Ismail I

Ismail I
Šah Ismail
Lični podaci
Puno ime	Šah Ismail I Safavid
Datum rođenja	(1487-07-17)17. jul 1487.
Mesto rođenja	Ardabil, Ardabil
Datum smrti	23. maj 1524.(1524-05-23) (36 god.)
Mesto smrti	Tabriz, Safavidsko carstvo
Grob	Ardabil
Porodica
Supružnik	Tadžlu Hanom
Potomstvo	Tahmasp I
Roditelji	Šejh Hajdar Halima Begom
Dinastija	Safavidi
Safavidski šah
Period	1501. - 1524.
Prethodnik	nema
Naslednik	Tahmasp I

Ismail I (17. jul 1487, Ardabil - 23. maj 1524, Tabriz) je bio prvi persijski šah (1501 - 1524) iz dinastije Safavida i osnivač ove dinastije.

Otac mu je bio Šejh Hajdar, vladar Ardabila, a majka Halima Begom.

Ismail je 1500. godine došao iz okoline Erzuruma, okupivši oko sebe pristalice želeo je da izvrši pobunu služeći se povoljnim političkim prilikama u srednjoj Anadoliji, budući da ovo nije bilo moguće realizovati uz uticajne mere koje je preduzeo osmanski sultan Bajazit II. Šah Ismail je 1501. godine u Šururu pobedio Elvend Mirazija vladara Akkojuna, ušao u Tabriz i tu osnovao državu. Odmah potom osvojivši Persiju, Kiraman, Rej, Jezd i Bagdad postao je značajna sila u regionu.

Padom države Akkojun želja da se iskoristi praznina u vlasti koja se javila na istoku Anadolije neminovano ga je dovela u sukob sa Osmanlijama. Borbe za Anadoliju između Istoka i Zapada dobile su nove aktere. Turkmeni koji su stvorili državu Safavida, za vreme Ismaila, bili su Turci iz različitih oblasti Anadolije poput Antalije Maraša, Amasije, Sivasa i Tokata, prihvatili su poziv šejhova iz Ardabila, otišli u Iran, i srušili vlast Akkojunu. Nomadska plemena iz Anadolije poput Ustadžalu, Rumalu, Tekelu, Dulkadir i Varsak činili su glavne elemente države Safavida. Sve do šaha Abasa vojska Safavida skoro da se u potpunosti sastojala od pripadnika ovih nomadskih plemena. Pristalice Safavida koje su živele u Anadoliji, nisu svi u potpunosti bili Turkmeni, samo jedan deo njih je otišao u Iran. Šah ismail, uz politiku koju je trebalo da nastave i njegovi sledbenici, kako bi pridobio novu neophodnu ljudsku snagu počeo je da se širi prema zapadu i da se sve više interesuje za Anadoliju, kako bi oslabio svoje protivnike, odnosno Osmanlije. Napetost koja postojala između dve države zapravo je imala drugi razlog, bila je to borba oko vlasti nad trgovinom svilom. Svila je postala predmet učestale trgovine karavanima bila je jedna od najvažnijih ekonomskih prihoda, kako za Safavide tako i za Osmanlije. Slične borbe postojale su i pre između stanovnika Akkojuna koji su vladali Iranom i Osmanlija. Jačanje opasnosti od Safavida kao i nemogućnost Bajazita II, koji je bio star, da se bori sa šahom Ismailom postali su razlog promene na prestolu u Osmanskom carstvu. Pošto je Selim I Javuz stupio na presto i likvidirao svoju braću krenuo je na šaha Ismaila i 22. avgusta 1514. godine porazio Safavide u bici kod Čaldirana. Ovom bitkom sultan Selim je osigurao istočni deo carstva i Ismail se posle ove Selimove pobede držao podalje od Osmanske države.

Umro je 23. maj 1524. u svojoj pretolnici Tabrizu, a pokopan je u svom rodnom Ardabilu. Na pretolu ga je nasledio desetogodišnji sin Tahmasp I.

Literatura

• Erhan Afyoncu (2012). Muthesem Süleyman ve Hürem Sultan. ISBN 978-86-331-3490-3