Karađorđeva kapija
| Karađorđeva kapija | |
|---|---|
 Karađorđeva kapija u Beogradskoj tvrđavi | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Beograd |
| Opština | Stari grad |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | tvrđava |
| Vreme nastanka | između 1740. i 1760. |
| Tip kulturnog dobra | spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Vlasnik | Republika Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda |
| beogradskonasledje | |
Karađorđeva kapija jedna je od mnogobrojnih kapija na Beogradskoj tvrđavi, izgrađena u celini sa susednim fortifikacijama.[1]
Naziv
[uredi | uredi izvor]Ime je dobila u spomen na ulazak Karađorđa i ustaničke srpske vojske u tvrđavu početkom 1807. godine, što se kasnije pokazalo kao pogrešno.[2]
Naime iako se dugo verovalo da je Karađorđe upravo kroz ovu kapiju ušao u tvrđavu, danas se pouzdano zna (a to potvrđuju i podaci sa starih planova) da je vođa ustanika tada ušao glavnim putem, kroz spoljnu Stambol kapiju, kako je to po mnogim istoričarima i priličilo značaju tog čina.
Ovu kapiju, Turci su nazvali „Orospikapija” jer su kroz nju prolazili „njihovi neprijatelji Srbi”.[3]
Položaj
[uredi | uredi izvor]Karađorđeva kapija se nalazi uz južni ugao Velikog ravelina, nasuprot spoljnoj Stambol kapiji, na pravcu druge prilazne komunikacije tvrđavi, kojom je tvrđava bila povezana sa savskim delom varoši. Kako je ispred nje izgrašen šanac, u nju se ulazi preko drvenog mosta, kao i u vreme nakon izgradnje.
Udaljena je od:[4]
- unutrašnja Stambol kapija 0,1 km,
- Kralj kapije 0.3 km,
- Kapija Karla VI 0.5 km,
- Vidin kapija 0.6 km,
- Pristanišne kapija 0.7 km.
Arhitektura
[uredi | uredi izvor]Po obliku osnove i načinu gradnje Karđorđeva kapija je gotovo identična spoljnjoj Stambol kapiji, s kojom je istovremeno nastala, sredinom 18. veka. Kao i Stambol i Karđorđeva kapija ima odaje za stražu, sa zidanim kaminima.[5] Među njima ipak ima i razlika u pojedinim detaljima. Tako Karađorđeva kapija kao dekoraciju, umesto rozeta, ima dve ptice u plitkom reljefu.[6]
Kapija nije dugo bila u upotrebi, jer je već, prema sačuvanim planovima s kraja 18. veka prikazana zazidan i bez mosta. Kapija je ponovo otvorena tokom radova na uređenju Kalemegdana i Tvrđave posle Drugog svetskog rata, kada je obnovljen i drveni most.
-
Drveni most i ulaz iz pravca Kalemegdana. -
Zasvedeni prostor kapije kroz bedem, sa dve ptice u plitkom reljefu -
Ulaz iz pravca Stambol kapije
- Veliki ravelin
U drugoj polovini osamnaestog veka, u sklopu izgradnje Jugoistočnog fronta Beogradske tvrđave podignut je Veliki ravelin ili rov oko Karađorđeve kapije — trougaoni istureni prostor ojačan zidom od prepečene opeke.[7] Ravelin je sagrađen u 18. veku a Osmanlije su ga zvale sultan-tabija. Visina zidova ravelina je oko 9 metara u odnosu na dno rova. Ravelin je pozicioniran tačno u osi glavne tvrđavske Stambol kapije, sa ciljem da štiti od dejstva frontalne vatre iz pravca Kalemegdana.[8]
Prvi ravelin izgrađen je prema projektu Nikole Doksata de Moreza u trećoj deceniji 18. veka u vreme vladavine Austrijske carevine.[9] Posle njegovog rušenja, najverovatnije na istim temeljima oko 1750. godine izgrađen sadašnji ravelin sa dvema kapijama — spoljnjom Stambol kapijom i Krađorđevom kapijom.
Građevinski i konzervatorsko-restauratorski radovi vršeni su, posle Drugog svetskog rata u nekoliko navrata: godine 1953. uređen je unutrašnji prostor i izvršena konzervacija topovskih zaklona, otvorena Karađorđeva kapija i rekonstruisan most ispred nje.[10]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ M. Popović, Beogradska tvrđava, Beograd, 2006
- ^ „Karađorđeva kapija | Beogradske vesti” (na jeziku: srpski). 12. 7. 2017. Pristupljeno 4. 5. 2020.
- ^ Godišnjica Nikole Čupića (na jeziku: srpski). Štampa Državne štamparije Kraljevine Jugoslavije. 1903.
- ^ „Karađorđeva kapija - Beograd”. wikimapia.org (na jeziku: srpski). Pristupljeno 28. 4. 2020.
- ^ Vujičić-Vulović, M. (1961), Beogradska tvrđava : konzervatorski i ispitivački radovi u 1960. godini, Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
- ^ Popović, M. (1970), Beogradska tvrđava IV : Utvrđene srednjovekovne kapije na Severoistočnom bedemu Beogradskog grada, Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
- ^ „Veliki ravelin | Beogradska Tvrdjava”. www.beogradskatvrdjava.co.rs. Pristupljeno 4. 5. 2020.
- ^ Popović, M. (1995), Beogradska tvrđava, Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda: Republički zavod za zaštitu spomenika kulture.
- ^ Život carskog generala i slavnog inženjera gospodina barona Doksata de Moreza pogubljenog 20. marta 1738. u Beogradu uz opis pojedinih dešavanja u tadašnjem ratu protiv Turaka. Beograd: Biblioteka grada Beograda. 2006.COBISS.SR 129045260
- ^ „Veliki ravelin – 2008. | Beogradska Tvrdjava”. www.beogradskatvrdjava.co.rs. Pristupljeno 4. 5. 2020.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Karađorđeva kapija na Vikimedijinoj ostavi
- Galerija, fotografija - Karađorđeva kapija Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. april 2016)
- Obnova mostova na Beogradskoj tvrđavi - Politika onlajn 19. 2. 2020.