Зимоцвет
| Zimocvet | |
|---|---|
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Divizija: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Rod: | Chimonanthus
|
| Binomno ime | |
| Chimonanthus praecox (L.) Link
| |
Zimocvet (Chimonanthus praecox (L.) Link, sinonim Chimonanthus fragrans Lindl., bazionim Calycanthus praecox L.) je jedini predstavnik roda Chimonanthus koji se uzgaja kao ukrasna biljka. Ime roda od grčkih reči ξειμων = zima i ανθοσ = cvet. Ime vrste praecox je latinskog porekla i znači ran, što je često ime za biljke koje cvetaju pre listanja. Epitet sinonima fragrans znači mirišljav.
Opis vrste
[uredi | uredi izvor]Raste kao listopadni žbun visine do 3 m, širokookruglastog habitusa. Na grančicama terminalno se javljaju dva pupoljka.
Listovi su naspramni, celi, eliptičnoovalni do ovalnolancetasti, 7-15 (20) cm dugi, i 3-7 cm široki, svetlozeleni, sjajni, na licu goli, na naličju duž nerava maljavi.
Cvetovi su 3-4 cm široki, viseći, okrenuti prema tlu, spiralno raspoređeni, sedeći i brojni. Latice su sumporno žute boje, voskaste i gotovo prozirne dok je središte cveta ljubičasto. Hermafroditni su i oprašuju se insektima. Cvetovi šire opojan, slatkast miris koji podseća na miris ljubičice. Nastaju iz pupoljaka u pazuhu listova na 3-4 godine starim granama. Zimocvet cveta vrlo rano, obično od novembra do februara, zavisno od vremenskih uslova[1].
Plod je pseudokarp - hipantijum 3-4 cm dug i 1,5 cm širok, koja na vrhu ima otvor kroz koji pravi plod - ahenija ispada kada je zreo. U hipantijumu 2-5 duguljastih, tamnocrvenih i sjajnih ahenija dužine 1,2 cm i širine 0,5 cm. Seme sazreva krajem leta. Eksalbuminsko je i sa spiralno uvijenim kotiledonima. Ima visok procenat klijavosti, treba ga sejati u aprilu. Klijanje epigeično[2].
Areal
[uredi | uredi izvor]Raste u centralnoj i istočnoj Kini. U prirodi ova vrsta naseljava grebene, klance i vrleti, i može se naći na nadmorskoj visini do 3000 m. Česta je u planinskim šumama (500-1100 m n.v.).
Bioekološke karakteristike
[uredi | uredi izvor]Vrsta se gaji na otvorenim i polusenovitim mestima zaštićenim od naleta vetra. Po rasprostranjenju pripada klimatskoj zoni 7-9 i može izdržati mrazeve do -18 °C. Na nižoj temperaturi dolazi do promrzavanja svih nadzemnih delova. Vrsta nije izbirljiva prema zemljištu ali najbolje uspeva na rastresitim i svežim glinovitim zemljištima[3]. Slabo drenirano zemljište može dovesti do pojave pega i žutila na listovima. Otporna je na bolesti i štetočine. Potrebno je izbegavati orezivanje žbuna, a ukoliko je ono neophodno treba ga izvršiti neposredno po precvetavanju.
Unutarvrsni taksoni
[uredi | uredi izvor]Poznatiji unutarvrsni taksoni su: Chimonanthus praecox ‘Grandiflorus’ sa 4-5 cm dugim, intenzivno žutim cvetovima i jasno izraženim kestenjastim središtem cveta. Chimonanthus praecox var. luteus (syn.-{‘Concolor’-)} se odlikuje sjajnim, lancetastim listovima, oko 12 cm dugim i voštano žutim jednobojnim, jako mirišljavim cvetovima. Sorta Chimonanthus praecox ‘Margaret Best’ ređe se sreće.
Primena
[uredi | uredi izvor]Karakteristika vrste Chimonanthus praecox (L.) Link da cveta zimi, čini je veoma interesantnom sa stanovišta primene u različitim kategorijama zelenih prostora. Pored toga, intenzivan i prijatan miris cveta omogućava da se cvetne grane koriste za aranžmane. Cvetovi se koriste u farmaceutskoj i industriji parfema, za aromatizovanje čajeva, i kao začin (cvetovi su jestivi). Cvetovi i pupoljci sadrže 0.5-0,6% esencijalnih ulja koja u svom sastavu imaju benzil alkohol, benzil acetat i druge sastojke koji ih čine lekovitim.
Razmnožavanje
[uredi | uredi izvor]I pored izuzetnih odlika, zimocvet se retko sreće na zelenim površinama u Srbiji. Razlog tome može biti što većina referentnih publikacija ne daje podatke o načinima masovne, komercijalne proizvodnje ove vrste. Većina publikacija govori o generativnom načinu razmnožavanja[4]. Razmnožavanje semenom, s obzirom na mali broj unutarvrsnih taksona, može da bude dobar način za dobijanje novih sorti. Međutim, zimocvet se karakteriše kasnim stupanjem u reproduktivnu fazu, 5-12 godina od setve do cvetanja, što je osnovni razlog potrage za alternativnim metodama razmnožavanja. Kod vegetativnog razmnožavanja primat se daje poleganju[5]. Metod ožiljavanja zelenih reznica se pokazao kao neodgovarajući zbog malog procenta ožiljavanja. Rezultati zavise od stepena odrvenjenosti i neujednačeni su[6]. Poprečni presek jednogodišnjeg letorasta ukazuje na ranu pojavu sklerenhima, koji predstavlja mehaničku smetnju izduživanju korenskih začetaka. U uslovima staklenika i mist sistema ožililo se 35% zelenih reznica tretiranih sa 50 ppm IBA , dok su netretirane reznice dale 15% ožiljenica[7].
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
- ^ Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd
- ^ Šilić, Č. (1990): Ukrasno drveće i grmlje. IP „Svjetlost“ Sarajevo
- ^ Lamb, J.G.D., Kelly, J.C. & Bowbrick, P. (1975): Nursery Stock Manual. Grower Books. London
- ^ Macdonald, B.(1986): Practical Woody Plant Propagation for Nursery Growers. B.T. Batsford Ltd. London
- ^ Kozomara, B., Vinterhalter, B., Skočajić, D., Grbić, M. & Radojević, Lj. (2003): Vegetativno razmnožavanje Chimonanthus praecox ožiljavanjem reznica i kulturom izdanaka in vitro. XV simpozijum Jugoslovenskog društva za fiziologiju biljaka. Program i izvodi saopštenja, Vrdnik: 68
- ^ Grbić, M. (2004): Proizvodnja sadnog materijala - Vegetativno razmnožavanje ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. . Beograd. ISBN 978-86-7602-009-6.
