Ijan Henkok
Ijan Frensis Henkok OBE | |
|---|---|
 Ijan Henkok u Bratislavi | |
| Datum rođenja | 29. avgust 1942. |
| Mesto rođenja | London, Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Zanimanje | lingvista |
| Aktivni period | 1960− |
Ijan Frensis Henkok OBE (romski: Yanko le Redžosko; rođen 29. avgusta 1942) je lingvista, romski naučnik i politički zagovornik. Rođen je i odrastao u Engleskoj i jedan je od glavnih saradnika u oblasti romskih studija. Direktor je Programa romskih studija i Romskog arhivskog i dokumentacionog centra na Univerzitetu Teksas u Ostinu, gdje je profesor engleskog jezika, lingvistike i azijskih studija od 1972. Predstavljao je romski narod u Ujedinjenim nacijama i bio je član američkog Memorijalnog saveta Holokausta pod predsednikom Bilom Klintonom, koji, kako tvrdi Henkok, ima romsko poreklo.[1] Takođe je predstavljao romski narod na dodjeli nagrade Rafto 1997. godine
Mladost[uredi | uredi izvor]
Henkok je rođen u Londonu 1942 godine.Kasnih 1960-ih, postao je aktivista za prava Roma nakon što je pročitao izvještaje o antiromskoj diskriminaciji u Britaniji. Konkretno, on se zauzeo za prava Roma nakon što je pročitao o incidentu u kojem je troje romske djece poginulo u požaru izazvanom lampom nakon što su policajci, koji su uhapsili njihove roditelje, pokušali da koriste buldožer da nasilno uklone njihov karavan dok su još bili unutra.[2] Godine 1971. diplomirao je sa doktoratom lingvistiku na Univerzitetu u Londonu[3]
Romske studije[uredi | uredi izvor]
Hancock je objavio više od 300 knjiga i članaka o romskom narodu i jeziku (naročito o vlaškom dijalektu). Ovi radovi analiziraju romski narod ne samo kroz romsku lingvistiku već i kroz istoriju, antropologiju i genetiku. Takođe se pojavio u dokumentarcu American Gypsy. Trenutno piše knjigu pod nazivom O romskom poreklu i identitetu (On Romani Origins and Identity).[4]
Henkok podržava neke stavove Ralfa Lilija Tarnera o istoriji Roma zasnovanih na romskom jeziku. Konkretno, Henkok se slaže da je Dom napustio Indiju mnogo ranije od romskog naroda, odnosno prije 1000. godine nove ere. U stvari, on tvrdi da su indijski muzičari koji se pominju u Šah-Namehu i atsingani koji se pominju u Žitiju Svetog Georgija Anhoreta, za koje se ranije vjerovalo da su preci romskog naroda, možda bili preci Domari, ali ne i Romi. On smatra mogućim da se Lom odvoji od romskog naroda na dolasku do Jermenije. Suprotno popularnom mišljenju da Romi potiču od Indijanaca niže kaste koji su svoja zanimanja donijeli u Evropu, on tvrdi da Romi potiču od indijskih ratnih zarobljenika Mahmuda od Gaznija. Kao dokaz, on ukazuje na prisustvo indijskih riječi posebno vojnog porijekla i na banjarsku usmenu legendu koja govori o Radžputima koji su napustili Indiju preko Himalaja tokom invazije Gaznavida i nikada se nisu vratili.[5]
On takođe vjeruje da romski jezik potiče iz jezika koine, koji on naziva „rajputskim“, između mnogih indijskih jezika kojima govore ratni zarobljenici. Stoga ga smatra sličnim nekoliko drugih indijskih jezika, posebno hindustanskog.Što se tiče istorije Roma, on ukazuje na „parijin sindrom“ kroz vrijeme i prostor, koji je kulminirao pokušajem genocida od strane nacističkih vlasti koji je bio istovremen sa genocidom nad Jevrejima i dio istog projekta Konačno rješenje jevrejskog i ciganskog problema.
