Pređi na sadržaj

Kartaška igra

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Kartaši, slika Teodora Ramboutsa iz 17. veka

Kartaška igra je društvena igra koja se igra pomoću igračkih karata. Za današnje kartaške igre često se koristi jedan špil od 52 karte, a postoje i one igre koje uključuju i više njih. Postoje različite potkategorije kartaških igara, poput: igara s izbacivanjem karata, igara s licitiranjem, adutskih igara, pokera, igara s dodavanjem, penjanjem i dr. Kartaške igre možemo podeliti i one za jednog igrača, kao što je pasijans, i više igrača, kao što su tablić, remi, lora, blekdžek i dr.[1]

Kartanje je u početku služilo isključivo učenju, ali je ono kasnije postalo sredstvo za razvoj umnih sposobnosti kroz igru. Karte su najčešće izrađenje od kartona, ali se one danas mogu naći i u raznim drugim materijalima. U poslednje vreme, kartanje je prisutno i na raznim onlajn platformama.[1]

Igre koje koriste karte za igranje iskorištavaju činjenicu da se karte mogu pojedinačno identifikovati samo sa jedne strane, tako da svaki igrač zna samo karte koje drži, a ne one koje drži bilo ko drugi. Iz tog razloga su kartaške igre često okarakterisane kao igre na sreću ili „nesavršene informacije“ – za razliku od igara strategije ili savršenih informacija, gde je trenutna pozicija u potpunosti vidljiva svim igračima tokom igre.[2] Mnoge igre koje se generalno ne svrstavaju u porodicu kartaških igara zapravo koriste karte za neki aspekt svog igranja.

Igranje karata

[uredi | uredi izvor]
Kineska karta za igranje od oko 1400. godine, dinastija Ming.

Najstarija sačuvana referenca na kartašku igru u svetskoj istoriji potiče iz 9. veka u Kini, kada je Zbirka raznovrsnosti Dujanga,[3] koju je napisao pisac iz dinastije Tang Su E, opisala princezu Tongčang (kćer cara Jicunga od Tanga) kako igra „list igru“ sa članovima klana Vej (porodica princezinog muža) 868. godine.[4][5][6] Državnik i istoričar iz dinastije Song Oujang Sju primetio je da su papirne karte nastale u vezi sa ranijim razvojem u formatu knjige od lista do stranica.[4]

Mamelučka[7][8] karta za igranje (kralj pehara), oko 15. veka

Karte za igranje prvi put su se pojavile u Evropi u poslednjoj četvrtini 14. veka.[9]‍:35 Najranije evropske reference govore o saracenskoj ili mavarskoj igri zvanoj naib, i zapravo o gotovo kompletnom mamelučkom egipatskom špilu od 52 karte u posebnom orijentalnom dizajnu koji je očuvan iz otprilike tog vremena, sa četiri seta, mačevi, polo palice, peharima i novčićima , i sa rangovima kralja, guvernera, drugog guvernera i deset do jedan.[9]‍:40f[10]

Tokom 1430-ih godina u Italiji je izumljen špil tarota, puni špil u latinskim bojama pojačan kartama bez boja s oslikanim motivima koji su igrali posebnu ulogu kao aduti. Igre tarot kartama se i dalje igraju sa (podskupovima) ovih špilova u delovima centralne Evrope. Pun tarot špil sadrži 14 karata u svakoj boji; niske karte sa oznakom 1–10 i dvorske karte valet (džek), chevalier (kavalir/vitez), dame (dama) i roi (kralj), plus karta budale ili izgovora i 21 adut. U 18. veku slike karata tradicionalnih italijanskih tarot špilova postale su popularne u kartomantiji i evoluirale u „ezoterične”" špilove koji se prvenstveno koriste u tu svrhu; danas je većina tarot špilova koji se prodaju u Severnoj Americi okultnog tipa i blisko su povezani sa proricanjem sudbine. U Evropi, špilovi za „igranje tarota” i dalje su popularni za igre i evoluirali su od 18. veka da koriste regionalne oznake (pikovi, srca, rombovi i pendreci u Francuskoj; lišće, srca, zvona i žir u Nemačkoj) kao i druge poznate aspekti špila sa engleskim uzorkom, kao što su indeksi karata u uglu i „utisnuti“ simboli karata za karte koje nisu dvorske. Špilovi se razlikuju regionalno na osnovu broja karata potrebnih za igranje igara; francuski tarot se sastoji od „punih“ 78 karata, dok germanske, španske i italijanske varijante tarota uklanjaju određene vrednosti (obično karte niže boje) iz špila, stvarajući špil sa samo 32 karte.

Francuske oznake su uvedena oko 1480. godine i u Francuskoj su uglavnom zamenila ranije latinske oznake mačeva, pendreka, pehara i novčića[9]‍:43 (koja su još uvek uobičajena u zemljama španskog i portugalskog govornog područja, kao i u nekim severni regionima Italije).[9]‍:30f Simboli koji su veoma jednostavni i jednobojni, mogli bi da se utisnu na karte za igranje da bi se napravio špil, tako da je za dvorske karte bila potrebna samo posebna slika u boji. Ovo drastično pojednostavljuje proizvodnju špila karata u odnosu na tradicionalni italijanski špil, koji je koristio jedinstvenu sliku u punoj boji za svaku kartu u špilu. Francuska rešenja su postala popularna na engleskim kartama u 16. veku (uprkos istorijskom animozitetu između Francuske i Engleske), a odatle su uvedena u britanske kolonije uključujući Severnu Ameriku. Uspon zapadne kulture doveo je do skoro univerzalne popularnosti i dostupnosti karata za igranje u francuskom aranžmanu čak i u oblastima sa sopstvenom regionalnom umetnošću karata.

