobila je 15 evropskih modela za lokalnu samoupravu i zaštitu manjina kako bi razvila odgovarajući sistem.[14] Nacrt statuta za formiranje Zajednice srpskih opština predstavili su lideri EU 26. oktobra 2023. godine, a lideri Republike Kosovo i Srbije izrazili su spremnost da sprovedu svoje obaveze.[15]

Ministarka spoljnih poslova Republike Kosovo Donika Gervala Švarc je 15. maja 2024. u pismu predsedniku Parlamentarne skupštine Saveta Evrope Teodorosu Rusopulou navela da će Republika Kosovo, zarad članstva u toj organizaciji, pripremiti „Nacrt zakona za uspostavljanje Zajednice opština sa srpskom većinom”, kao i da će ga dostaviti Ustavnom sudu Republike Kosovo na mišljenje o njegovoj ustavnosti do kraja maja 2024.[16] Nacrt zakona je inspirisan predlogom koji je sastavila Fondacija Fridrih Ebert, nemački trust mozgova u januaru 2023. Međutim, to se nije desilo.[17]

Opštine

Kosovske opštine prema zakonima samoproglašene Republike Kosovo
  Zajednica srpskih opština

Zajednica bi obuhvatala ove opštine: Severna Kosovska Mitrovica, Zubin Potok, Leposavić, Zvečan, Štrpce, Klokot, Gračanica, Novo Brdo, Ranilug i Parteš. Ukupna površina ovih opština iznosi 1,708 km² (659 kvadratnih milja) (15.66% ukupne površine Kosova).

Sledeća tabela prikazuje podatke o površini i stanovništvu ovih opština:

Opština Okrug Lokacija Površina u km² Stanovništvo
Severna Kosovska Mitrovica Kosovskomitrovački Sever Kosova i Metohije 11 29.460
Leposavić 539 18.600
Zvečan 122 16.650
Zubin Potok 335 15.200
Štrpce Uroševački Enklave 247 13.630
Gračanica Prištinski 131 10.675
Novo Brdo 204 9.670
Ranilug Gnjilanski 78 5.800
Klokot 23 2.556
Parteš 18 1.738
Ukupno 1,708 123.979

Demografija

Procenjuje se da se stanovništvo Zajednice kreće između 70.000 i 125.000 stanovnika. Tačan broj stanovništva nije poznat, zbog bojkota popisa stanovništva na severu Kosova 2011. godine i delimičnog bojkota u enklavama na jugu Srbije.

Etničke grupe

Na Kosovu i Metohiji postoji sedam opština sa većinskim srpskim stanovništvom. Albansko stanovništvo u ovim opštinama kretalo se do 25%, sa relativnom većinom u Novom Brdu, Štrpcu i Klokotu. Međutim, nakon proglašenja nezavisnosti 2008. godine i krize na severu Kosova (2011–2013), albansko stanovništvo u tom području preselilo se u druge gradove sa albanskom većinom, poput Kosovske Mitrovice i drugih, ostavljajući apsolutno većinsko srpsko stanovništvo u severnim gradovima. Ostale etničke grupe uključuju Bošnjake, Gorance, Rome i druge.

ECMP „poziva na oprez pozivajući se na popis stanovništva iz 2011. godine”, zbog bojkota opština sa srpskom većinom na severu Kosova i delimičnog bojkota Srba i Roma na jugu Kosova.[18]

Sledeća tabela prikazuje etnički sastav ovih opština na osnovu procena:

Opštine Srbi Albanci Ostali Ukupno Referenca
Broj % Broj % Broj %
Gračanica 7.209 67,7 2.474 23,2 973 9,1 10.656 Popis 2011.
Klokot 1.362 43,2 1.775 56,3 17 0,5 3.154 Popis 2011.[19]
Leposavić 18.000 96,3 300 1,6 400 2,1 18.700 Procena (OEBS)[20]
Novo Brdo 3.112 46,4 3.524 52,4 83 1,2 6.729 Popis 2011.
Severna Kosovska Mitrovica 22.530 76,6 4.900 16,6 2.000 6,8 29.430 Procena (OEBS)[21]
Parteš 1.785 99,9 0 0 2 0,1 1.787 Popis 2011.[22]
Ranilug 3.692 95,5 164 4,2 10 0,3 3.886 Popis 2011.
Štrpce 3.148 46,5 3.575 52,8 44 0,7 6.767 Popis 2011.[23]
Zubin Potok 13.900 93,3 1.000 6,7 14.900 Procena (OEBS)[24]
Zvečan 16.000 96,1 350 2,1 300 1,8 16.650 Procena (OEBS)[25]
Opštine Zajednice srpskih opština 91.161 80,9 17.649 15,7 3.829 3,4 112.639