Studije kreolskog jezika[uredi | uredi izvor]
Henkok je poznat u oblasti lingvistike, posebno u oblasti pidžinskog i kreolskog jezika, kao i u svijetu romskih studija i romskog društvenog aktivizma. Pored istraživanja jezika Krio u Sijera Leoneu, proučavao je jezik Gula, primorske Južne Karoline i Džordžije, i afroseminolski kreolski jezik, kojim govori zajednica potomaka crnih Seminola u Breketvilu u Teksasu. Henkok je bio prvi naučnik koji je izvjestio o afroseminolskom kreolskom jeziku. Kasnije je identifikovao drugu vrstu tog jezika koji se govori među potomcima crnih seminola u selu El Nacimijento u meksičkoj državi Koauila, gdje su se njihovi preci naselili 1850. On tvrdi da su afroseminolski kreolski i gula blisko srodni jezici , jer su Crni Seminoli poticali prvenstveno od naroda Gula iz Niske zemlje Južne Karoline i Džordžije.Henkok je prepoznat kao jedan od osnivača oblasti pidžine i kreolske lingvistike. Takođe je izvršio opsežna istraživanja o kreolskim jezicima zasnovanim na engleskom jeziku koji se govore u zapadnoj Africi i Zapadnoj Indiji. Posebno je poznat po svojim pogledima na istorijski razvoj ovih jezika.On tvrdi da svi pidžini i kreoli sa engleskog porijekla koji se govore u regionu atlantskog basena, kako u zapadnoj Africi tako i na Karibima, pripadaju jednoj jezičkoj porodici, koju on naziva Atlantski kreoli sa sedištem na engleskom. On tvrdi da se svi oni mogu pratiti unazad do onoga što on naziva kreolskim engleskim na obali Gvineje, koji je nastao duž zapadnoafričke obale u 17. i 18. vijeku, kao jezik trgovine u atlantskoj trgovini robljem. On kaže da se kreolski engleski na obali Gvineje govorio u bazama za trgovinu robljem na obali kao što su ostrvo Džejms, ostrvo Bans i zamak Elmina, gdje su ga potomci britanskih trgovaca robljem i njihove afričke žene koristili kao svoj maternji jezik.Henkok kaže da je kreolski engleski na obali Gvineje na kraju doveo do pojave pidžina i kreolskog jezika koji se danas govore u zapadnoj Africi, kao što su aku jezik u Gambiji, Sijera Leone Krio, nigerijski pidžin engleski i kamerunski pidžin engleski. On takođe tvrdi da su neki od Afrikanaca koji su odvedeni kao robovi u Novi svijet već govorili kreolski engleski na obali Gvineje u Africi. Njihov kreolski govor uticao je na razvoj kreolskih jezika koji se danas govore na američkoj strani Atlantika, kao što su gula, afro-seminolski kreolski, bahamski dijalekt, jamajčanski kreolski, belizejski kriol, gvajanski kreolski i sranan tongo u Surinamu.Henkokovi stavovi o vezama između atlantskih kreolskih jezika su kontroverzni. Snažne sličnosti među ovim jezicima su nesporne, ali mnogi lingvisti radije objašnjavaju sličnosti konvergencijom, a ne istorijskim odnosima. Drugi naučnici tvrde da su oba faktora igrala ulogu u formiranju jezika. Derek Bikerton i neki drugi lingvisti prihvataju teoriju koja pripisuje kreolske sličnosti (koje se protežu na kreolske u Indijskom okeanu i havajski kreolski) urođenom „bioprogramu“ za jezik koji se pojavljuje pod uslovima koji su uobičajeni za većinu kreolskih zajednica.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ https://books.google.ba/books?id=MG0ahVw-kdwC&pg=PA130&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
- ^ „Profile for Ian Hancock OBE, FRSA at UT Austin”. liberalarts.utexas.edu (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-04-05.
- ^ „UT Feature Story -- What's in a Name?: Professor takes on roles of Romani activist and spokesperson to improve plight of his ethnic group”. web.archive.org. 2005-02-05. Arhivirano iz originala 05. 02. 2005. g. Pristupljeno 2022-04-05.
- ^ Hancock, Ian F. (1997), George Borrow's Romani, John Benjamins Publishing Company, str. 199, Pristupljeno 2022-04-05
- ^ Clark, Colin; Campbell, Elaine (decembar 2000). „'Gypsy Invasion': A critical analysis of newspaper reaction to Czech and Slovak Romani asylum-seekers in Britain, 1997”. Romani Studies. 10 (1): 23—47. ISSN 1528-0748. doi:10.3828/rs.2000.2.