Kineski sedefni žetoni za kockanje koji se koriste za bodovanje i nadmetanje u kartaškim igrama.

U 17. veku, francuska kockarska igra sa pet trikova zvana Bete postala je popularna i proširila se u Nemačku, gde se zvala La Bete i Englesku gde je dobila ime Zver. Ona je bila derivat Trijumfa i bila je prva kartaška igra u istoriji koja je uvela koncept klađenja.[11]

Kineski ručno rađeni brojači od sedefa korišteni su za bodovanje i klađenje u kartaškim igrama na Zapadu otprilike u razdoblju od 1700. do 1840. godine. Brojači za igre bi imali gravuru kao što je grb ili monogram za identifikaciju porodice ili pojedinca. Mnogi pultovi za igre takođe prikazuju kineske scene, cveće ili životinje. Kraljica Šarlot, supruga Džordža III, jedna je od prominentnih britanskih osoba za koju se zna da je igrala sa kineskim igračkim pultom. Igre sa kartama kao što su Ombre, Kvadril i papa Džoun bile su popularne u to vreme i zahtevale su brojače za postizanje poena. Proizvodnja brojača je opala nakon što je Vist, sa svojim drugačijim metodom bodovanja, postao najpopularnija kartaška igra na Zapadu.[12]

Na osnovu asocijacije kartaških igara i kockanja, papa Benedikt XIV je zabranio kartaške igre 17. oktobra 1750. godine.[13]

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b „Čemu može da vas nauči kartanje?”. iSerbia. 26. 5. 2017. Pristupljeno 23. 12. 2020. 
  2. ^ Parlett, David (30. 9. 2013). „Card Game”. Encyclopedia Britannica. 
  3. ^ Collection of Miscellanea at Duyang
  4. ^ a b Temple, Robert K.G. The Genius of China: 3,000 Years of Science, Discovery, and Invention. 2007.  (3rd edition). London: André Deutsch, . str. 130—131. ISBN 978-0-233-00202-6.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć).
  5. ^ Zhou, Songfang. "On the Story of Late Tang Poet Li He", Journal of the Graduates Sun Yat-sen University, 1997, Vol. 18, No. 3:31–35
  6. ^ Needham, Joseph and Tsien Tsuen-Hsuin (1985). Science and Civilization in China: Volume 5, Chemistry and Chemical Technology, Part 1, Paper and Printing. . Cambridge University Press., reprinted Taipei: Caves Books, Ltd.(1986), Page 131
  7. ^ Ayalon, David (2012) [1991]. „Mamlūk”. Ur.: Bosworth, C. E.; van Donzel, E. J.; Heinrichs, W. P.; Lewis, B.; Pellat, Ch. Encyclopaedia of Islam, Second Edition. 6. Leiden: Brill Publishers. ISBN 978-90-04-08112-3. doi:10.1163/1573-3912_islam_COM_0657. 
  8. ^ Levanoni, Amalia (2010). „PART II: EGYPT AND SYRIA (ELEVENTH CENTURY UNTIL THE OTTOMAN CONQUEST) – The Mamlūks in Egypt and Syria: the Turkish Mamlūk sultanate (648–784/1250–1382) and the Circassian Mamlūk sultanate (784–923/1382–1517)”. Ur.: Fierro, Maribel. The New Cambridge History of Islam, Volume 2: The Western Islamic World, Eleventh to Eighteenth Centuries. Cambridge and New York: Cambridge University Press. str. 237—284. ISBN 9781139056151. doi:10.1017/CHOL9780521839570.010. 
  9. ^ a b v g David Sidney Parlett (1990). The Oxford guide to card games. Internet Archive. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-214165-1. 
  10. ^ Dummett, Michael; Abu-Deeb, Kamal (1973), „Some remarks on Mamluk playing cards”, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 63: 106—128, JSTOR 751160, S2CID 192948205, doi:10.2307/751160 
  11. ^ „Euchre: history of, by David Parlett”. www.parlettgames.uk. Pristupljeno 2022-12-29. 
  12. ^ „Collection: Chinese gaming counters - Archives at Yale”. archives.yale.edu. Pristupljeno 23. 4. 2019. 
  13. ^ Gazette, Dublin (1750). The Dublin Gazette.  (Number 26). Dublin: Richard James and John Butler, 1750. Context: "In the Edict lately published against all Games on the Cards, it is enacted, that the Penalty on Delinquents shall be a Fine of 500 Crowns ; but if any Persons of high Rank or Distinction are convicted of suffering or promoting Gaming of that Kind in their house, they shall incur the Pope's Indignation, and be liable to such arbitrary Punishment as to his'Holiness shall seem meet."

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Kartaška igra na Vikimedijinoj ostavi.
Ikona za klice

Ovaj članak vezan za igre je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Карташка_игра&oldid=28574392”