Kritike

Kritike u albanskoj zajednici

Briselski sporazum između Beograda i Prištine kritikovali su predstavnici Albanaca u Južnoj Srbiji, jer veruju da njime Kosovo daje autonomiju Srbima, a samim tim i oni zahtevaju sličan nivo autonomije u opštinama na jugu Srbije koje imaju većinsko albansko stanovništvo.[26][27] Albanska stranka Samoopredeljenje takođe je organizovala nasilne proteste protiv sporazuma, jer veruju da bi ZSO umanjila suverenitet Kosova i pojačala etničku podelu.[28] Pojedinci u albanskoj zajednici su se žalili da je u zamenu za ukidanje paralelnih srpskih institucija i učešće Srba na izborima sporazum koji je doveo do osnivanja ZSO, čime je otvoren prostor za zakonski sankcionisano mešanje Srbije u lokalnu upravu, a time je urušen suverenitet Kosova.[29] Mnogi su tvrdili da su već učinjeni brojni ustupci u zamenu za međunarodna priznanja Kosova.[29]

Kritike u srpskoj zajednici

Demokratska stranka Srbije je kritikovala Briselski sporazum, tvrdeći da se u njemu ne pominju Srbija, njen Ustav i zakoni, niti Rezolucija Saveta bezbednosti OUN 1244, dok se pominju Ustav i zakoni Kosova, te je stoga zahtevala referendum koji bi se ticao ovog pitanja.[30] Srpska pravoslavna crkva nazvala je sporazum „potpunim povlačenjem institucionalnog prisustva Srbije sa teritorije njene južne pokrajine, o uspostavljanju ograničene autonomije srpske zajednice na prostoru severno od mosta na Ibru u Kosovskoj Mitrovici, u okviru Tačijevog establišmenta”.[31] Srbi na Severnom Kosovu su se takođe okupili protiv sporazuma, kao i za podršku nastavku vladavine Skupštine Zajednice opština Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija.[32] Strahovali su da to predstavlja povlačenje Srbije sa Kosova i Metohije, a da će time doći do smanjenja nivoa ličnih primanja i nižih standarda u pogledu kvaliteta javnih usluga kada budu prebačeni iz sistema Srbije u sistem Kosova.[29]

Vidi još

Napomene i reference

Napomene

  1. ^ a b Republika Kosovo (alb. Republika e Kosovës) jednostrano je proglašena država na teritoriji Republike Srbije, protivno Ustavu Republike Srbije i Rezoluciji Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija 1244. Prema Rezoluciji, cela teritorija Kosova i Metohije, pravno gledano, nalazi se u sastavu Srbije dok ne bude postignuto konačno rešenje. Srbija ne priznaje jednostrano otcepljenje, po međunarodnom pravu, njene teritorije, preciznije autonomne pokrajine pod privremenom upravom Ujedinjenih nacija (UNMIK). Vlada sa sedištem u Prištini ima defakto vlast nad većinom teritorije, dok pojedine strukture Srbije funkcionišu na severu i u srpskim enklavama.

