Зимско љетовање

Zimsko ljetovanje
Naslovna strana prvog izdanja
Nastanak i sadržaj
Autor	Vladan Desnica
Zemlja	SFRJ
Jezik	srpski jezik
Žanr / vrsta dela	roman
Izdavanje
Datum	1950.

„Zimsko ljetovanje“ je roman srpskog književnika Vladana Desnice objavljen 1950. Smatra se jednim od prvih ostvarenja književnosti komunističke Jugoslavije u kojem je radikalno raskinuto sa idejama socijalističkog realizma. Roman nema razvijen zaplet, već je kompoziciono sastavljen od niza različitih portreta i zaokruženih epizoda. U njemu se pripoveda o nekoliko građanskih porodica koje pronalaze utočište u selu Smiljatovac, bežeći od bombardovanja Zadra pred kraj Drugog svetskog rata. Nerazumevanje i nepoverenje koje se rađa između seoskog i građanskog sveta uslovljava tematsku osnovu dela. Za svoje protagoniste Desnica nije izabrao svet idealizovanih gradskih aristokrata i intelektualaca, niti likove formirane po uzoru na seoske idile, već je za junake izabrao niži sloj sitnih trgovaca malograđana iz gradske sredine i niz samoživih seljaka. Predstavljeni događaji su često oslikani uz pomoć groteske, koja ponekad prelazi u bizarnost. Takva je i verovatno najpoznatija epizoda iz romana u kojoj vepar pojede novorođenče. Iako je Desnica ljudske odnose slikao sa neskrivenim antropološkim pesimizom, roman nije lišen humora.

„Zimsko ljetovanje“ je nakon izlaska dočekan hladnim i mahom negativnim kritikama, pošto se pesimistični sadržaj romana nije uklapao u posleratnu književnost u kojoj se o Drugom svetskom ratu mahom pisalo sa vidljivim patosom, isticanjem herojstva i sa dvodimenzionalnim podelama junaka na dobre i loše. Branivši se od kritika, Desnica je napisao tekst „O jednom gradu i jednoj knjizi“. Vremenom je roman stekao visoko mesto u kanonu srpske književnosti, kao i u kanonu hrvatske literature, kojoj Desnica takođe pripada.

Radnja

Roman se odigrava krajem Drugog svetskog rata, kada su usled savezničkog bombardovanja Zadra, čitave porodice spas pronalazile iseljavajući se u okolna sela. Nakon naturalističkih opisa mrtvih tela i razrušenog grada sagledanih iz perspektive brice Ernesta Donera, roman se fokusira na grupu Zadrana koji se doseljvaju u selo Smiljatovac. Pored Ernesta Donera, njegove žene Lizavete i njihove novorođene bebe, grupu sačinjavaju: knjigovezac Narcio Golob, sa ženom Terezom i dvoje dece iz prvog braka, trgovac Ante Morić sa ćerkom Marijanom, krojačica Anita Kresoević sa nećakom Linom i računovođa Karlo. Ernesto Doner se nastanjuje u kući Ićana koga je igrom slučaja upoznao početkom rata, kada je došao u njegovu berbernicu tražeći mast za podmazivanje (kolomaz). Veći deo romana sastavljen je od pojedinačnih portreta seoskih stanovnika i dužih i kraćih epizoda, neposredno vezane za glavne junake. Posebno je razvijen portret Ićanovog prasca Migudu, koji je kao njegov ljubimac imao sve privilegije u selu. Zatim epizoda o Mili Plačidrugu, probisvetu i varalici koji nakon mnogobrojnih zanata i prevara, da bi se spasio zatvora, pristaje da postane deo fašističke vojne jedince. Nakon što je poginuo u Španiji, fašisti ga proglašavaju herojem i uzimaju kao primer prema kome svi stanovnici okupiranih oblasti treba da se ugledaju. Dižu mu spomenik, gde kao krunu stavljaju kameno korito za svinje, koje je nadriarheolog proglasio za starorimsku vazu i dokazom da je latinska kultura oduvek bila prisutna na tim prostorima. Tokom rata spomenik je srušen a rimska vaza je ponovo postala korito za svinje. Takođe je razvijena epizoda o popadiji Darinki, koja nakon smrti muža siromašno živi od tuđe milostinje u velikoj kući. Kada iznenada umre nastanu problemi oko njene sahrane. Seljaci smrt prihvataju najnormalnije i nastavljaju svoje svakodnevne obaveze odlažući dan sahrane do 5. dana, dok građani nezadovoljni žele da se što pre po svaku cenu ispoštuje ceremonijal. Sa dolaskom jeseni i zime neraspoloženje Zadrana raste. Nakon što Lina počne da iskašljava krv, a u selu počnu da se događaju ubistva, građani zaključuju da su predugo ostali u Smiljatovcu. Ernesto Doner saopštava da će sa porodicom da krene u Italiju, dok Karlo odlučuje da se oženi Anitom. Roman se završava uznemirujućom scenom, kada prasac Migud pojede novorođenče Ernesta i Lizavete.

Literatura

• Radulović, Jovan (1986). "Igra mraka i svjetlosti"; pogovor u: V. Desnica; Zimsko ljetovanje. Beograd: Rad. ISBN 978-86-09-00042-3.