Igor Branislav Štefanik
| Igor Branislav Štefanik | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 11. novembar 1873. |
| Mesto rođenja | Košariska, Austrougarska |
| Datum smrti | 25. april 1940. (66 god.) |
| Mesto smrti | Novi Sad,  Kraljevina Jugoslavija |
Igor Branislav Štefanik (svk. Igor Branislav Štefánik; Košariska, 11. novembar 1873 — Novi Sad, 25. april 1940) je bio slovački evangelički sveštenik, publicista i političar.
Porodica[uredi | uredi izvor]
Otac Pavel bio je evangelistički sveštenik u Košariski, oženjen Albertinom (devojačko Jurenkova), sa kojom je imao 12 dece, od kojih je troje umrlo u detinjstvu. Najpoznatiji član porodice svakako je Igorov mlađi brat Milan Rastislav Štefanik, general francuske vojske i jedan od osnivača Čehoslovačke.[1]
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Osnovnu školu pohađao je u rodnom mestu, Mijavi i Šamorinu. Srednjoškolsko obrazovanje započeo je na Liceju u Bratislavi, a maturirao je u Kežmarku. Ovde je uređivao mesečnik Lúč. Potom je završio studije prava u Budimpešti, teologije u Šopronu i Prešovu i filozofije i psihologije u Rostoku.[2]
Period od kraja 19. veka do Prvog svetskog rata[uredi | uredi izvor]
Za sveštenika je posvećen 1898. godine u Miškolcu.[3] Bio je kapelan u Sarvašu i kraći period u Liptovskom Mikulašu.[2] Potom je bio sveštenik u Mijavi (1902—1903) i Bačkoj Palanci (1903-1914 i 1916-1920).[2]
Po dolasku u Bačku Palanku 1903. godine brzo je savladao srpski jezik i sprijateljio se sa lokalnim pravoslavnim sveštenikom i nekoliko srpskih porodica. Ubrzo je započeo svoju versku, nacionalnu i kulturnu delatnost s ciljem suprotstavljanja mađarizaciji i očuvanja slovačkog identiteta.
Rad Štefanika na nacionalnom osvešćavanju Slovaka nije ostao nezapažen od strane ugarskih vlasti.[1]Tokom Prvog svetskog rata pred sudom u Novom Sadu osuđen je na kućni pritvor. Nekoliko meseci nalazio se pod policijskim nadzorom. Novom presudom suda u proleće 1915. interniran je u selo Bakonjibel u Mađarskoj. Na Sinodu 25. maja 1915. godine zbog nelikvidnosti zatvorena je kasa Palanačke evangeličke crkve, dok je 2. jula crkva proglašena misijom. Brigu o crkvenim poslovima preuzeo je gložanski sveštenik Jan Đeđivski.[3]
Štefanik se u Bačku Palanku vratio 1. maja 1916. godine. Oživljava rad crkvene opštine, nastojeći da popravi finansijsko stanje i obnovi kulturno-prosvetne aktivnosti zajednice.[3]Do kraja rata ostao je pod policijskim nadzorom.[2]
Međuratni period[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Uspostavljanjem Narodne uprave u Palanačkom srezu krajem novembra 1918. godine Igor Štefanik se uključuje u politički život nove države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.[3] Potom je na sastanku Slovačke narodne stranke (SNS) 10. januara 1919. razmatran zajedno sa Augustom Ratom za predstavnika Slovaka u Privremenom narodnom predstavništvu (PNP) u Beogradu. Međutim, jedan mandat je ukinut slovačkoj manjini, pa je na kraju samo Štefanik na sednici Velike narodne skupštine u Novom Sadu 27. februara 1919. godine izabran za poslanika PNP, i to uz podršku Narodne radikalne stranke. Sa ovim izborom se SNS nije složio, pošto nisu bili konsultovani. Štefanik je bio poslanik u PNP od 16. marta 1919. do 28. novembra 1920. Bio je prvi i jedini poslanik Slovaka u međuratnoj Jugoslaviji. Samostalno nastupanje Štefanika u PNP izazvalo je sukob sa predsednikom SNS Ljudevitom Mičatekom, koji je kulminirao Štefanikovim napuštanjem stranke.[2]
Nakon pogibije brata Milana Rastislava 4. maja 1919. Igor sa porodicom ponovo napušta Palanku. Posle sahrane zajedno sa bratom Pavelom odlazi u Pariz kako bi preuzeli brigu o Milanovoj imovini. Iz Francuske je otputovao u Čehoslovačku, gde je živeo 1920-23. godine.[3]
Od 1923. do 1924. ponovo je bio sveštenik u Bačkoj Palanci. Zbog izmenjenog stanja u crkvenoj opštini i niske plate prelazi u Nadlak u Rumuniji 1924. godine. Tamo se zalagao za razdvajanje slovačke i nemačke evangeličke zajednice, i formiranje samostalne slovačke biskupije. Svojim angažmanom stvorio je puno neprijatelja među pripadnicima nemačkih i mađarskih evangelika, ali i među svojim sunarodnicima. Tada je Nadlak imao dvojicu slovačkih evangeličkih sveštenika: od 1909. tamo je radio i Ivan Bujna. Štefanik je optužen pred Disciplinskim sudom crkve za kršenje nadležnosti, i osuđen je na novčanu kaznu i plaćanje sudskih troškova.[1]
Godine 1927. napušta Nadlak i dolazi u Novi Sad. Od 1927. do 1935. godine radio je kao novinar i veroučitelj u gimnazijama, preparandijama i građanskim školama.[2]
Za administratora crkve u Binguli u Sremu izabran je 28. marta 1932. godine. Tu je ostao sve do 1. maja 1934, kada je penzionisan, pošto je doživeo moždani udar, i desna polovina tela mu se oduzela. Mesečno je primao 1.000 dinara penzije za trideset godina službe, što nije bilo dovoljno za život i neophodne lekove. Tokom celog života bavio se pisanjem, prevođenjem, i držao je predavanja o političkim, religijskim i ekonomskim temama.[2]
Umro je 25. aprila 1940. godine u Novom Sadu, gde je i sahranjen na reformatsko-evangeličkom delu Katoličkog groblja u Futoškoj ulici.[2][4]
Bio je oženjen Zuzanom (devojačko Šuster), ćerkom Pavela Šustera, trgovca pivom i Zuzane (devojačko Kotas) iz Bačkog Petrovca.[1]
4. juna 2023., u sklopu obeležavanja 150 godina od rođenja, otkrivena je bista Igora Štefanika u predvorju slovačke evangeličke crkve u Novom Sadu.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g „Igor B. Štefánik a jeho boj o samostatnosť cirkvi”. www.slovenskezahranicie.sk. Arhivirano iz originala 03. 12. 2018. g. Nevalidan unos
|dead-url=dead(pomoć) - ^ a b v g d đ e ž „Igor Branislav Štefánik”. www.kulpin.net.
- ^ a b v g d „Igor Branislav Štefanik – doprinos nacionalnom osvešćavanju slovačkog stanovništva Palanačkog sreza”. backapalankavesti.com.
- ^ „Pretraga pokojnika”. www.lisje.com. Arhivirano iz originala 05. 03. 2019. g.