Reference

  1. ^ a b Niels van Willigen (18. 7. 2013). Peacebuilding and International Administration: The Cases of Bosnia and Herzegovina and Kosovo. Routledge. str. 177—178. ISBN 978-1-134-11718-5. 
  2. ^ a b „Šta se navodi u sporazumu?”. B92. 19. 4. 2013. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  3. ^ „Odluka iz brisela”. Heinrich Böll Foundation. 2013. Arhivirano iz originala 7. 7. 2013. g. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  4. ^ „Danas sjednica Vijeća sigurnosti o Kosovu”. Al Jazeera Balkans. 2013. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  5. ^ „Thaçi: Në Kosovë, Shoqata e komunave serbe” (na jeziku: Albanian). top-channel.tv. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  6. ^ „South Tyrol model for Serb municipalities”. B92. 10. 11. 2014. Pristupljeno 10. 11. 2014. 
  7. ^ „Goranci: Ne želimo u Dragaš već u Zajednicu srpskih opština” (na jeziku: srpski). Blic. 8. 11. 2013. 
  8. ^ „Kosovo's UNESCO bid fails to muster support”. dw.com. Deutsche Welle. 9. 11. 2015. Pristupljeno 2. 9. 2017. 
  9. ^ „Kosovo freezes key EU deal on autonomy for Serb communities”. dw.com. Deutsche Welle. 10. 11. 2015. Pristupljeno 2. 9. 2017. 
  10. ^ a b „Kosovo top court finds parts of EU-sponsored deal with Serbia unconstitutional”. dw.com. Deutsche Welle. 24. 12. 2015. Pristupljeno 2. 9. 2017. 
  11. ^ V. Vlaškalić, Zoran (12. 6. 2002). „Suzan Manuel: Srbi u enklavama kao u zoo-vrtu”. blic.rs. Pristupljeno 2. 9. 2017. 
  12. ^ „Srpska lista odlučila da uđe u vladu Kosova Ramuša Haradinaja”. Blic.rs (na jeziku: srpski). Beta. 9. 9. 2017. Pristupljeno 9. 9. 2017. 
  13. ^ „Serbia and Kosovo reach agreement on peace plan - EU”. RTÉ.ie. 18. 3. 2023. 
  14. ^ „EU Envoy Lajcak: Internationals won't repeat Balkan mistakes in Kosovo”. 27. 1. 2023. 
  15. ^ https://www.bundeskanzler.de/bk-de/aktuelles/joint-statement-by-the-president-of-the-french-republic-the-chancellor-of-the-federal-republic-of-germany-and-the-president-of-the-council-of-ministers-of-the-italian-republic-on-the-eu-facilitated-dialogue-on-normalisation-of-relations-between-kosovo-and-serbia-2233766
  16. ^ https://seenews.com/news/kosovo-to-draft-law-on-establishment-of-serb-communities-857952
  17. ^ https://www.eip.org/publication/the-european-institute-of-peace-eip-and-friedrich-ebert-stiftung-fes-kosovo-office-present-draft-statute-for-association-of-municipalities-in-the-republic-of-kosovo-in-which-the-kosovo-se/
  18. ^ „ECMI: Minority figures in Kosovo census to be used with reservations”. ECMI. Arhivirano iz originala 2017-05-28. g. Pristupljeno 2015-10-30. 
  19. ^ „Minority Communities in the 2011 Kosovo Census Results : Analysis and Recommendations” (PDF). Ecmikosovo.org. Arhivirano iz originala (PDF) 2014-01-03. g. Pristupljeno 2015-10-30. 
  20. ^ „OSCE Leposavic estimates”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  21. ^ „OSCE Mitrovica North estimate”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  22. ^ „OSCE - Partes (2011 Census)”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  23. ^ „Municipal Profile” (PDF). Osce.org. septembar 2015. Pristupljeno 2015-10-30. 
  24. ^ „OSCE Zubin Potok estimate”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  25. ^ „OSCE Zvecan estimates”. OSCE. Pristupljeno 2015-10-30. 
  26. ^ „Albanci iz Doline”. Peščanik. 8. 6. 2013. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  27. ^ „South Serbia Albanians Seek Community of Municipalities”. Balkan Insight. 3. 5. 2013. Pristupljeno 30. 10. 2015. 
  28. ^ Bytyci, Fatos (27. 6. 2013). „Protesters fight police as Kosovo approves Serbia deal”. Reuters. Arhivirano iz originala 29. 9. 2015. g. Pristupljeno 30. 10. 2015. 
  29. ^ a b v Kartsonaki, Argyro (2020). „Playing with Fire: An Assessment of the EU's Approach of Constructive Ambiguity on Kosovo's Blended Conflict”. Journal of Balkan and Near Eastern Studies. 22 (1): 103—120. doi:10.1080/19448953.2020.1715668 Slobodan pristup. 
  30. ^ „DSS demands referendum and resignations”. B92. 23. 4. 2013. Pristupljeno 10. 12. 2013. 
  31. ^ „Church criticizes Brussels agreement”. B92. 22. 4. 2013. Pristupljeno 10. 12. 2013. 
  32. ^ „Serbs in north say no to Kosovo agreement”. B92. 22. 4. 2013. Pristupljeno 10. 12. 2013. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Заједница_српских_општина&oldid=27866401”