Izrada tradicionalnih muzičkih instrumenata
Muzika predstavlja jednu od najrazvijenijih društvenih aktivnosti. Ona se menja u skladu sa promenama u društvu. Tako i muzički instrumenti doživljavaju promene, uslovljene promenom njihove uloge u društvu.
Za tradicionalnu instrumentalnu muziku može se reći da je uslovljena raznim, pre svega društvenim faktorima. Promene tokom razvoja instrumenata izraženije su u pogledu njihove upotrebe, nego u pogledu njihove konstrukcije. Od obrednih elemenata, pri čemu je izvodio razne šumove i zvukove, instrument se vremenom razvio u „signalni“ uređaj, koji komunicira sa ovcama, kao pastirske svirale, pa sve do muzičkog instrumenta na kome se izvodi muzika.
Podela narodnih muzičkih instrumenata
[uredi | uredi izvor]Izrada narodnih muzičkih instrumenata obuhvata instrumente koji se prema materijalu kao izvoru zvuka i načinu na koji se zvuk dobija dele na: idiofone, membranofone, kordofone i aerofone.
Idiofoni (samozvučni) instrumenti su kod nas relativno retki, jednostavni i skoro nepromenjeni tokom opstanka. To su npr. zvono, klepalo i drombulje.
Membranofoni (opnozvučni) instrumenti su takođe retki u tradicionalnoj muzici Srbije. To su bubanj (tapan), daire, def, begeš.
Kordofoni (žičani) instrumenti koriste žice koje se okidaju ili se vrši prevlačenje gudalom preko strune. Ovim instrumentima pripadaju tambura, šargija, gusle, violina.
Aerofoni instrumenti koriste vazduh pri proizvodnji zvukova. Tu spadaju harmonika, kao i raznovrsni duvački instrumenti: svirale, okarina, diple, gajde.[1]
Izrada narodnih muzičkih instrumenata
[uredi | uredi izvor]Izrada narodnih muzičkih instrumenata je zanat kojim su se od davnina bavili ljudi svih kontinenata, koristeći pri tome raznovrsne materijale iz prirode. U muzičkoj tradiciji srpskog naroda instrumenti predstavljaju važan element i javljaju se u bezbroj oblika, ponegde su autohtoni, a negde usvojeni iz drugih kultura.
_(9420310527).jpg)
U Srbiji se govorilo da je, da bi se napravila dobra svirala, neophodno nabaviti “jednu granu u jesen isečenu da bi se tokom zime dobro osušila, i jedan oštar nož za skidanje kore”. Za pravljenje lepka bilo je potrebno “jedno belance, tri do četiri čena utucanog belog luka i smola veličine jajeta sa šljivinog drveta”. Kad se grana pripremi, prelije se mlekom i dobro osuši tokom zime, zatim se više puta premaže uljem i sirćetom, a onda stavi u ovčije pečenje da se natopi masnoćom i tako impregnira. Ovakve drvene svirale ili frule, širom Srbije uglavnom su pravili pastiri koji su, osim na seoskim skupovima, najčešće svirali za sebe i svoju dušu. Reč frula potiče od rumunskog izraza “fleur”, sviraljka, sviralče, a izrađivali su ih najčešće pastiri od pravih, bočnih grana određenog prečnika, nikad od stabla ili panjeva.[2]
Preteče svirala, pravljene su još u kameno doba i to od šupljih kostiju, najčešće ptičijih. Svirala „cevara“ (šuplja cev) napravljena je od orlove kosti (krilo) sa šest rupica na gornjoj strani.
Srednjevekovni likovni izvori, najčešće na spomenicima i freskama manastira, kao i pisani izvori svedoče o zastupljenosti svirala u svakodnevnom narodnom životu ovih prostora.
Svirale su u osnovi pastirski instrument, koji su najčešće izrađivali sami pastiri, uz koje su prekraćivali vreme uz stado, izvodeći razne improvizacije. Često su ukrašavane rezbarenjem, paljenjem usijanom žicom, ili isprepletane korom, oputom ili žicom. Danas se svirale prave i od metala, plastičnih masa, egzotičnih vrsta drveta.
Iako je u naše krajeve stigla tek u 19. veku, truba se smatra tradicionalnim instrumentom. Za pojavu trube na ovim prostorima, zaslužni su vojnici, nekadašnji vojni trubači. Vojnička truba iz Prvog svetskog rata, slično guslama koje su izrađene od vojničkog šlema iz Prvog svetskog rata, a izradio ih je vojnik invalid za vreme lečenja u francuskom bolničkom kampu u Bizerti, u Tunisu, je na srećan način došla u zbirke Etnografskog muzeja u Beogradu. Vojničku trubu je Muzej nabavio od niškog advokata i kolekcionara Zorana Stošića koji je trubu otkupio od vojnog trubača iz Prvog rata, neposredno posle rata.[3] Nakon Drugo svetskog rata, ovaj instrument dobija na sve većoj popularnosti u ovim krajevima.
Gusle su najpoštovaniji i najpopularniji narodni instrument srpske tradicije i one ne služe da bi se na njima sviralo, niti se na njima svira da bi se igralo, već je najvažniji ep koji guslar kazuje. Kao i pastiri svirale, i gusle najčešće izrađuju sami guslari i to od jednog komada drveta, obično suvog, sabijenog javora ili oraha, a ređe od hrasta i drugih vrsta drveta, ali i od tikava.
Za izradu dobrih gusala, prema uobičajenomi receptu, potrebna je grana javora koji je rastao na sunčanoj strani. Strune gusala se sastoje od 60 konjskih dlaka iz repa ili grive, najčešće belog konja, po mogućstvu pastuva, a gudalo je od tvrđeg drveta sa strunama od oko četrdesetak konjskih dlaka.[4]
Tamburica (tambura) je žičani instrument, poznat još za vreme starih kultura Mesopotamije i Egipta. Izrađuje od drveta, a određene vrste četinara daju joj izuzetno dobra akustična svojstva. Najbolji instrumenti se izrađuju ručno. U Srbiji je najveću slavu stekla u Vojvodini, čiji su tamburaški orkestri postali nadaleko poznati.[5]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Dušković, Vesna (urednik) (2009). Stari zanati u Srbiji (Čigoja štampa izd.). Beograd: Etnografski muzej u Beogradu. str. 81—83. ISBN 978-86-7891-048-7.
- ^ „Narodni instrumenti”. serbia.com. Pristupljeno 12. 3. 2023.
- ^ Mitrović, Miroslav. „Izložba Svirale iz zbirke muzičkih instrumenata Etnografskog muzeja”. galerijeimuzeji.rs. Pristupljeno 12. 3. 2023.
- ^ „Narodni instrumenti”. serbia.com. Pristupljeno 12. 3. 2023.
- ^ „Tradicionalni muzički instrumenti u Srbiji – Tamburica”. clickforserbia.org. Pristupljeno 12. 3. 2023.