Zgrada bivšeg zatvora specijalne policije u Nišu
| Zgrada bivšeg zatvora specijalne policije u Nišu | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Niš |
| Opština | Medijana |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1900. |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Vlasnik | Grad Niš |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
Zatvor specijalne policije oformljen tokom nemačke okupacije Niša u kući jevrejskog trgovca Danila Mevoraha, u ulici Oktobarske revolucije 13. To je prostrana parterna kuća sa više soba u kojima je živela porodica pred rat umrlog starog Danila Mavoraha, supruga Marija, rođena Isaković i njena četiri sina.
Arhitektura
[uredi | uredi izvor]Kyća Mevoraha je podignuta na početku HH veka,1900. godine. Građena je u stilu akademizma sa, u malteru, naglašenim fasadnim stubovima, sa trouglastim i polukružnim natprozornicima i kružnim i kvadratnim medaljonima sa biljnim i geometrijskim šarama u potkrovlju.
Zgrada kroz vreme
[uredi | uredi izvor]Nemci su 1942. godine sve članove porodice Mevorah, njih 15, streljali, deset u nemačkim logorima i pet na Bubnju kod Niša. Streljana je na Bubnju i 61-godišnja Marija sa 14 članova porodice Isaković. Uklonivši sve ukućane, Nemci su kuću u ulici Oktobarske revolucije 13 dali na korišćenje odeljenju Specijalne policije iz Beograda, koje je do nroleća 1942. godine bilo smešteno u zgradi Uprave policije u Dušanovoj 52. Dobivši ovu kyćy, Specijalna policija je izvršila izvesne prepravke, načinivši od soba kancelarije u ćelije, a od velikog podrumskog prostora — zatvor. Bio je to istražni zatvor u kojem je, od 1942. do 1944. godine, neprekidno bilo po nekoliko desetina komunista, skojevaca i simpatizera NOR-a. Oni su ovde ispitivani, mučeni, odvođeni u logor na Crvenom krstu, pa i na streljanje. Najveći broj zatvorenika bacan je u podrumske prostorije ovoga zatvora posle februarskog bekstva iz koncentracionog logora na Crvenom krstu 1942. godine i tokom poznate Aćimovićeve potere komunista i boraca NOR-a iste godine od marta do juna. Tada je Specijalna policija, na čelu sa šefom Mirkom Živanovićem, hapsila sve napredne Nišlije, a posebno omladince. Čitave 1942. pa i 1943. godine, sve prostorije zatvora bile su prepune. Naredne, 1944. godine, broj zatvorenika je stalno opadao.[1]
„Teži politički krivci" iz zatvora na terenu dovođeni su u zatvore u Nišu, među kojima su bili najpoznatiji nemački koncentracioni logor na Crvenom krstu sa drugim manjim, prolaznim nemačkim zatvorima, bugarski zatvor u podrumima zgrade armije na današnjem Trgu JNA i zatvori Specijalne policije u Kaznenom zavodu, Dušanovoj ulici i u ulici Knjeginje Ljubice pored Nišave.[2]http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/drustvo/aktuelno.290.html:243088-Dvanaest-zatvora-za-Nislije
Zgrada danas
[uredi | uredi izvor]Posle oslobođenja kuća je ponovo korišćena kao stambeni objekat.
Spomenik kulture
[uredi | uredi izvor]Zbog svojih istorijskih i arhitektonskih vrednosti, ova kuća je stavljena pod zaštitu zakona 1988. godine.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ B. Andrejević, Spomenici Niša, Prosveta Niš, Niš, drugo izdanje 2001., str 275
- ^ Kvislinski Zatvori - LOGOR CRVENI KRST
